Klixeak eta esloganak
Hauteskundeak izan berri dira Israelen, eta badirudi Benjamin Netanyahuk segituko duela agintean, eta palestinarrek zapalduta jarraituko dutela, eta bake-aukera lehen bezain urri eta urruna izango dela geroan ere. Aspalditik dut judutarrekiko kezka: historian jazarpenik makurrenak izan dituen herria, munduari intelektual distiratsuenak eman dizkiona, eta bi horiek (diskriminaziozko historia eta goi mailako sortzaileak) oraingo bere zanpaketa bidegabearentzako aitzakia gisa darabiltzana.
Intelektual sionistak lanak irakurtzeari uztea erabaki nuen orain urte batzuk. Hala ere, Agurtzane Juanena idazle lagunak David Grossmanen liburu bat oparitu dit berriki (Escribir en la oscuridad saiakera bilduma), eta salbuespena egin dut. Zorionez, esan beharko, gogoeta interesgarriak topatu baititut bertan. Euskaratu dizuedan hau, esaterako: "Esperientziaz esan dezaket, gatazka luze bateko hiritarrek beren egoera deskribatzeko darabilten hizkuntza, axalekoago bihurtzen dela gatazka luzatu ahala. Apurka, klixe eta eslogan sorta izatera murrizten da. Hasieran, gatazkaz zuzenean arduratzen diren instantziek sortzen dute hizkuntza hori: armadak, poliziak, ministerioek eta bestek; laster batean, gatazkaren berri ematen duten hedabideetara iragazten da, hizkera are makurrago bat ekarriz, bere publikoari istorio irensterraz bat ematen diona (argiro banatuz Estatuak gatazkaren ilunguneetan egiten duena, eta bertako hiritarrek beren buruak nola ikusten dituzten). Eta prozesua, azkenik, gatazkako hiritarren hizkuntza pribatu eta intimoraino iristen da (haiek gogorki ukatu arren)".
Pasartea irakurri ahala, gutaz ari zela iruditzen zitzaidan, ZEN planaz eta azken 30 urteotako hizkera antiterroristaren zabalkunde eta bilakaeraz; komunikabideetatik herritarrengana bidean, kultur espresioak ere guztiz kutsatu zituena: zinema dudarik gabe, eta baita literatura ere, neurri handi batean.
Grossman bi aldeez ari denez, galdegin dezagun: zenbateraino izan da gure artean alde bietakoa hizkuntzaren manipulazio hori? Oso neurri txikian, nire ustez. Insurgentziaren aldeak ere bere klixe eta esloganak sortu, sortu izan ditu, baina horiek inposatzeko askoz ere bitarteko gutxiago izan ditu: lurralde kontrolaturik ez, komunikabideak gutxi... haien aldeko herritarrak ere aurkarien mezuen zaparrada pean bizi izan dira urte luzeotan. Horrek eraginik izan ote du gatazkaren amaieran? Agian bai, etsaiaren propaganda etengabeak animoen gainbehera ekar dezakeenez gero.
Egoera desorekatu horrek dudarik gabeko eragina izan du, ordea, momentu hau bizitzeko dugun eran: euskaldunen aldetik adiskidetze eta bizikidetzarako gogoa zinezkoa den bitartean, espainiarren artean nagusi dira mendeku eta umiliazio-gogoak. Eta, horrez gain, esango nuke eragina izan duela eta duela oraindik ere arte-sorkuntzan. Euskaldunok idatzitako literaturak askoz ere estereotipo gutxiago erabili izan ditu, oro har, eta errealitateari lotuagoa izan da. Hemengo idazleek zintzotasun handiagoz jokatzeko asmoa izan dutelako batetik, baina baita ere, dudarik gabe, bertako irakurleak informatuago zeudelako, eta literaturaren tokian propaganda irensteko prest ez zeudelako. Beste aldean ez bezala, zoritxarrez.
(Ortzadar-Noticias, 2013-02-02)