Autoitzulpenaren mugak

Kontu ezaguna da hau euskaraz eta gaztelaniaz idatzi izan duen edonorentzat. Hizkuntza bakoitzak bere joerak izaten ditu: gaztelaniak adjektibo gehiago, menpeko esaldiak sortzeko erraztasuna, euskarak hitz-ordenarekin jokatzeko aukera, eta abar.

Horren ondorioz, idazle berak diferente idatzi lezake batean eta bestean. Ez bata bestea baino hobeto menderatzen duelako, ezpada, bakoitzean, barruko hiztunari edo senari edo dena delakoari ateratzen uzten diolako.

Horrek baditu hainbat abantaila, eta eragozpenen bat ere bai. Adibidez, testu bat hizkuntza batetik bestera itzultzean, zer egin? Itzultzaile finak, noski, jatorrizkoaren tonua eta mezua errespetatu behar ditu, aspaldiko legeak agintzen zuen moduan: ahal bezain hurbil, behar bezain urrun. Aldiz, jatorrizko testuaren egilea baldin bada bere buruaren itzultzaile, tentazio handiagoa izango du testu berri bat sortzeko, sorrera-hizkuntzan ez bezalako musika izango duena. Zenbateraino den hori mesede edo kalte, kasuz kasu ikusi beharko litzateke, eta zaila litzateke arau orokorrik ematea.

Gaur, erdi jolasean, nire haur liburu bat gaztelaniaz nola geldituko litzatekeen begira hasi naiz, eta testua konplexuago egiteko joera sumatu dut berehala. Joera horri galga jarri behar niokeela pentsatu dut, baina ez nago seguru muga non jarri:

Hona, Miss Txatarra liburua hartuta, itzulitako apurra:

–¿Tú crees que esa es postura para una señorita?
Es la abuela la que me riñe así, como siempre. Cada vez que voy de visita a su casa, la misma canción; al principio, todo son besos y zalamerías:
–¡Qué alegría! Pero qué reguapa que estás, Katia. Igualita, igualita que tu madre.
Luego llegan la queja y la pena:
–Aquí me tenéis, triste y sola, abandonada como una zapatilla.
A continuación una estricta inspección de mi aspecto:
–A ver, enséñame las uñas. ¿Y detrás de las orejas, te has lavado bien? ¿Y ese cuello, como una auténtica señorita?
Y después de esa revisión exhaustiva, llega por fin la hora de la merienda:
–Te he preparado chocolate a la taza. Verás qué rico.
Es verdad que el chocolate de la abuela está rico. Rico no: riquísimo, sabrosísimo, excepcional. El mejor chocolate que he probado nunca, y he probado unos cuantos. Junto con el chocolate prepara pan tostado, y encima le untamos mantequilla.

Eta hona zati horri dagokion jatorrizkoa:

–Hori al da señorita batentzako jarrera?
Amona ari zait errieta egiten, beti bezala. Bisitan joaten naizen guztietan izaten da gauza bera; aurrena, mila musu eta losintxa:
–Hau poza! Ze guapa zauden, Katixa. Zure amaren igual-iguala.
Gero, negarra eta marmarra:
–Bai, hementxe naukazu ahaztuta, traste zahar bat bezala.
Ondoren, nire itxuraren inspekzioa:
–Erakutsi azazkalak. Belarri-atzeak ondo garbitu dituzu? Eta lepoa, señorita batek bezala?
Ikuskapen zorrotza amaitu ostean, meriendaren ordua iristen da:
–Txokolatea prestatu dizut. Ikusiko duzu ze goxoa.
Egia da goxoa izaten dela amonaren txokolatea. Beste inon probatu ditudanak baino goxoagoa. Goxoa baino gehiago, mundiala. Ogi xigortua ere prestatzen du txokolatearekin, eta gurina igurzten dugu ogi xigortuaren gainean.