Xomorroa buruaren barruan
(Durangoko Azokan zentsura izango omen da aurtengo gaia, eta bertan aterako duten aldizkarirako gai horri buruzko artikulua eskatu zidaten Gerediagakoek. Hona testua, datorren astean Landakon topo egingo dugulakoan)
Zentsuraz, orritxo bat. Errazago litzateke pankarta bat idaztea, “Zentsurarik ez” leloarekin. Edo tesi potolo bat, euskal kulturak urtetan sufritu duen eta oraindik pairatzen duen zentsuraren berri emanez. Oraindik ere bai?, galdetuko du baten batek. Bai, oraindik ere bai. Ez bi hitzeko kontsignarik ez trataturik: artikulu bat eskatu didate, eta saiatuko naiz zerbait esaten.
Okerrena debeku basatia da, noski: komunikabideak ixtea (Egin, Egin Irratia, Ardi Beltza, Egunkaria), kazetariak kartzelara sartzea Beste garai eta beste paraje batzuetakoak diruditen kontuak, eta guk orain eta hemen nozitutakoak. Justizia espainolak kasu horiekin lanean segitzen du gainera, ezin ditugu iraganekotzat jo eta ahaztu. Eta epaiketak “ondo” amaituta ere, ziurta al dezake inork ez dugula berriz halakorik izango?
Zapalkuntza zuzenik ezean ere, borreroak baditu beste mozorro ugari. Horra, euskal sortzaileen kontrako kanpainak: batean musika-taldeak, hurrena zinemagile bat, edo idazlea bestela. Disidentzia-usain txikienaren kontrako sorgin-ehiza, euskaldun den ororekiko xenofobia inperialista sakona ezkutatzen duena.
Boterearen trikimailurik handiena ez dira, ordea, armak, legea eta propaganda; horiek baino tresna indartsuagoa da autozentsura: inork ez zaitu behartzen, ez mehatxatzen, zeure buruarekin egin beharko duzu hortik aurrera borroka, bertan izango baituzu, ostatua hartuta, autozentsuraren xomorroa.
Xomorro horrek bi eratara egiten du lan, konduktisten estimulu positibo eta negatiboekin. Burubero ausart eta erradikalei makilaren hurbila gogoraraziko die batez ere: “Kontuz zer idazten (kantatzen, marrazten, filmatzen) duzun, bestea erne dago-eta, zure txiringitoa ixteko prest, zure subentzio koxkorra mozteko gertu; hobe, beraz, apur bat epeltzea zure kexua, ulerkorragoa izatea, zentzudunago jokatzea”.
Berez moderatuagoak direnei edo gizartean gora egiteko anbizio pixka bat dutenei, berriz, beste mezu bat bidaltzen die xomorroak: “Halako saria eman behar dute laster; harako ordezkaria izendatzekotan dira; beste haren katalogoan sartzeko aukera handiak dituzu”. Eta sortzaile gaixoak, txaloz eta aitorpenez nahi baino urriago dabilenez beti, badaki orduan zer egin: zer goxatu eta zer isildu, nor aipatu eta nor ezkutatu. Goikoak ez mintzeko, eta goikoaren morroiak lausengatzeko.
Izan ere, etsaia urrun, handi eta beldurgarri irudikatzen dugu sarritan, eta ez dakit aurpegirik duen ere. Baina agintearen eskumakilak gure artean dira beti, bizkarraren makurduran ezagutuko dituzu arretaz erreparatuz gero, irriaren okerrean bestela. Horiek ez dute zigortzen, eta laguntzat hartuko zaituzte deskuidatuz gero, baina ezinbestekoa da haien bitartekari-lana, aginteak bere horretan iraun dezan.
Zer egin dezake orduan, munduak daraman martxarekin konforme ez dagoenak? Ez dago errezetarik, baina hasteko argia izan beharko du, gauzek nola funtzionatzen duten ikusteko, eta ondoren zintzoa, bai bere buruarekin bai besteekin, zer nahi duen, nola lortu nahi duen eta zer sakrifikatzeko prest dagoen jakiteko.
Errespetu guztiarekin Xabier, Josu eta gainerako lagunak.
Hasteko, Josuk berak esan du zentsura ez dela ez abertzaleek pairatutako gauza bat. Horrexegatik gehitu dut nik gaiaren kampoan gelditzen direla.
Jarraitzeko, Durangoko azokan edo edozein tokitan antolatu daiteke edozein gaiari buruzko ekitaldi, baina denok prest egon behar dugu kritikak jasotzeko. Zoritzarrez, ikusita daukat euskeraren inguruko munduan, bat ausartzen bada esaten honi edo beste honi kutsadura politika ikusten zaiola, ba hori, probokazio bat besterik ez dela izaten dela erantzuna. Ene, erraz probokatu dakioke euskaltzale bati, ba!
Bukatzeko, eskerrik asko koakzio hitzagatik, eta errespetu osoarekin esango dizut, nire aburuz, koakzio beldurgarri bat dagoela herri honetan gogoraztea, hori ez dela bazterrak nahasteko nahian ibiltzea, baizik esukaldun askok ikusi nahi ez duen errealitate bat ekartzea denon begien aurrean.
Horrexegatik uste dut nik ez duzula nahi eztabaida honekin jarraitu.
Besarkada bat,
Koakzio hori dela eta ez dut nire izena emango.