Besteen herriaz idaztea
Aurreko batean, aspaldian apalean eduki eta inoiz irakurri gabeko liburu bati heldu nion: Claudio Magris idazle italiarraren Danubio, Europa erdia mendebaldetik ekialdera gurutzatzen duen ibai zabal horrek pasatzen dituen herrialdeei buruzko kaleidoskopio bat. Harekin ari nintzela, beste maisulan sailkaezin bat etorri zitzaidan gogora: Flaubert’s Parrot (Flauberten Loroa), Julian Barnes-ena, non eleberrigile ingelesak erudizioz bezainbateko sentiberatasunez josten dituen hainbat kontu eta izkirimiri, mende bat lehenagoko erraldoi frantsesagan oinarriturik.
Dena dela, ez nabil XX. mende amaierako literaturaren klasiko bihurtu diren lan horiek komentatzeko asmotan. Horiek gogoan nituela, burura etorri zitzaidan idazle batek normalean bere herrialdea, lurra, jendea, historia, hizkuntza hartzen dituela langaitzat, hausnarketen iturri eta helburutzat; hala ere, etxera bezala kanpora begiratzen ere badakite gizon-emakumeek, eta, horrenbestez, badira bere arreta beste herrialde batzuetan jarri duten idazleak ere. Zerrenda itxirik egiteko asmorik gabe, zein nabarmendu da arlo horretan euskal letretan?
Burura datorkidan lehena, Joseba Sarrionandia da. Urte batzuetan lau pareta artean irten ezinik, gero beste askoan etxera itzuli ezinik, nonahi dagoela ere beti gustatu izan zaio beste ahots eta beste inguru batzuk ezagutzea eta haien berri besteoi ematea. Hamaika poema itzulia da: galiziarrak, palestinarrak eta abar. Baina kultura bati buruzko lanik azpimarratu beharko balitz, amazigh herriaren historia eta horrekin lotutako gorabeherak lantzen dituen Moroak gara behelaino artean? apartatuko nuke. Hango lurrik sekula zapaldu ez arren, segur aski.
Atxagak ez du inoiz monografiarik idatzi urrutiko herri bati buruz, baina behin eta berriz agertzen dira atzerriko parajeak eta jendeak haren obran: Villamedianako herri gaztelarra Obabakoak-en, Renoko bazterrak azken eleberrian (Nevadako egunak), Kongo azkenaurrekoan (Zazpi etxe Frantzian), eta beste hainbat.
Anjel Lertxundik munduko literaturaren ezagutza zabala du, baina, herrialde bakar bat aukeratzeko esango baliote, nik uste Italia hautatuko lukeela. Ezagutza eta maitasun sakon horren emaitza da Italia, bizitza hizpide kronika liburua.
Kanpoko idazle asko itzulitakoa da Koldo Izagirre ere: galiziarrak, frantsesak, Maiakovski errusiarra… baina herrialde oso bat obra baten protagonista bihurtu duen adibiderik bilatzekotan, Kuba topatuko genuke, Ez duk erraza, konpai bidaia-liburu gisako eleberrian.
Bidaia-kronikarik ez, baina Europa mendebaldeko herrialde nagusietako pentsamendu eta autoreak goitik behera aztertu eta jorratu izan ditu Azurmendik bere obra osoan barrena: Alemania, Grezia, Itaia, Espainia, Portugal, Frantzia…
Nahi beste luza gintezke izenak ematen, zorionez. Izan ere, izena ahaztu dudan jakintsuren batek esan zuen moduan, ezer gutxi daki bere herriaz, bere herriaz baizik ez dakienak.
(Noticias taldeko Ortzadar gehigarrian argitaratua, 2015.01.24)