Euskal-amerikar izatearen harrotasuna
Anne Marie Chiramberro neska kaliforniar bat da, aita baxenabartarra duena eta hellabasque.com izeneko blog interesgarri bat idazten duena, gazte euskal-amerikar baten esperientziez eta ikuspuntuez. Berriki artikulu bat plazaratu zuen, “Why I say I’m proud to be Basque American, not Basque” tituluduna (Zergatik diodan harro nagoela euskal-amerikar izateaz, ez euskaldun izateaz), eta bertan esandakoek gogora ekarri dizkidate euskal-amerikar nortasunaz idatzi izan diren beste lan batzuk.
Estatu Batuetako mendebaldeko euskaldunen imajinario kolektiboa sortzeko eta finkatzeko, berebiziko garrantzia izan zuen Robert Laxalt-ek. Laxaltek zuberotarra zuen aita, Nevadara artzain joandakoa; bigarren belaunaldi arrakastatsuaren eredu izan zen haren familia: Robert idazle ospetsua izatera heldu bazen, gorago iritsi zen Paul anaia, AEBko senataria izan baitzen urte luzez, Alderdi Errepublikanoarekin, eta Robert Reagan lehendakariaren lagun mina.
Laxalten lehen liburua eta ospetsuena Sweet Promised Land izan zen (1957an kaleratua), hitzez hitz “Lur agindu eztia”, euskaraz beste izenburu batez itzuli bazen ere: Dominique, artzain xiberotar bat Nevadan, orain dela 25 bat urte nire izenkide Xabier Mendiguren Bereziartuk euskaratu zuena, Joxe Anjel Arbelaitzen bultzadaz eta Zuberoa jatetxearen laguntzaz.
Eleberri horretan, Robertek aitaren historia kontatzen du: gaztetan Ameriketara joan, bizitza osoan artzain jardun, mendiko bakardadean, eta zahartzaroan, semearen laguntzaz sorterrira nola itzuli zen, ahaide galduak eta haurtzaroko bazterrak berriz ikustera. Euskal izaeraren amodio gartsuz idatzia dago nobela osoa, askotan gogoratu denez, baina aldi berean (eta ezaugarri hau ez dut horrela aipaturik ikusi), euskal-amerikar nortasuna definitzeko orduan, gure herri zahar honen eta hango herri berriaren arteko kontrajartze argi bat egiten du: hemengo euskaldunak lehenean iltzaturik geratu dira, ohitura, hizkuntza eta bizimodu zaharrei loturik; Ameriketara joan direnek, berriz, borroka latzen ondotik, aberri berri bat irabazi dute, garapen eta aberasbide handiagoak eskaintzen dizkiena. Dominiquek badaki bera euskalduna dela soin eta arima, inoiz ez dela guztiz egokituko AEBko bizimoldeetara, baina hura du jada bere lekua, beretzat baino gehiago bere seme-alabentzat.
Ez dut gaia ondo ezagutzen, baina imajinatzen dut antzeko ikuspegi eta burubideak erabiliko zituztela Estatu Batuetara joandako komunitate etniko ugarik: greziarrek, errusiarrek, italiarrek… AEB den Melting Pot horretan, bakoitzak ditu bere sustraiak, eta horiek harro aldarrikatzen ditu, jatorri partikular horrek ez baitu ukatzen amerikar izaera, hura azpimarratu baizik. Horren erakusgarri da Anne Marie gaztearen artikulua ere, hasieran aipatu dudana. Ez dago gaizki horrela izatea, baina hobe da guk ere argi edukitzea zertaz dauden harro, euskal izaeraz harro daudela diotenean.
(Noticias taldeko Ortzadar gehigarrian argitaratua, 2015.02.07)
