Guk bai gustu ona
Gustuei buruzko esaldi gogoangarri hau entzun nuen behin: "Gustu ona da nik daukadana, zuk daukazula uste duzuna, eta harakoak ez daukala guk biok badakiguna".
Ateraldiaren itxura harroxko eta probokatzailearen azpian erraz sumatzen da gustuen erlatibotasuna eta arbitrarietatea, esaldia ahoskatzen duena aldatu orduko aldatuko baita gustuaren norabidea, ez ordea esaldiaren egiarena.
Nik, lanbidez, etengabe juzgatu behar izaten ditut sorkuntza-lanak, eta nire iritzia epaia da, nolabait ere. Beraz, seguru samar sentitu behar nire uste eta aburuekin. Eta hala ere, edo horrexegatik, izugarri eskertzen dut nire gustuarekin bat datozenak deskubritzea, aliritzira botatako burutazioa baino irizpide sendoagoak ditudala pentsarazten didaten neurrian.
Iruñeko kultur zerbitzuetako enpresa bat aspaldidanik ari zitzaidan eskatzen, irakur gida baterako idatz nezala liburu baten gomendioa, nahi nuena, eta labur, bospasei lerro aski. Gauzak beti geroko uzten ibili eta gero, joan den ostegunean hauxe idatzi nien:
"Nonahi eta noiznahiko ipuinetatik bakar bat aukeratzeko esango balidate uharte huts batera eramateko, aukera horien bidegabekeria eta zaila kontuan hartuta ere, beharbada "Botilako deabrua" hautatuko nuke, Robert Louis Stevenson eskoziarrak Ozeano Barean asmatutako istorio guztiz eder eta liluragarria (Maria Garikanok dotore euskaratua). Keawe gazte hawaitarrak botila miragarri bat erosi du: berak nahi duen guztia emango dio, baina harekin hiltzen bada infernura joango da; hala ere, nahi duenean sal dezake, erositako prezioa baino merkeago betiere. Nork nahiko du botila, ordea, hutsaren hurrengo prezioa hartutakoan...? Maitasun-lezio hunkigarria, garai guztietako idazle handienetako baten eskutik."
Egun horretan bertan, iluntzean etxera iristean, "Aizu" hilabetekaria topatu nuen gutun-ontzian, eta bertan, literaturari eskainitako orri parean, Edorta Jimenezen artikulu labur bat, "Idazlearen kuttunenak" atalean, liburu baten laudorioa eginez. Hala dio mundakarrak:
"Robert Louis Stevenson idazlea oso ezaguna da. Nork ez ditu ezagutzen Altxor uhartea eta Dr. Jekyll eta Mr. Hayderen kasu harrigarria eleberriak? Horiek alde batera utzita, nik neuk haren ipuintxo bat gomendatu nahi dut. Botilako deabrua da horren izena (Elkar, 1992, Branka bilduma, Maria Garikanok itzulia).
Botilako deabrua ipuinean botila harrigarri baten historia kontatzen zaigu. Hain harrigarria da botila ze eskuetan duenari zernahi eman ahal dio. Horrek, noski, badu bere alde txarra; botilaren barruan deabrua bizi da eta, kontuz!
Ez dizuet ipuina osorik kontatuko. Hobe zeuok deskubritzea. Ez zaizue damutuko. Gutxitan irakurri ahal izan dut ipuin hain biribilik. Eta ipuina gazteentzako literaturaren atalean argitaratu bada ere, ez da soilik gazteentzat. Sakonean, galdera garrantzitsua egiten digu ipuinak. Hain zuzen ere, noraino den zilegi deabruarekin jolas egitea. Irakur eta erantzun."
Ingelesek "serendipity" deitzen duten kasualitate bitxi eta pozgarri horietako bat iruditu zitzaidan. Egun berean, eta elkarren berri jakin gabe, bat etorri ginen Edorta eta biok, liburuen ozeano zabalean, zer eta liburuxka hori hautatzeko. Seguru Tusitala bera ere asko poztuko zela.