Mokordo protestantea ("Berriro igo nauzu" eleberriaz)

Protagonistak, Joxe Garmendia “Marmitte”k, ez du amets egingo. Kaka egingo du.

Egia da psikoanalisiak ametsari askoz ere garrantzi handiagoa eman diola kakari baino; badu hala ere kakaren gaineko aurkikuntza harrigarririk.

Kasurako, André Greenek ziurtatu berri du doluaren amaiera, doludunak aipatzeko eta azpimarratzeko moldekoa leritzokeen mokordo batek seinalatu ohi duela, ametsetan egina. Hots, bezero doludunak psikoanalistari “bart ametsetan mokordo harrigarri bat egin dut” aitortzeak, sendatzea adierazten omen du. Bestalde, Freudek berak dio neurotiko mota baten idorreria sintomatikoa sendatzen dela psikoanalistak diruzalekeriaren eta kakaren arteko harremanen berri ematen dionean.

Kontua da psikoanalistentzat geure nortasunaren muina ezagutzeko orduan ideologia ez dela deus. Freud ez zen ia batere aritu politikaz. Abertzale, giza eskubideen aldeko, liberal: bost Freudi. Ez hadi izan lorotxo. Hauxe bai erabakigarri: zer egiten huen txikitan hire kakarekin? Uzki arotik igaro baikara guztiok: sasoi horretan libidoa, gorputzeko bizi indarra, ipurtzuloan da kokatzen. Haurrak gorotza berealdiko zentzu sinbolikoz hornitzen du: kaka troskoa bere umetzat du, bere sorkaritzat. Askotarikoa duzu mokordoaren erabilera: nartziso plazera erdiesteko (jostailu), besterengandik maitasuna lortzeko (opari), besterekiko independentzia azpimarratzeko (jabetza pribatu), besteri erasotzeko (iskilu, misil).

Halatan, gizarte jokabidearen funtsezko norabide zenbaitek, uzki aroan du sorburua; are deigarriago, egundo ez du uzkiarekiko lotura galduko. Haurraren berezko sexualitate molde hori amaitzen delarik, kultura objektuek jasotzen dute jatorrian kakari emaniko zentzu sinbolikoa; baina ez dira bigarren mailako ordezkoak baizik, sublimazioak. Jabetza, adibidez, ez da beste barik kakatik dirura aldatzen, eta kito. Ez, diruak kaka bera izaten jarraitzen du, uzki erotismoak inkontzientean baitirau. Uzki erotismoari ez zaio muzin egiten, zapaldu egiten da.

Espetxetik etxera iritsi orduko une latzak biziko ditu Marmittek simaur artean plisti-plasta, bere omenaldian ere egundoko kakagurak erasan eta dena bertan utzita zoro legez bilatuko du komuna, Joxeren lokuziorik erabiliena eta eleberriko azken hitzak “kaka zaharra” izango dira.

Edozein gisaz, aipatu lau erabilera funtsezko horien artean, mokordoa baliatu, iskilu legez baliatuko du Marmittek, ez baita harritzekoa borroka armatua hobetsi zuen baten aldetik, baina zeharka lurraldetasunari uztarturik, jabetza pribatuari, norberaren esparrua markatzeari: hain zuzen, Espainiaren eta Euskal Herriaren arteko mugan kaka egingo du, baina jakina, Espainiaren aldean. Ederki kostata, hori bai: hainbeste urtez ekintza horri buruz hausnarrean espetxe zuloan eta behin jarrita gogorik ez, hiru orduz itxaron behar Espainiaren aurkako tomahawk eder bat jaurtiki arte.

Arazo nazionala, bistan da. Polimiliek arrazoi ote zuten, Marmitte bezalako miliei arazo soziala ahaztea leporatzen zietelarik?

Mendigurenek Aristofanesen, Rabelaisen eta Swiften tradizioan kokatu du bere burua: kakari zintzo egin dio aurre, baina aldi berean umorez.

Swiften “Gulliverren bidaiak”en laugarren atalean ageri da gaia maisuki jorratua.

Iñaki Mendiguren Bereziartuk euskaratu du.

Behin batean, “eibartarrak” eztabaidagunean forokide batek Xabier Mendiguren Elizegi eta Iñaki Mendiguren Bereziartu nahastu zituen.

Xabier Mendiguren Elizegi genuen eta dugu forokide, eta ez Iñaki Mendiguren Bereziartu.

Ordea, Iñaki Mendiguren Bereziarturen anaia Xabier Mendiguren ere itzultzailea da.

Eta, misterioz, antz handiagoa dute Iñaki Mendiguren Bereziartuk eta Xabier Mendiguren Elizegik, Iñaki Mendiguren Bereziartuk eta Xabier Mendiguren Bereziartuk baino, itxurari dagokionez, baina baita nortasunari dagokionez ere (mintza-doinua), are idazkeraz denaz bezainbatean.

Iñaki Mendigurenen “Argia”ko anitz artikuluk hondamendiaren bihotzari bizipoz handi batez diote ihardesten, eta hori Mendiguren Elizegirena ere bada.

Biologiaren gainetik dira anaiak.

Iñaki Mendiguren Euskal Herriko predikari protestante ia bakarra duzu.

Hain zuzen, kaka egiten ari zela jo zuen Luther bere inspirazio gorenak, fedearen bidezko salbazioaren argitasunak.

Lutherrek urrats erabakigarri bat egin baitzuen, Marmittek buruturiko prozesu historikoan.

Norman O. Brownek dioenez, aurrerapauso hauxe egin zuen Lutherrek: mendebaldeko gizakiaren salbabide tradizionalari mozorroa erantzi zion, hots, sublimazioa arbuiatu zuen. Lutherrek jatorrizko bekatua hainbeste azpimarratzeak zera adierazi nahi omen du: berdin dio uzkitasuna zenbat sublimatzen den; azken batean, gizakia beti izango baita kakatsu. Lutherrek tenteltzat jo zuen mundualdi honetan gorputza gainditu nahia.

Hala ere, Marmitte ez da protestantea, ez luke esaterako Lutherren itxaropen hau onartuko: giza gorputza noizbait berpiz dadin, “free from death and filth.”

Esan bezala, bestalde, Lutherren argitzapena komunean jazo zen. Lutherren Deabrua, gainera, uzkitasuna duzu oroz lehen. Arrazoibidea biribiltzeko, Max Weber oso ondo ezagutzen duen Norman O. Brownen ustetan, Lutherren teologian kapitalismoa Deabruaren mamitze bat da.

Beraz, lehen begiratuan Marmittek arazo nazional hutsak bultzatuta kaka egiten badu ere, Elizegiren eta Bereziarturen arteko antzak eta Lutherren teologiaren kutsuak garbi nabariarazten du, zeharka eta poetikoki bada ere, arazo sozialak ez duela garrantzi eskasagoa goierritarraren ekintzan. Gehiegi ohartu gabe protestantismoak abduzituriko Marmittek kapitalismoari ere kaka egin dio Espainiaren eta Euskal Herriaren arteko mugan, iradokiz ezin esan litekeela miliek sozial auzia guztiz baztertu zutenik.

Azkenik, Marmittek ere, Lutherrek bezala, errebelazio bat izango du komunean, ispilu zahar hautsi bati begira. Sublimazioaz batere fio ez diren Martin Lutherrek zein Joxe Garmendiak komunean aurkitu behar noski beren egiarik sakonenak. Marmittek ispilura begiratu “eta aurpegi nekatu bat ikusi duzu. Egunaren luzeak nekatua eta urteen pisuak abaildua. Eta zure senide eta ezagun eta lagun guztiak irudikatu dituzu, nor bere etxeko ispiluaren aurrean, eta bakoitzak bere errainuarekin bakarka aurkitzen ez duen onarpen hori dela iruditu zaizu, besteen bitartez lortu nahi dutena, kasu honetan zure bidez, zu zeu ispilutzat edo kontraispilutzat harturik; baina zure irudiak ez die espero zutena eman, deskolokatu egiten ditu batzuk eta besteak: koska asko dituelako, deformatuta dagoelako... Eta zuk, zer pentsatzen duzu zuk zeure buruaz? Zer dago ageriko aurpegi horren azpian? Historiaren gurpilak bide-bazterrera botatako hondakina, hiltzoriaren eta askatasun-gosearen artean bihurritzen den herri zoritxarreko baten semea, galtzaileen bandoa aukeratu zenuena eta azkenean zu zeu ere galtzailea; hainbeste urte kausa baten alde higatu ondoren geratzen zaizun bizitza-apurra zertarako bizi edo bizitzea ere merezi ote duen ez dakizuna, gizajo bat azken batean, baina gauza bat behinik irabazi duzuna: ispiluari beldurrik gabe begiratzeko ahalmena.” (204-205 orr.)