Udako liburua, eta sasoi guztietakoa
(Elmore Leonard-en Be cool edo Tómatelo con calma eleberriarri buruzko komentarioa, Berria-ko "Idazleak irakurle" atalerako idatzia)
Garai bateko Dashiell Hammett eta Raymond Chandler bezala, gaur egun James Ellroy eta Elmore Leonard izan litezke Estatu Batuetako (beraz, guk ezagutzen dugun mundu zatiko) nobela beltzaren egile-bikote izarra, arrakasta komertzialari kalitatearen erramu-boneta eransten diona. Aukera egiten hasita, nik Ellroy nahiago: basatiagoa da bere pertsonaien taxukeran, dotoreagoa bere prosa tolestean. Leonarden istorioek badute plegu berezi bat, hala ere, zinemarako oso aproposak egiten dituena, eta horren erakusgarri izan liteke Danny deVito, Coen anaiak edo Tarantino bezalako zakur zaharrek haren nobelak erosi eta filmatu izana.
Plegu bereziaz gainera, Leonarden liburuek beti izan dute zerbait bitxia: Kubaren independentzia-gerran kokatu izan ditu, edo egiazko santu mirarigile baten inguruan bilbatu. Hollywood-ek bereganatu zuenetik, berriz, hango giro eta giza paisaiak bihurtu zaizkio argumentu-iturri (antzeko zerbait gertatu zitzaion, esaterako, Scott Fitzgerald-i ere); Hollywood nola konkistatu eleberrian bezala, Be cool honetako protagonista Chili Palmer dugu, gaztetan erdi mafioso ibili eta gero zine-zuzendari bihurtua, eskrupulu gutxi baina xarma handiko tipoa.
Zinema-mundua zeharka baizik ez da agertuko hemen ordea. Liburu hasieran, Chili Palmer diskogintzan sartutako lagun zahar batekin bazkaltzen ari dela, tiroz garbitzen dute hau, eta zine-zuzendariak filmerako ideia polita ikusten du bertan; hortik aurrera, musikaren saltsa egosiko da eleberrian, bere osagai guztiekin: disketxearen jabea, arrakasta lortu nahi duen kantaria, musikari-taldea, grabazio-arduraduna, managerra, produktorea, agentea eta bestelako bitartekariak, nor bere interesen puska zaindu eta handitu nahian. Hortik aurrera, horrelako obrek ezinbesteko dituzten hornidurak: sexu pixka bat, beste horrenbeste biolentzia, eta umore punttua. Guztia oso ongi maneatua; esan nahi baita bai erritmoa, bai intriga, bai bigarren mailako hariak, bai pertsonaien psikologia profesional handi baten eskuak ohi duen trebeziaz daudela gobernatuak.
Zerbait udarako aproposa dela esaten dugunean "freskagarria, arina, dijestio errazekoa", eskuarki kakazahar hutsa dela dela esan nahi dugu lerro artean. Berdin prentsan, irratian nahiz telebistan. Beraz, hasieran asmo hori nuen arren, ez dut esango udako irakurketa egokia denik hau. Polizi nobelak irakurtzeko bizioa dugunok kasik gusturago irensten baititugu neguko arrats hotz eta ospeletan berogailuaren ondoan, udako sargorian eguzkitan edo eguzkitakoaren azpian baino. Nork bere gustuak ditu ordea, irakurketan bezala sukaldaritzan edo opor-lekuan. Hautatzen duzuna hautatzen duzula, on egin.