Ama gaiztoa
Amaren kontuekin nator, berriz ere. Izan ere, egunotan amaitu dut zuzentzen Literatura Unibertsala bilduman aterako den liburu bat: "Axenario" (jatorrizko izena: "Poil de Carotte"), Jules Renard idazle frantziarrarena, Itziar Otegik euskaratua.
Liburua ezagutzen ez duenarentzat esan dezagun klasiko bat dela Frantzian, orain dela 100 bat urte idatzia, bere garairako batetik modernoa suertatzen zena, baina bestetik denboraz kanpoko kutsu bat hartzen zuena. Mutiko kaskagorri bat da protagonista, haren ibilerak kontatzen zaizkigu, etxean, eskolan... Haur zintzoaren irudi aingerutiarra apurtu zuela esan izan da liburu honetaz, eta baliteke hala izatea. Dena dela, mutiko baten bihurrikeriek badituzte hainbat aurrekari eta aitzindari munduko literaturetan, hala nola Mark Twain-en haurrak, nobela pikareskoan agertzen direnak eta abar.
"Axenario" honek badu beste alderdi bat, ordea, niri berria ez ezik zirraragarria iruditu zaidana, eta XXI. mendeko irakurlearentzat ere asaldagarri izaten jarraitzen duena: ama.
Literaturaren alorretik tabuaren eremura sartzen gara hemen. Gure gizartean badira jokabide batzuk desegokiak edo salagarriak: animaliak jotzea, zaharrak mespretxuz hartzea, zinemarako ilaran txandapasa egitea... Beste batzuk okerrak izango dira, are debekatuak ere: tabernatik ordaindu gabe alde egitea, inori muturreko bat ematea, gure enpresako akzionisten diruarekin alde egitea... Horiek guztiak gertatzen dira munduan, eta, gaitzesgarriak iruditu arren, ulertu egiten ditugu; ez dut esan nahi ontzat jotzen ditugunik, baina posiblearen barruan sartzen dira, eta ez dizkigute tripak nahasten.
Badira beste jokabide batzuk, ordea, gauza gertagarrien sailetik kanpo geratzen zaizkigunak, debekuaren maila inkontzienteraino sarturik dauzkagunak. Tabuak esaten zaiei halakoei, eta horien artean leudeke, adibidez, kanibalismoa eta intzestua. Horrelako ekintzaren bat ez urruti ezezagunetan baizik eta gure inguruan gertatuz gero, nazkaren eta ulertu ezinaren arteko erreakzioa izan ohi dugu.
Bada, halako zerbait gertatu zait niri Axenarioren amarekin. Izan ere, gauza bat litzateke ama on, zintzo eta sakrifikatua ez izatea (euskal idazleon obretako amak ez bezala, Arantxa Urretabizkaiak gogorarazten zigunez), baina Renard-en eleberriko ama hortik gora doa: krudela da bere semearekin, nahita zigortzen eta engainatzen du, besteren aurrean barregarri uzten, maitasun eskeei mespretxuekin erantzuten...
Barrena iraultzen dizun liburu estrainio bat, aurki euskaraz irakurri ahalko dena.