Erdal idazleak mutu?
Txillardegiri buruz Pako Sudupek idatzitako lan batean irakurri dut nola, 1982 urrunean, Jose Luis Alvarezek kargu hartu zien ezker abertzaleko kideei, euskararekin behar bezain kontsekuente ez zirela-eta. Bere gogaideek ez dakit kasurik egin zioten, baina Alfonso Sastrek erantzun zuen, esanez berak ez zuela traba izan nahi Euskal Herriaren euskalduntzean eta, ezinbestez gaztelaniaz idatzi beste erremediorik ez zuenez, utzi egingo zuela Egin-en zeukan zutabea, bere lekua euskaldun batek bete zezan.
Aspaldiko pasadizo horrekin gogoratu naiz egunotan, itxuraz zerikusirik ez daukan kontu bat dela-eta: A deituko dugun erdal idazle batek bere original bat bidali dit. Euskal Herrikoa da A, esperientzia eta prestigioa dituen egilea, bere kurrikulumean hainbat liburu eta sari pilatu dituena, eta euskarazko kulturarekin ez harremanik ez feeling-ik ez daukana. Ni ogibidez editorea naiz, baina euskal obrena; beraz, A-rekin tratu zuzenik ez dudana, harekin topo egin dudan aldi bakanetan adeitsuki agurtu eta bere obrari buruzko iritzi ona agertu diodan arren. A-k, baina, bere originala bidaltzen dit emailez, konplimenduzko hitz batzuekin batera, eskatuz ea argitaratzeari begira laguntzarik eskain diezaiokedan.
Zer esan nahi du horrek? Askok dakigun gauza bat, sarritan esaten ez dugun arren: Hego Euskal Herriko erdal idazleek zaila dutela beren liburuak normaltasunez argitaratzea. 500 milioi pertsonako merkatu potentziala dute, munduko industria editorial sendoenetakoa, baina horren guneak Madrilen eta Bartzelonan daude, eta horrez gain Mexikon, Bogotan, Buenos Airesen… Zer egin dezake, ordea, Iruñea, Bilbo, Gasteizko idazle batek? Bakar batzuek lortzen dute nola-halako onespena: Ramiro Pinilla laudorioz inguraturik hil zen, zahartzaroa iritsi arte inork jaramonik egin ez zion arren; Miguel Sánchez Ostizek kapitaleko kultur giroan lekutxoa eduki zuen urte batzuetan, nahiz eta ur irakinetik bezala aldegin handik, erreta; Pedro Ugartek edo Iñaki Uriartek presentzia duin bat dute liburu-dendetan, profesionaltasunetik urruti halere. Badira karrera egiten saiatzen diren gazteak, eta ez da harritzekoa Madrilera jotzea: Aixa de la Cruz, Nere Basabe… Dozenaka adibide gehiago bota nitzake, baina bere horretan utziko dut.
Eta guri (euskal sortzaileoi) zer? Ba, uste dut axola zaigula. Testu onak asmatzea eta horiek ahalik egokien merkaturatzea da gure zeregina, noski, baina Euskal Herrian beste hizkuntza batzuk dauden bitartean (gurea baino hamaika aldiz indartsuagoak, bai frantsesa bai espainola), normala eta desiragarria al da hizkuntza horietan sorturiko arteak ia plazarik ez izatea bertan? Nik ezetz uste dut, eta horregatik iruditzen zait, erdal bokazioko eragileek bertako azpiegiturarik sortzeko modurik edo gogorik ez badute, ona dela Euskal Herrian sinesten dugunok aukera hori eskaintzea. Txalaparta bezalako argitaletxeak egotea, adibidez, edo Durangoko Azokan erdarei ere lekua egitea. Euskararen hegemoniatik, behingoz.
(Noticias taldeko Ortzadar gehigarrian, 2015-07-11)
