Nork opa dio halakorik?

Atzo umorearen alderditik egin nuen Jugoslavia eta Espainiaren arteko konparazioa, bataren zatiketa egiazkoa eta bestearen alegiazkoa parekatuz. Gaur gai berarekin segitu nahiko nuke baina serioxeago, ondorioren bat ateratzeko edo.

Estatu baten eta bere eskualdeen artean indar zentripeto eta zentrifugoak izaten dira beti. Bistakoenetik hasita, lotura etnikoa litzateke batasunaren gako nagusia: Segoviako baserritar bati ez zaio burutik pasatuko espainola den edo ez den galdetzea; aldiz, Markina edo Ampurdákoak, hainbat gorabeheraren baitan, zalantza hori izan dezake, eta kultura apur bat edukiz gero argi ikusiko du nazioz ez dela espainola, nahiz administrazioz hala dela jakin eta beharbada hala izaten jarraitu nahi izan ("nazio" hitzaren adiera zaharrena hartzen dut, Frantziar Iraultzaz geroztik terminologia bera borroka-leku bihurtu da baina).

Etniak eta kulturak, ordea, ez dira puruak, ez aldakaitzak. Ni kulturalki euskalduna naiz, baina espainola ere bai, beren espainoltasun administratiboa sekula zalantzan jarriko ez zuten nire aitona-amonak baino askoz gehiago. Gaur egun, esan daiteke faktore objektiboek baino munta handiagoa duela kontzientziak, euskal nazioaren parte sentitu nahi izatea edo ez.

Norbere atxikimendu subjektibo horretarako, berriz, ideologia iruditu ohi zaigu giltzarria, abertzaleak edo estatalistak sentitzen garen alegia, baina beste kontu bat dago hor, sarritan ahazten zaiguna: komenientzia. Alegia, esloveniarrek argi eduki dute beti ez direla serbiarrak (beste hizkuntza bat dute, ia %100ek hitz egiten zutena), baina horrez gain, une zehatz batean nabarmen egin zitzaien independentzia lor zezaketela, eta komeni zitzaiela gainera. Montenegrotarren artean, orain dela 15 urte inori ez zitzaion bururatuko estatu bihurtzearen aukera; gaur, berriz, eskura dute, eta badirudi gehienek hautu hori egingo dutela, Serbiaren eskutik ibiltzeak onura baino buruhauste gehiago dakarkielakoan.

Gurean, niri beti iruditu zait independentziaren inguruko erreferendum bat egingo balitz, argi eta garbi ezetzak irabaziko lukeela. Heren bat izan liteke, asko jota, zinez abertzale sentitzen dena; beste heren bat gutxienez, dudarik gabeko espainol (Iparraldean, askoz ere gehiago Frantziaren alde); eta azken herena, berriz, dudatan egon daitekeena: Espainia kolapso ekonomikoan eroriko balitz, Jugoslavia ohia bezala, hortik urruntzea hautatuko lukeena, baina gure estatu maitea ondo samar baldin badabil...

Gauzak horrela, independentziak irabazteko aukera bakarra desastre orokorra zabaltzea litzateke. Hala ere, desastre horrek auzoei bezalaxe eragingo liguke guri ere. Eta, kontzientziaz jokatuta, nork opa dio halakorik bere herriari?

(Dena dela, ez dezagun ahaztu, gaur egun inork ez du independentziarik eskatzen, erabakitzeko eskubidea baino. Lortuko ote da?)