Enpatiaren bila
(Igor Estankonaren "Ehiza eta nekea" poema-liburuaren iruzkina, joan den larunbatean Berria-n kaleratua)
Urte-amaieran, modu klandestino samarrean eman ditu Kutxak argitara Irun Hiria literatur saria irabazitako lanak, tartean Igor Estankonaren liburua, poesia alorreko sariduna. Egilea ezagutzen genuen, ordea, eta guretzat ez zuen promozio behar handirik. Zain geunden noiz aterako, eta gogoa asebeterik utzi digu.
Hirugarren poema-liburua du dagoeneko arratiarrak. “Anemometroa” zoragarri harekin estreinatu zen 98an, eta “Tundra” eskaini zigun 2002an, aurrekoaren nortasunari idazkera umotu bat eransten ziona, esanahiaren aldetik ilunagoa izan arren.
“Ehiza eta nekea” izenburu harrigarria duen hau bere ibilbide horretako jarraipen edo aurrerapausotzat ikusi behar dugu. Aurrekoaren estilo landu eder hori bera du: prosazkoa dirudien idazketa natural eta gardena, baina hitz bakoitzaren pisua eta zehaztasuna zaintzen dituena; poesia hausnartzailea egin du gehienbat, pentsamenduari lotua, eta, gogoetan garatuagoa delako-edo, irakurleari hobeto eta zuzenago iristen zaiola esango nuke.
Hiru parte ditu liburuak; ez elkarrekin kontrajarriak baina bai nolabaiteko bilakaera erakusten dutenak, zati bakoitzean, aurrekoaren tonuak eta gaiak erabat utzi gabe, kolore berriak eransten baitzaizkio oihalari. Lehenengo partean baikortasun pausatu bat erakusten digu egileak, asko bizitakoarena dirudien serenitate antzeko bat, hogeita zazpi urterekin baten bati posezkoa begitandu dakiokeena idazle artearra ezagutu ezean.
Bizitzaren behatzaile dihardu poetak (“Balkoitik kale jendetsura begira / jendea ikusten dut jaiotzen”), gauzei diren bezala erreparatuz (sentimenduak, tokiak, historia...), ulermen errukibera batez. Aldi berean, badu amets-osagai bat ere, ez horren errealista, baina esango nuke ametsa ere ulermen-bide ez-razional gisa darabilela egileak. Dena dela, ez dago kontrajartzerik: ametsen eta gauzen arteko mugak lanbrotu egiten dira, pentsamenduen eta egintzen artekoak lausotu, bat-egite bat dago idazlearen kontzientzian.
Bigarren partean toki handiagoa hartzen du denboraren joanak, esaterako, ageriago daude arrangurak, edo komunikazioaren zaila; era berean, formalki ugariago dira irudi surrealistak aurreko zatian baino.
Hirugarren partean, azkenik, gizarte-kezka agertzen da, lehengo “ni” eta “zu” pertsonez gain bada “gu” sozial bat bere tokia eskatzen duena; eszeptizismo etsi moduko batez, egia esanda, bana amultsu hala ere.
Heldutasun une batean idatzitako poemategia dugu, beraz, Estankonaren hirugarrena, jarrera kontenplatibo nabarmenekoa (“ez jaio ez bizi ezpada ogiaren zaporeko / ziztada sor bat, eta bukatzen ez den herrialde baten mugaldean / harri bihurtutako galsoroak”). Mundua gurtu ez baina harekin bat egin nahi du poetak, orobat maitearekin; ulertu, bat sentitu (“Hainbeste gauza senti nezake / nire gorputz pisutsuarekin!”), baina bat etortze horretan erabat urtzera iritsi gabe.
Era berean, bilaketa estetiko bat ere badago: edertasun erabateko baten atzetik dabil (“ehiza”); absolutua lortu ezin eta nekatuta gelditu beharra dago, baina porrotik gabe, bidea bera ere ederra delako, baita geldi-lekutik ikusten dena ere.