Gure dantzen historia egiteko baliabideak eskura

Gipuzkoakulturan irakurri dut gaur KOLDO MITXELENA Kulturuneak bere fondoetan dituen hainbat argitalpen digitalizatu dituela. Prentsa digitalizatua atalean daude erabiltzaile ororen eskura.

Digitalizatu eta denon eskura jarritakoen artean Argia, Baserritarra, Euskadi Roja, Euskal Esnalea, La Voz de España edo Euskaleerriaren Alde aldizkariak daude.

Dantzariontzat, gure dantzen historiaren nondik norakoak ezagutu nahi ditugunontzat, ekarpen bikaina da hau. Aldizkari horiek orain arte liburutegi eta artxibo batzuetan aztertu zitezkeen, baina orain etxetik zein bulegotik, edozein ordenagailutik ikusi daitezke. Gainera pdf formatoan daude eta nahi den orria zeure ordenagailura jaitsi dezakezu eta bertan gorde.

Material guzti horrek egin gabe daukagun euskal dantzaren historiarentzat zein interes duen ikusteko adibide bat. Har dezagun Euskal Erriaren Alde. 1911-1931 bitartean argitaratu zen aldizkari hori eta besteak beste garai horretan ospatu ziren hainbat Euskal Jai edo Lore Jokoren kronika ederrak biltzen dira bertan.

Adibidez, har dezagun 1913. urtea. Urte horretan Tolosan ospatu ziren lore jokoak, eta uztaileko Euskal Erriaren Alde aldizkarian jasota dago Gregorio Mujikak -Berrizale gaitzizenez- argitaratutako kronika. Begirada azkar bat eta hainbat kontu interesgarri agertzen zaizkigu:

110. orrian (494 jatorrizkoan) bordon-dantzariak aipatzen dira, diputazioko ordezkariei harrera egiten eta udaletxera sartzeko bordon-dantzariek arkua egin zutela dio: "formaron el arco con sus pintorescos bastones".

Hurrengo orrian berriz (111-112 digitalak, 495-496 jatorrizkoak) aipamen interesgarri hau aurki dezakegu: "Domingo, dia 27. (...) una docena de muchachos tolosanos convertidos en pocos días por el renombrado Pujana de Villafranca en habilidosos ezpata-dantzaris, bailaron muy bonitas danzas que fueron aplaudidas con entusiasmo".

Ohorezko aurreskuaren inguruko xehetasunak (498. orr.), argazki bat (499. orr) aurresku txaplketaren kronika ere jasotzen da

"En la Plaza de los Fueros, á las cinco, se verificócon gran animación el concurso de aurreskularis, en el cual obtuvo el premio primero el popular Amoña, de Zarauz, quien a pesar de sus ochenta años conserva bríos para vencer a los jóvenes. El segundo premio fué para el agil Zumeta; el tercero para Pujana (hijo), para Aurre el cuarto, y el quinto para Chomin, de Hernani."
(121. orr. digitala, 505. orr. jatorrizkoa)

Pujanak Tolosako gaztetxoekin prestatutako dantzari-txiki taldearen emanaldiaren egitaraua jasota dago: "El tercer número estuvo á cargo de os dantzari-chikis instruidos por Pujana. Bailaron ocho danzas por este orden: Kontrapas, Brokel-dantza, Ezpata-dantza, San Juan-dantza, Uztai-dantza, Makil-haundi-dantza, Zinta-dantza, y Arku-dantza. Cada número valió a los pequeños dantzaris y á su maestro una merecida ovación". 131-132 (515-516)

Eta beste aurresku baten kronika, parte hartzaileen izenekin, eta dantzarien erakustaldiaren inguruko iruzkinekin:

"Los protagonistas se lucieron mucho; de los otros, unos bailaron bien, otros regular y otros... no bailaron. El "aseri-dantza" del dia 29 será famoso en los anales de algunas vidas particulares. ¡Ayek larriak, jaunak! En fin, cada uno hizo lo que pudo,y todos no hartamos de aplaudir y de disfrutar."

Ikusten denez, aldizkari eta kronika bakar batean hainbat informazio interesgarri:

• Bordon-dantzariekin batera Jose Lorenzo Pujanak prestatutako tolosako dantzari-txiki talde bat aritu zela, ta beraz Pujanak Tolosan ere bere dantzakeraren arrastoa utzi zuela...
• Aurreskulari txapelketan hainbat aipemen interesgarri, Candido Pujana edo Amuña adibidez. Amuñari orain ere 80 urtetik gora egozten dizkiote, baina Xabier Etxabek argitu zuenez 70 urte izango zituen Tolosako txapelketan.

Esandakoa, material ugari eta interesgarria jarri digutela muturren aurrean, eta orain gure esku dagoela horri zukua ateratzea. Gogoan dut orain urte batzuk aldizkari horietako batzuk arakatzen ibili nintzela, Koldo Mitxelenara bertara joan, eta aldizkariak aztertu eta interesgarri zena eskuz kopiatzen aritu nintzela. Orain lan hori erabat eskura jarri zaigu.