Krisi ekonomikoa, arazoak eta ideiak

Twitter pribatua duen lagun batek galdetu zuen atzo. "Gaur lanera joan zaretenei, galdera bat? Zer espero dezu arazoak bakarrik konpontzea? #grebaorokorra gaur" Neuri ere bazegokidan galdera, eta Facebook bidez erantzun nion. Hala ere, erantzun hori luzeago garatuko dut hemen gaur.

Batetik, ez dut uste arazoak bakarrik konponduko direnik. Alderantziz, arazoak areagotu egingo dira. Nik uste dut egoera ekonomikoak okerrera egingo duela, eta motiboetako bat gertu ikusten dut: Internet eta teknologiaren erabilpenak produktibitatea igo, prozesu askotan mugimendu ekonomikoa murriztu, eta enplegua suntsituko du. Hori ez dugu lortuko gelditzerik, ez eskirolak lanetik, ez kaletik #grebaorokorra tuiteatu duenak. Izatez, denok lagunduko dugu Internet are indar botoretsuagoa izaten bizitza sozial eta ekonomikoan, eta bere logika gailenduko da: bitartekariak soberakin bihurtzen ditu.

Interneteko mobilizazioetarako, GOerreportariak, urrunago joan barik, primerako etsenplua dira: ez da behar ez sindikalista liberaturik ez kazetari ordaindurik pikete informatibo bikain bat antolatzeko. Telebista bat egiteko gastua ia zerora jaisten da: onura ekonomikoa dirudi azaletik, baina  egoera ekonomiko orokorrari begira, ez dut uste hain ona denik, gizarteko zirkulaziotik, merkatutik, dirua kentzen du aurrezpen horrek.

Tijeretazo direlako neurrien aurrean ere bati irakurri nion, soldata eta pentsio murrizketak barik, beste aurrezte batzuk egin behar zituztela administrazioek: "Internet erabili prozesu administratibo eta burokratikoetan aurrezteko!" Noski. Erabil bedi inteligentziaz teknologia... baina aurrezpen burokratiko horren ondorio garbia litzateke burokrata edo langile administratiboak soberakin bihurtzea. Ondorio logikoa hori da. Lanorduak aurreratzen ditu Internetek. Lanordu ordainduak suntsitu...

Hala ere, egia da beste era bateko politika ekonomikoak behar direla: ongizate estatuaren murriztapena besterik ez dute asmatu gobernuek, eta ulertzen dut horren kontrako protesta. Beste zerbait esijitzeko eskubidea dugu. Zer ordea? Bueno, lehentasun edo ideia bat botako dut nik, eraikitzaile izateko. 

Iruzur fiskalaren kontra

Uste dut defizitaren arrazoi nagusietako bat ez dela gastua, baizik eta errekaudazioa. Eta zerga ez-zuzenen areagotzea baino neurri hobeak beharko genituzke. Errekaudazioan zulo galanta dago, iruzurra dagoelako. ELAk aurten analisatutako datuak, EAEko zergetakoak: soldatapekoen errenta ertainak, 25.059 euro; errenta profesional ertaina, 10.130 euro; eta errenta enpresarial ertaina, 7.203 euro. Eskandaluzko iruzurra da hori, argi dago.

Eta iruzur fiskal masibo hori borrokatu beharko litzateke, eta uste dut teknologia eta gardentasuna izan behar direla horretarako gakoak.

Bat. Izan daitekeela PFEZ eta gainerako zerga inportanteen datuak OROKORKI PUBLIKOAK. Gardentasun orokorra saldukeria, faboritismoa eta trapitxeoak azaleratzeko. Finlandian eta Norvegian, kasu, publikoak dira Errenta Aitorpenak. Lehenbizi, jakin; eta susmatiak agerian daudenean, errazagoak izango dira iruzurraren aurkako neurriak (eta zailagoa, lotsa eta salaketaren beldurragatik, iruzurti agertzea publikoan). Kontrol soziala neurri ona litzatekeelakoan nago: datuak sarean eta denok elkar fiskalizatzen? Bai; inspektoreak ez badira iristen, crowd-sourcing egin dezagun.

Noski, hortik oso urruti gaude. EAJk iruzurti itxurak zekartzan hautagai bat aurkeztu zuen diputatu nagusirako Gipuzkoan, eta a ze komeriak haren benetako ondasun eta zergak ezagutzeko... Pribatutasunaren izenean, iruzurra estaltzen da azken batean. 

Honekin lotua dago Internetekin datorren beste ondorio bat: pribatu/publiko barrerak zaindu behar direla argi dago, baina "datuen babeserako" jarrera hertsi eta batzuetan paranoikoekin bizitza politiko publikoaren gardentasuna ez dugu lagunduko. Pribatutasunaren alde eta Interneteko agerikotasunaren eta kontrol sozialaren kontrako jarrerek progresista dirudite azalean, baina azkenean aurrerapenerako barrera atzerakoi bihur daitezkeela susmatzen dut. Honetaz ere hausnarketa egin beharra dago.

Bi. Gardentasun fiskalak zerga sistemaren eraldaketa ekarri behar badu, ekar beza. Errenta aitorpenean ondasun zein "errentak" (soldatak) nahasten dira, eta mila baremo daude. Agian beste herrialde batzuetan bezala, bereizi beharko lirateke laneko errentak, eta ondasunen gaineko zerga (ondasunetan, jabetzak eta bankuetako depositoak zenbatuta). Progresibitatea behar da gehien dutenenganako presio fiskala handiagoa izan dadin, baina honetan ere, uste dut errenta eta ondasunak bereizita tratatu daitezkeela. Enpresen kasuan, adibidez, aktibitateen zerga laua da, ez dago progresibitaterik, tasa jakin bat irabazi guztien gainean berdin 8 langile badira enpresan zein 900... Beste herrialde batzuetan, berriz, errenta pertsonalaren zerga da laua... Anatema litzateke hemen? Beharbada, baina gardentasun publikoarekin lotuta, eta progresibitatea errentetan barik ondasunetan ezarrita, uste dut sistema sinpletu ere egingo litzatekeela, eta sinpletasunetik etorriko litzateke gardentasun handiagoa eta iruzurra egiteko aukera gutxiago.  Europako zenbait herrialdetan badaude zerga lau hauek, adibidez Islandian, eta lehen bloke komunistakoak ziren zenbaitetan.

Hiru. Sozietateen zergak (enpresenak), sozietateen egitura akzionariala eta jabetza jakin batzuen errejistroak (etxebizitza, orubeak...), publikoak izan bitez halaber.

Lau. Goian esandako datu fiskal publiko horiek guztiak, Internet erabiliz egin daitezela publiko, modu ondo egituratuan. Googlek datu publikoetarako daukan aplikazio hau adibide bikaina litzatekeelakoan nago. Era berean, izenen arteko "hiper-loturak" izango lirareke aplikazio horren gakoa: izen bat (pertsona ala sozietatea) ageri bada etxebizitzen jabetzaren errejistroan, izan bedi klikagarri, iristeko haren jabetza/errenta/sozietate zergen kontuetara, edo sozietateen jabetza datuetara...