Egunez ez bezala

Bigarren lokamutsa Anttonek eri egingo du, hotzikaraz eta sukarraz. Bezperan betiko tokietan txango zebilela etxeko bidea ahaztu du. Neurologo baten eskuetan jartzea onartu dio arrebari.

1-Ametsean lehenbiziko orrialdeko kartzeleroa ageri da, Valcornejako Enrique gorrotagarria.

Ondotik igaro zaio Anttoni. Baina zer ikusi du honek?

Bere burua!

“Guztiz nire antzeko gizaseme bat, nire anaia bikia (izan banu). Areago: ispiluan neure burua begiratzen dudanean aurrez aurre ikusten dudan berbera. Ikaratu egin nau osotara: “bera ni da”... Edota “ni bera naiz”. (170)

Zer esan nahi du zehazki Antton eta bere kartzelero espainola berdinak izan daitezen?

Zer adierazi nahi dio ametsak Anttoni edota Txillardegik irakurleari?

Nobelan zehar aurreneko orrialdetik beretik pertsonaiarik higuingarriena izan zaigun Enrique kartzeleroarekin goitik behera identifikatzeak zer erakusten dio Anttoni?

Egia ezkutu bat agian? Arrisku bat?

Aurkakoak eta etsaiak azken batean berdinak direla, aurkikuntza dirudienez ekialdekoa jatorriz baina beti eta nonahi berpizten dena?

Edota, zehazkiago, hasieran desberdinak izan zitezkeenak etsaitasunak berak eramaten dituela berdin jokatzera eta ondorioz berdintsuak izatera?

2-Gero, elkarren ondotik igaro ostean, Antton San Pankrazio elizan sartu da eta martiriaren irudia tragiko beharrean barregarri egin zaio.

Hemen ere bada beste enigma bat, Anttonen eta Enriqueren berdintasunari lotua, mundu-ikuskera eta arazo berari dagokiona: izan ere, Anttonek nobelan zehar etakideak eta gudariak aberriaren alde odola ematen duten martiri gisa ikusten ditu, era heroiko tragikoan. Horretxegatik dio ametsean “beharrean”: “martiri gaztearen irudiari, tragiko gertatu beharrean, barregarri iritzi diot.” (171)

Zer esan nahi ote dio oraingoan ametsak Anttoni eta Txillardegik irakurleari?

Esanahiak gorabehera, azkenik, militar espainol batzuk, Enrique buru, elizan sartu eta Antton hiltzen ahaleginduko dira. Antton kanpandorrean ezkutatuko da. Baina militarrak badatoz kanpandorreko eskaileretatik gora. Orduantxe esnatuko da Antton, asaldatu bezain izutua.

3-Amets honek gatazkari eta borroka armatuari buruzko Anttonen eguneko ikuspuntu kontzientea kordokatuko du, are alderantzikatu: alde batetik, gudaria eta kartzeleroa berez berdinak ez izan arren ziur aski, beren ekintzen endekatzeak berdindu egiten ditu (Ortega Lara); bestetik, bere burua sakrifikatzen duen martiri gaztea barregarri gertatzen da.

Etakidea eta kartzeleroa bat izatea, espetxea ETA bezain ETA espetxe, ametsak dioena alegia, ez dator bat Anttonen esnatuzko ikuspuntuarekin, kartzelero gaiztoen eta etakide zintzoenarekin; halaber, martiri barregarria ez dator bat gudari heroikoaren irudiarekin.

Labartzari agur-en polifonia aberasten duelako da garrantzitsua bigarren amesgaizto hau: ohi bezala, pertsonaia desberdinek ikuspuntu desberdinak dituzte, baina bestalde Antton Ihartzegarai berberak, nobelan zehar aldatzeaz gainera, kontrako ikuspuntuak izango ditu esna eta ametsetan.

Militar espainolak bera hil nahian bertan dituela egiaztatzea bezain beldurgarri eta zorabiagarri izango zaio Anttoni bere bizialdi osoko jarreraren gaueko arrakalatzea.

Horrela, lehenagoko sarrera batean aipatu Txillardegiren bikoiztasun posiblea, hots, bata Berrian eta Garan mintzo koherenteen bidez borroka armatuaren aurka nabari dena, eta bestea “Labartzari agur”eko literaturan, barnekoiagoa beti ere, Antton Ihartzegarairen bidez borroka armatua aldeztuko lukeena, aldaturik errepikatuko zaigu Ihartzegarairen beraren baitan: egunez bere buruari borroka armatuaren beharra azpimarratuko liokeen Anttoni berari gauez ametsak etsaien osagarritasuna eta martiritzaren irrigarria ikusaraziko lizkioke.

Gauez eta ametsetan Anttonek traizio egingo dio eguneko Anttoni, eta alderantziz.

Zein Antton ote da egiazkoagoa?

Bistan da Ihartzegarairen eguneko ikuspuntua anakroniko bezain kaltegarritzat jotzen dela oro har eta zabalduagoa eta ospetsuagoa dela Euskal Herrian bigarren amets honek erakusten duena; hedabide ia guztiek laguntzen dute eta gailentzen ari da historiaren eta gertaeren filma kontatzeko orduan.