Gulliverren mundu alternatiboak
Ez da hala ere disgustuko lana izan, Swiften lan horrek mila altxor gordetzen baititu bere baitan. Haurrentzako irakurgaitzat erabili izan da batzuetan, edo abenturako nobelatzat sailkatu, bere hasierako parteagatik batik bat: "Liliputera bidaia". Eta egia da: marinel bat, hondoratze baten ondotik, uharte galdu batera iritsi, eta han gauza guztiak (gizakiak barne) gure eskala baino hamabi aldiz txikiago izateak badu halako lilura sinple baina indartsu bat, edonoren irudimenean erraz sartu eta hainbat burutazio pizten diguna.
Hala ere, Swiften ahalmen sujerikorra askoz harago doa. Gurea ez bezalako munduak imajinatzen hasita, hainbat aldaera asmatzen ditu: batean txiki-txikiak dira gizakiak (gure aldean, betiere); bestean handi-handiak (gu baino hamabi bider handiagoak, hain zuzen); hurrena hodei baten gainean bizi den gizarte bat ezagutuko du, edo era guztietako esperimentu zoroak egiten dituzten asmatzaileak; hezkuntza, justizia, politika edo ekonomia eratzeko modu ugari azalduko zaigu batean eta bestean, Swifti balio diotenak erakusteko zenbateraino izan zitekeen zentzugabea eta arbitrarioa bere garaiko zibilizazioa (XVIII. mende hasierako Ingalaterra eta Irlanda).
Bere irudimenaren gailurra (eta satira morala muturreraino eramaten duenekoa) azken bidaian suertatzen da, Houyhnhnm-en herrian, non zaldi-behorrak diren izaki razional eta gorenak, eta gizakiak, berriz, abere basati zikin, baldar eta koldarrak (bide batez, zaldi horien hizkuntzako esaldia da Sarrionandiaren poema liburu zoragarri hartako titulu ahoskaezina: Hnuy illa nyha majah Yahoo: zabiltza kontuz, gizontxo).
Era guztietako munduak, ohiturak eta bizierak imajinatzeko gai da Jonathan Swift, baina bitxia gertatzen da, gaurko irakurlearen ikuspegitik behintzat, zenbateraino diren elkarren antzekoak mundu alternatibo eta desberdin horiek guztiak zenbait ezaugarritan: adibidez, berak asmaturiko unibertso paralelo guztietan daude nagusi-jabe-jauntxoak, batetik (protagonistaren solaskide eta lagun izango direnak), eta haiek zerbitzatzen dituzten neskame-morroiak, bestetik (lan egitea beste funtziorik ez dutenak). Gauza bera gertatzen da gizon-emakumeen arteko zereginen banaketarekin: beti dira arrak agintari eta pentsalari, eta emeak haien menpeko zintzo eta esaneko.
Swift apaiz anglikanoa zen, politikan, artean eta gizarte-eztabaidetan kontserbadorea. Baina ez nuke esango gizarte-aldaketaren kontrako bere seta atzerakoia denik banaketa sozial eta sexual horiek azpimarrarazi dizkiona. Besterik gabe, nik uste bururatu ere ez zitzaiola egin, mundurik arraroena imajinatuta ere, nagusi-menpekoen arteko harremana edo gizon-emakumeen artekoa bestelakoa izan zitekeenik. Gurean ere martzianoak irudikatzen hasita lau hanka eta hiru begidunak marrazten genituenean bezala.
Guk Swifti bezala, 300 urte barru barre egingo digute agian guri. Gure egitekoa baina, posible ez ezik bidezko ere imajinatzen ditugun aldaketa sozialak gauzatzen ahalengintzea da. Eta gero gerokoak.
