Libururik gabeko poesia
Gaur egun eragin handieneko poetak ez duela inoiz libururik atera esango banu, harrituta begiratuko zenidake, zertaz ari ote naizen. Anariz ari naizela erantsiko banu, argiago geratuko litzateke dena. Izan ere, ez dago zalantzarik Anari Alberdiren kantetako hitzen kalitateaz, haien indar sujeritzaileaz, gogoan geratzeko ahalmenaz.
Haren abestietako hitzak aparte bilduta liburu batean ikusi nahiko lituzkeela komentatu du batek baino gehiagok azkenaldian, Zure aurrekari penalak diskoaren aurkezpena dela eta, baina azkoitiarrak ezetz dio. Irakurri dizkiodan elkarrizketetan (Juan Luis Zabalak egindakoa Berria-n, edo Leire Palaciosena Gaztezulo-n, esaterako), kanten letrari ematen dion garrantzia azpimarratu izan du, birritan, baina aldi berean literaturaren eremutik aldentzeko ahalegina egin ere bai: batetik, despoetizazioa aipatu izan du bere ezaugarri moduan, hizkera literariotik urruntze gisa; bestetik, hitzak osotasun baten zati direla gogorarazi digu, abestian parte hartzen duten beste elementuekin batera: melodia, kantaera, instrumentazioa...
Despoetizazioaren kontu horretan ez nagoela konforme esango nuke: izan ere, XX. mendeko poesia moderno ia guztiaren teknika izan da poetikoak ez diren hizkerak erabiltzea, xurgatzea, banpirizatzea. Anarik, adibidez, egunkarietako berri politikoetako lexikoarekin egin du: “nola nire penaren hiru laurdenak aspaldi bete nituen / entregatu nizkizun armak eta zuloak non neuzkan aitortu”. Baina antzera jokatu zuen Lauaxeta gazteak ere, duela 80 urte, ezkerraldeko meatzari grebazalearen heriotza kontatzean, hizkera apropos ez-poetikoa bilatuz: “Txapel-okerrak edango yabek / ardao onena Gomez-etxian”.
Letra zerbait handiagoren parte egitean arrazoia eman behar diot ordea: Anarik hitz batzuei ematen dien intentsitatea ez dago paper hutsean jasotzerik, eta batez ere: hitz horiek hartzen duten indarra, pizten duten desosegua, lortzen duten ebokazioa, guztiz loturik geratuko zaigu beti haren ahotsari, doinu baten tolesdurari. Kanta bat testura mugatzea, film izugarri eder batean gidoi hutsarekin geratzearen moduko zerbait litzateke: murriztailea guztiz.
Imajinatzen dut ez dela kasualitatea ahalmen poetiko handiko letrak idazten dituen eta poesia nahiz literatura hainbeste maite dituen beste kantari batek ere (Ruper Ordorikak) inoiz poema-bildumarik atera ez izana, nahiz azken diskoetan horretarako material nahikoa eta sobera izan. Aldiz, abesti bihurtu dizkioten hitz batzuk (ez denak) eta abestu ez diren arren horretarako modukotzat jotzen dituen beste batzuk bildu zituen Koldo Izagirrek Teilatuko lizarra liburuan 2006an. Eta urte berean kaleratu zuen Xabier Letek Abestitzak eta poema kantatuak bilduma ere, bere kantari ibilbidearen lekukotasun ederra uzten zuena.
Izan ere, kantua hitza baino gehiago den arren, hitz hori ere, bere biluzian, zeinen ederra den!
(Noticias taldeko Ortzadar gehigarrian, 2015-06-13)