Berekoikeriaren laudorioz

Aurreko batean lagun batek mezu bat bidali zidan eta, bertan, nik lehenago azaldutako kezka baten inguruan, neurekoiago jokatzeko aholkatzen zidan; ez dakit lagunak arrazoi zuen edo ez, kontu hark ez du garrantzirik gainera hemen agertzeko, baina lagunaren hitzek gogora ekarri zidaten aspaldi samar ikusitako film bat.

"Uranus" du izena pelikulak, eta Claude Berri zuzendari frantsesak egina da, Marcel Aymé-ren izen bereko nobelan oinarrituta. Kasualitate hutsez ikusi nuen, telebistan ordu txikietan, eta txundituta utzi ninduen. Berri-k joera eta sentiberatasun bereziak ditu lan literarioak zinemara egokitzeko, hala erakutsi zuen "Manon des Sources" eder hartan ere, baina "Uranus"ek bazuen beste interesgune bat ere, historikoa deituko nukeena.

Bigarren Mundu-Gerraren amaiera-garaian Frantziako herri koxkor batean dago kokatua filma. Hitler ez da oraindik errenditu, baina Frantzia aldetik uxatua dute dagoeneko. Herrian etxeen erdiak puskaila bihurtu dituzte aliatuen bonbardaketek, eta zutik geratu diren etxebizitzetan sartu behar izan dira, nola edo hala, eraikin hondatuetako biztanleak. Hala eta guztiz, halako bor-bor batean bizi da herri osoa, garai berri baten irakinaldian.

Hamaika filmetan ikusi dugu Bigarren Mundu-Gerrako Frantzia, eta denetan herri osoak egiten du Erresistentziarekin bat, Nazi malapartatuen kontra. Hori da bertsio ofiziala, eta ez hori bakarrik: herri oso batek bere buruari kontatu dion gezurra. Errealitatean hamarretik bat baldin bazen erresistentziaren aldeko eta beste bederatziak alemanekin lasai asko bizi izan zirenak, alderantzizko ipuina asmatu da gero: hamarretik bederatzi erresistente, eta bat kolaboa. Oso jakingarria da kontu hauetaz hitz egitea garai hura ezagutu izan zuen Iparraldeko jendearekin. Gaiak, hala ere, kasik tabu izaten jarraitzen du Frantzian, eta horregatik harritu ninduen horrenbeste Berriren filmak.

"Uranus"en ez da gerrarik ageri; gerraostea estreinatu berri dute, eta bere historia berrinterpretatuko duen mitoaren sorrera-prozesua ageri da. Ederki asko erretratatzen ditu filmak garaileen gurdira igo direnak: komunista sutsu bihurtu den moxkortzioa, alemanekin negozio oparoak egin ondoren agintari berriei eskupeko ederrak banatzen dizkien estraperlista...

Hala ere, eta hauxe zen nire gogoeten iturria, bada pertsonaia bat, filmean Philippe Noiret-ek gorpuztua, miseria moralezko ikuskizun horren aurrean halako jarrera kontenplaziozko eta gupidatsu bat hartzen duena. Haren lagun bat sinetsi ezinik dago, hainbesteko hipokrisia eta zurikerien aurrean, eta Noiret-ek esaten dio: "Zergatik asaldatu? Begira iezaiozu kattagorriari udazkenean: hurrak eta intxaurrak nondik inguratuko dabil heriosuhar, bere zuloa nola bete beste kezkarik gabe, eta berekoikeria hori hunkigarria iruditzen zaigu. Zer besterik egiten dugu ba gizakiok, taloa beste aldetik erretzen hasi denean?"

Horra egoismoaren ikuspegi errukitsua, zer pentsatua eman dezakeena; benetako egoistek ez dute halako aitzakien beharrik ordea.