Lubanak eta mugarriak

Lurra baliabide  mugatua  da. Lurraldea zatitu eta banatuta dugu partzela eta sailetan. Jabetza-mosaiko ikusgarria osatu da urteen poderioz, itxura batean lur-baliabidearen izaera publikoaren inguruko eztabaida handirik gabe. Izan ere, Eibarren ia denak partikularrenak dira. Arrateko gaina eta beste pusketa txiki batzuk kenduta gainerako lurzoruaren jabeak banakakoak dira, gehien gehienak baserritarrenak. Hau ez da beti horrela izan: XIX . menderarte  mendi-sail gehienak komunalak ziren eta bertan egiten ziren ustiaketak zorrotz arautuak zeuden. Gerora Udalek  desamortizazioan saldu egin zituzten herri-lurrok zorperatutako Estatuak aginduta. Orduantxe ugaritu ziren mugarri eta lubanak. Historialariek diote horixe izan zela Karlismoaren benetako hazia, nekazari lurjabe/lurgabe haiek matxinatzera eraman zituen arrazoia, lurraren pribatizazioa.

Gaur egunean jartzen diren polanezko mugarrietako bat

Garai hauetan ere baserritarren arteko liskarrerako gai nagusia lurraren jabetza da. Seguraski baliabide horrek familiaren  biziraupena eta aberastasuna baldintzatzen dituelako. Lehenago, ekoizpenerako faktore nagusia zen, gaur berriz, batez ere espekulazioarako lehengai gozoa. Horrexegatik munta handikoa da jabegoa egoki markatzea. Ororografiako berezko elementuak ahazteke, errekak, gainak, hegiak,..., gure inguru honetan bi eraikuntza erabili ohi dira berariaz horretarako aintzinatik: Mugarriak eta lubanak.

Mugarriak bi harlauza singlez osatuta dago. Jabegoen arteko mugetako erpinetan egoten dira. Zutik, erdiraino lurperatuta, lur-eremuaren ertzetan kokatzen dira angelu zehatza osatuz. Horrela, harlauza bakoitzaren orientazioak  hurrengo erpineko harlauzarainoko lerro imaginarioa "ikustea" ahalbideratzen du. 

Mugarriak   jartzea oso erreza da, eta merkea. Baina modu berean, errezak kentzeko edo aldatzeko. Zenbat gatazka eta auzi ireki  ote da  mugarriak "mugitu" direnaren salaketapean. Era berean, desegiteko ere errezak fenomeno natural zein deskuidoengatik, direla lurjausi, landaredi, uholde edota baso-lanak besteak beste.

Horren jakinean eta liskarrak behin betiko amaitzeko lubanak eraikitzea onena. Nik bi motatakoak ikusi ditut: Jabegoen arteko muga-lerroan zehar egindako zanga sakon erara ageri da batzuetan. Beste batzuetan berriz,  metro bete  garaieraraino  harri hutsean egindako horma luzea izaten da. Bere garaian lantegi handia izandakoa, gaur egun  zalantzak uxatzeko sistema eraginkorrena bihurtu da. Planoak plano, ortofoto, eta katastroak katastro,   lur-baliabidea banatu eta bakea jartzeko primerakoa da lubana, Txinako Harresi Handia leztxe ia-ia, hain ikusgarri eta ezaguna ez izan arren. 

 Haitzarteko lubana