Juan Kruz Lakastak aipatu artikulua futbolaz
Toñi Buru Batzarreko Zaldi Eroak eta Juan Kruz Lakastak joan den igandeko "Serio demonio"n "gogotsu" deitu zioten Planète football Ignacio Ramoneten artikuluari, eta Lakastak azkeneko "Kalaka"n "burutsu". Honatx itzulpen libre bat.
FUTBOL PLANETA
Ignacio RAMONET
Ekainaren 9tik uztailaren 9ra gure planeta itsasikara berezi batean pulunpatuko da, futbolean. Mundu Koparen azken txanpa Alemanian jokatzen ari dira. Kirol eta telebista gertaerarik unibertsalena da. Ikusentzuleek, milaka milioi dozena batzuk [hau ez dut zuzen ulertu edo ez da hitzez hitz hartu behar edo bestela Ramonet pasatu egin da, zeren 6,499,697,060 lagun bizi baikara munduan], ikusentzule horiek aldi bereko audientzian lehiaketaren 764 partidak jarraituko dituzte, elkarren aurka paratuko dituztenak 32 talde nazional, sei kontinenteen ordezkari. Borrokak uztailaren 9an joko du bere goren gradua, igandez, azkeneko bi taldeek finala jokatzean Olympiastadion-en (Hitlerrek 1936ko Joko Olinpikoetarako eraikia). Une horretan telebistaren aurrean bi mila milioi lagun baino gehiago izango dira, gizateriaren herena, 213 estatukoak (eta Nazio Batuak ez ditu 191 Estatu kide baino). Zaleontzat beste deusek ez du garrantzirik izango.
Futbol-lehia pantaila erraldoi gisa izango da erabilia, beste edozein gertakari estaltzeko. Zenbaiten lasaiturako. Frantzian, kasurako, Chiracek eta de Villepinek distrakzio hipnotiko hori baliatuko dute, duda barik, Clearstream kasu iluna ahantzarazten ahalegintzeko. Eta arnasa apur bat hartzeko. Batzuentzat “emozioen izurrite”, beste batzuentzat “pasio zoragarri”, futbola nazioarteko kirolik behinena da. Kirola baino gehiago. Bestela ez lituzke horrenbeste sentimendu gatazkatsu eragingo. “Gizarte gertakari totala”, horrela definitu zuen Norbert Elias saiogile handiak. Gizatasunaren metaforatzat jo izan dute. Izan ere, Christian Bromberger antropologoak dioenez, gizabanakoen eta giza taldeen estatusen ziurgabetasuna eta zalantza iradokitzen du; orobat zoriaren eta patuaren gorabehera eta joan-etorriak. Gogoeta ahalbidetzen du, gizabanakoaren zereginaz eta talde lanaz; eta eztabaida sutsuak eragiten ditu imitazioaz, itxurak egiteaz, iruzurraz eta bidegabekeriaz.
Bizitzan bezala, futbolan ugariago dira galtzaileak irabazleak baino. Horregatik izan da beti txiroen kirola: futbolean, ohartuki zein oharkabean, beren patua irudikatzen baitute. Badakite orobat beren kluba maitatzeak oinazea onartzea dakarrela. Galduz gero, elkartasuna da garrantzitsuena. Partekaturiko pasio honi esker, ziur dakizu egundo ez zarela bakarrik sentituko. “You will never walk alone” (inoiz ez zara bakarrik ibiliko), abesten dute Liverpool futbol talde proletario ingelesaren jarraitzaileek.
Futbola da kirolik politikoena. Arazo erabakigarrien bidegurutzean dago: pertenentzia edo kidetza, identitatea, gizarte jatorri eta maila. Are erlijioa ere, sakrifizioa eta mistika direla eta. Horregatik dira futbol zelaiak hain egokiak ospakizun nazionalistentzat, lokalismoentzat, gainezkaldi identitario eta tribalentzat, ez gutxitan jarraitzaile fanatikoen bortxakeria dakartenak.
Arrazoi horiengatik guztiengatik –eta duda barik beste askorengatik ere bai, positiboagoak eta jaiari lotuagoak- kirol honek masak liluratu ditu. Masak, beren aldetik, ez dira interesgarriak soilik demagogoentzat, baizik batez ere publizistentzat. Zeren gaur egun futbola, kirol jarduera bat baino gehiago, telebistazko ikuskizun bat baita, publiko arras zabal bati zuzendua, eta izarrek urrea balio dute.
Futbol jokalarien salerosketak merkatuaren egoera erakusten du globalizazio liberalaren garaian: aberastasuna Hegoaldean dago, baina Iparraldeak du erabiltzen, Iparraldea baita erosteko ahalmena duena. Eta merkatu horrek (sarritan ziria sartu dieten eta tronpatuak izan diren jokalariek osatua) gizakien saleroskeriaren forma modernoak eragiten ditu.
Erabiliriko diru kopuruak ikaragarriak dira. Baldin Frantziak finalera iristea lortuko balu, hogeita hamar segundoko iragarki batek frantziar telebistan 250.000 euro balioko lituzke (alegia, soldata minimoa jasotzen duenaren 15 urteko soldata). Eta Nazioarteko Futbol Federazioak (FIFA-k) 1.172 milioi euro baino gehiago jasoko ditu telebista eskubideengatik eta mundiala patrozinatu edo babesteagatik. Bestalde, lehiaketari loturiko publizitate inbertsioek 3.000 milioi euroak gaindituko dituzte.
Diru parrasta itzel horiek jendea erotzen dute. Baloiaren inguruan negozio-fauna oso bat dabil. Jokalarien transferentzien merkatua kontrolatzen du, edo kirol trabesena. Zenbait taldek ez du zalantzarik batere garaipena ziurtatzearren iruzur egiteko. Asko dira frogaturiko kasuak. Esaterako, Italia asaldaturik duen eskandalua: Turingo Juventusa, klub mitiko bat, arbitroak erosteaz salatu dute eta bigarren mailara jaitsaraz lezakete.
Horrela doa beraz kirol liluragarri hau. Bere distira paregabeen eta bere doilorkerien artean. Doilorkeriok zenbaitetan kakaren antza dute, haizagailuak astindu eta mundu biribila baitu zipriztintzen.