Borrero izatearen abantailak
Martinezek, lanerako gaitasun izugarriaz eta oso baliabide gutxirekin, gatazkaren alde ezkutuaz trilogia bat osatu du azken urteetan: Itsasoaren alaba egin zuen aurrena, non GALek hildako Txapela errefuxiatuaren alaba Haizek ia ezagutu ez zuen aitaren bizialdia berreraikitzen duen; Sagarren denbora etorri zen gero (Txaber Larreategirekin batera zuzendua), Sao Tomen deportaturiko Alfonso Etxegarai eta beronen emazte Kristiane Etxaluzen bizitza kontatzen duena. Proiektu anbiziotsuago bati heldu zioten gero, bost zuzendariren artean (aurrekoak gehi Eneko Olasagasti, Mireia Gabilondo eta Enara Goikoetxea) kartzelan sartu dituzten bost pertsonaren inguruko istorio bana kontatuz.
Zinemarekin lotura txikiena izan duenak badaki zein konplikatua den film bat egitea, zenbat jendek parte hartzen duen bertan eta, beraz, zein garestia den aurrera ateratzea. Horregatik dauka aurrekontu publikoen halako morrontza. Martinez eta bere lagunak beste inor baino apalago eta xuhurrago ibili dira, baina hala ere dirulaguntzaren bat behar; hortik aurrera, ezaguna duzue azken asteetan zer gertatu den eta ez naiz luzatuko: Donostiako Udalak 9.000 euro agindu pelikularentzat, Espainiako Barne Ministroak mehatxu egin Bildu legez kanpo jartzeko motiboa izan litekeela hori, eta produktorak uko egin laguntza-eskaerari.
Film zehatz honen etorkizunaz harago, oso-oso larria da gertaera: makilaren mehatxuaz beldurra sartzen digute denoi eta zentsura ezarri: gure historia hurbila nola kontatu ez da gehiago eztabaidagai izango, bertsio bakarra baimenduko baita, guardia zibilak nahi duen huraxe; aurrerantzean, zigorra saihestearren autozentsurara joko dute sortzaileek; nahiago udaberriko loreez edo udazkeneko nostalgiez jardun, badaezpada.
Faxismoa deitzen zaio horri. Eta baditu bere errudun zuzenak, PP siglen azpian. Baina, zapalkuntza-sistema horrek funtzionatuko badu, ezinbestekoa du beste batzuen konplizitatea, faxistak izan gabe egoerari probetxuren bat ateratzen diotenak. Adibidez, eta mingarria zait hau esatea: Donostiako udalean talde sozialistak eta jeltzaleak, popularren eskutik joan ordez, udalaren erabakia edo haren legitimitatea babestu balute, ez dut uste espainiar agintariak halako harrokeriaz oldartuko zirenik; hiru alderdi politikoak ilegalizatzen ez ziren ausartuko behintzat.
Denok oroitu behar genuke (tristea ere bada, begi-bistako kontuok errepikatzen ibili beharra) adierazpen-askatasuna gurea ez den iritzia emateko eskubidea dela batez ere, arerioaren isiltasunak gure taldeari mesede egingo balio ere; talde baten debekuak herri osoa bihurtzen baitu kartzela: batzuk preso eta beste batzuk borrero. Garbi dago inork ez duela preso izan nahi; ez da falta, ordea, borrerotzari abantaila atera nahi liokeenik.
