MIRACLE

BIZIMIN

Zamorako inkomunikaziotik nentorren. Senide hurbil-hurbilek soilik zuten bisitatzeko baimena, bi sare eta bien arteko metro bateko tartea genuen bisitarien eta presoon artean. Batera ziren bisita denak, berbots handia sortzen zen eta oso zaila zen elkar ulertzea. Kartzelari bat geneukan beti ondoan eta bisita mozteko mehatxua eginen zuen euskaraz edo gai politikoez egiten bagenuen.

Erabat kontrolatuak zeuden gutunak, horietan ezin zen kartzelako ezertaz ezer esan, inolaz ere politikaz, are gutxiago Euskal Herriko edozer gaiez. Kontuz ibiltzen ginen, baina halaz ere itzuli egiten zizkiguten guk idatzitako gutun asko. Kanpoko gutunak, aldiz, lerro osoak edo hitz solteak ezabatuta ematen zizkiguten.

Ordu gutxi batzuetara mugatuta genuen telebista, bazkalondoren bi ordu eta afal ondoren ohera arte, 10etan.

Kanpokoekin ia inolako harremanik eza zen hango legea.

Paisaia, aldiz, patioko eta geletako hormak, zerua eta inguruko tontortxo bat, ez zen besterik.

Beraz izugarrizko kontrastea zitzaidan Monasterioko bizitza. Aseezina ziren bai jende-gosea bai naturaz biltzeko egarria.

JENDEMIN

Egun ederra: berriz ere jende artean ibili eta egon naiz, kaleetan murgildu naiz: bizitzaren alde berriak.

Solsonara, herrietara, masietara  irteerak… Montserrat, Seo de Urgel eta Manrresara bidaiak… sekulako arnasbidea zitzaizkidan.

Nire mandatuak egin ditut neure kasa Mateuk bererenetan zebilen bitartean. Ordu-bata arte ibili gara hirian. 

Izugarri atsegin nuen jendartean murgiltzea. Bakartia zen monasterio ingurua; hiri txikia arren kale artean eta jendartean ibiltzeko aukera ematen zidan Solsonak. Kaleak, kaleko jendea, dendak, tabernak. Bizipen eta esperientzia berriak. Erakargarria zitzaidan dendan erostea, tabernan zerbait hartzea.

Mezetan egon naiz eta ondoren paiesekin eliza aurrean, plazan.

Jende-minak ninderaman mezatara, asegarria zitzaidan eliztarrekin bankuetan esertzea,  jendez inguratuta sentitzea. Paiesekin elkarrizketan luzatuko nintzen meza ondoren. Nire jendartean egoteko grina eta beharra!.

Herriarekin egon nahi nuen. baina Mezatik eta Eukaristiatik urruti dago herria gorputzez gertu arren. Mezetan herria ez da elkartzen. Sentipen tristea eragin dit elkartasunik-eza horrek, bakoitza bat da mezatan, ez da kristau taldea, horrela sentitu dut nik behintzat. Elkartasun bila joan eta bakarrago sentitu naiz.

Ahaleginak ahalegin, apaiz nintzanean neuk eman izan nituen meza gehienetan ere oso urrun bizi izan nuen herria, zerbait definigaitza zegoen tartean. Urrunago oraindik gelditzen ziren beraiengandik nire hitzak. Herriarengandik hur sentitzen nintzen kalean, eguneroko gaiez arituz; elizan, ordea, nire hitzek ez zuten konektatzen herriarekin, adi begiratzen bazidaten ere, zerbait edukiz eta moldez interesgarria litzaiekeena predikuetan ahalegintzen banintzen ere. Beti izan nuen hitz antzuak zirela nireak, hitzoz airean galtzen zirela sentipena, nire sermoi eta liturgiak ez zutela eraginik bere eguneroko bizitzan.

Jende asko zebilela ikusi dut monasterio inguruan: ezkontza bat. Neu ere  elizan egon naiz ezkontza orduan, herriko jendea ikusiz eta beraien artean egonez.

Izanen da atal bat bisitei buruz, jende-min hori aseko zidan harremana.

BIZINAHIA

Ezin nintzen kabitu monasterioan. Nire egoera normaltzen joan zen heinean, edo neu konfiantza eta segurtasuna hartzen, hasi nintzen inguruak ikuskatzen. Hurreko ingurutik eman nion hasera, zirkulua zabalduz joan nintzen ondoren, ia mugarik gabeko lurralde zabala nuen monasterio inguruan.  Nire baitan zeuden mugak hasieran, mugok ezabatuz heinean joan ziren luzatuz ibilaldiak. Izugarri erakargarria zen niretzat mendiko ibilia, are gehiago gauekoak, batez ere ilargi bete gauetan. Arnasa, askatasun sentipenen iturria, bizipoza, nire baitan biltzeko unea… ziren bakarkako ibilaldiok, oraindik bizi-bizi dut gau haietako bakardade zoragarria mendi-muinoetan,  trikuharrian eserita gauaz gozatzea... Lagunartea sendotzen zidan   bisitekin edo hoteleko gazteekin eginiko                                                                                                                               paseoak, gizartearekiko lotura ziren hirietara irteerak.

Etenik gabekoak dira egunkarian ibilaldi eta bidai ezberdinen aipamenak. Hemen doaz egunkarian agertzen diren nire ibilbideetako zenbait herri, masia eta inguruak, eta nire ibilietako egunkariko aipamen batzuk.

Zenbait ostera

Ibilaldi ikusgarria inguruetako soro eta pinudietan. Laster denera, inguruko bazter  urrutietara ere, helduko naiz. Zoragarria da inguruetan ibili ahal izate hau.

Ilunabar zoragarria. Bihar monasteriotik kanpora joango naiz afal ondoren etzanda patxadan egotera.

Ibilaldi luzea egin dut gauez, ilargipean, Drak tabernako txakurra lagun.

Mendian egin dut ibilaldia ilargipean monasterioko txakurtxoa den Skitxekin.

Afaldu. Neu bakarrik joan naiz S. Gabriel aldera. Ilargia. Bakarrik.

Hain ugariak ziren bisitariak udan,  erretiratzen zirenean ibilaldi bat eginen nuen alboko muinoetan bakardade eta patxada bila.

Ilunabarraz gozatzera joan naiz basora afal ondoren, ilargi argipean paseatzera.

Elurra: dena zuritu du afal denboran. Botak jantzi eta kalera atera naiz gauez.

Ia Solsonaraino joan naiz autoz Mateurekin, bera herrira zihoala baliatuz. Oinez egin dut etxera itzulera. Berandu nenbilen, ilundu zait, eta gainera galdu. Ordu eta erdi ibili ondoren lehen ibilitako parajeetara jo dut berriro. Zuzendu naiz errepidera, handik pistaz egin dut Monasteriorakoa.

Afaria aurrera zihoala heldu nintzen izerdi patsetan eta nekatuta. Kezkati zeuden azaltzen ez nintzelako. Bide ezezaguna zenez, galduta ibili nintzen.

Serra-ra joan naiz, handik atzo galdu  nahasi edo ziurtasuna galdu nuen tokira heldu naiz. Serratik 15 minutura nengoen, bertan. Gorantz egiteko erabaki falta izan zen nirea.

Gau beltz zoragarria.

Atera izan nintzen ilargi berriko gau ilunetan ere. Ia ez zegoen argirik baina oso ondo moldatzen nintzen mendi-bideetan gau ilunean ere.

Bizikletaz ibili naiz pistarik pista, baita baso eta soro arteetan ere.

Asko ibili nintzen txirinduz ia urte osoan, baina azken egunok izan ziren batez ere txirrinduzkoak. Inguruko paraje guztiak zeharkatu nituen.

Arrebol eta Pinos aldetik txirrinduz.

Gogoan dut oraindik ibili hura, bizikletaz, gurdi-bideetan gora pikoan azkenean: Monasteriotik urruti baten ikusten zen tontorra zen Pinos, bertan santutegi edo ermita bat zegoen, eta bertatik paregabea zen bestalderako ikuspegia.

Ibilaldi luzea bizikletaz: Freixenet, Pons, River, Bric... erabat nekatuta utzi dut Drak.

Herrietatik

Solsona: herrialdeko hiriburua, mila bizipen ezberdinen eragile, egunkarian maiz agertzen dena.

Bost mila biztanle besterik ez du; herri kaxkarra izanen zen aurreiritzia nuen. Hiri polita iruditu zait, ordea. Antzinako hiriaren jitea du: kale estuak, egitura zaharreko etxeak, kale-gurutze asko, bukoliko airea duten bazterrak. Ze arnasa hartzen ote herriak, zein kezka, zein arazo bizi du?. Ze azalduko luke herri honek kanpora, horretarako biderik eta aukerarik balu?. Egurraz baliatzen den fabrika bat ikusi dugu etorreran: besterik ez omen. Inguruko nekazaritzak ematen dio bizitza. Nekazaritzari eta nekazariari buruzkoak ezagutu nahi ditut. Ehiza-barruti asko ikusi dut: jauntxo asko ote, soroak babestu nahia, ala ehiza-barrutiei etekina atera nahi diete partikularrek kanpoko ehiztaria ehizara erakarriz Gatzagako uso-pasoan bezala?.

Oso langilea da nonbait inguru honetako nekazaria, agian premia handikoa: aukera ematen duen lur zati oro dago landuta, mendi ertz oro. Mendia eta basoa da beste dena; pinudia da batez ere basoa, bertan erne eta hazitako pinoa, ez gureetan bezala birlandatutakoa. Garia da soroetako uzta. Hits samarra dago garia: erne berria oraindik, indartu eta marduldu ezinik. Lehorte handia dago, ez baitu euririk egin. Kezka bizia dago inguru guztian lehorteaz, uzta galduko den arriskuaz alajaina. Paraje euritsua omen, ez dute beraz itxaropenik galtzen.

Halakoa ohi da nekazariaren bizimodua.

Bric

Mateurekin kotxez joan naiz errepide gurutzeraino, oinez egin dut itzulera  Bric-tik pasatuz: ibilaldi ederra.

Seo de Urgel.

Seo de Urgelera atera gara 8retan. Bidaia paregabea, paisaia berriak ikusiz. Garagardo eta bestelako edariak hartu ditugu bidean.

Seo ikusi dugu: Katedral aparta, Museoa, kaleak...

Seo de Urgelera. Dena itxita dago, zaindariaren eguna dela  eta. Ibilbide berri batetik izan da itzulia, paraje ederretatik. Doi-doi heldu gara afalordurako.

Itzuli izan naiz gerora Seora, atsegin sentipenak dirau.

Manresa

Zazpiak eta laurdenean atera gara Mateu eta biok. Manresan eman dugu goiza erosketak egiten: poltsa, botak, etab.

Maria Luisak darabil oraindik egun hartan erositako lepoko bat.

Montserrat.

Bazkaldu eta Montserratera igo dugu. Monasterioa ikusi eta monjeekin egon.

Abatarekin eta zenbait monjekin egon nintzen. Morboa ere bazegoen monjen artean Miracleko apaiz etarra ezagutzeko.

Montserratera bidaia. Egun ederra: berriz ere jende artean ibili eta egon naiz, kaleetan murgildu naiz: bizitzaren alde berriak.

Itzuli nintzen jada aske, lagun zaharrak agurtzera.

Su.

Su aldera egin dut mendiz ibilaldia, ibilbide berriak bilatzen: inguru politak. Su herria, izena bezain txikia da, mendigain hauetan galdua.

Berga, Cardona, Freixenet, Manresa, Pinos, Pons, Rine, River, Sant Just de Ardebol, Solsona, Torá.

Nire ibilietako herriak hauek ere, han hemen agertzen direnak egunkarian.

Masietatik

La Carral

La Carralara joan naiz bainatzera, gimnasia ere egin dut

St. Just

Hiru orduko ibilaldia menditik, S. Just-ko putzutik barrena.

Serra, S. Giumet, Abellanosa. Comorera, Espinosa, Galgolell, Guardiola, Hostal Nou, La Cirosa, S. Jaume, Stany, Vilaseca,Vivet.

Bakoitzak du lekua nire Monasterio urteko bizipenetan.

Inguruak

Berga, Cardona... Mendiz eta mendi-errepidez egin dugu etxerakoa. Oso paraje  politak  ezagutu ditut.

Seo de Urgeletik bueltan zen. Mateuren ahalegina niri bizitza ahalik atseginena egiten.

Port del Compte, Pier del Forque

Port del Compte egongela aurrean genuen mendia zen, eski-leku bilakatua.

Font del Fer: Granjako ekinaldiaren ondoren putzura, Font del Fer-era, joan naiz. Aurkitu dut Cirosatik Font del Fer-era bidea.

M. Luisa eta biok Font del Fer-era: ibilaldi ederra egin dugu.

Mendi-zulo batean zegoen, nahiko urruti eta sakon, monasterioaren iparraldean. Metal ura zuen, hortik izena, ez zuen bestelako erakargarritasunik.

Font Rodona eta Iturria: paseo laburrerako parajeak.

La Robellonera: Miracletik kilometro batera errepide ertzean zegoen pinu sendoko esparru bat, egonleku polita zen eta robeiloiak, esnegorriak, zeudelako izanen zuen izen hori.

Karobia: Monasteriotik beherantz, ekialdera, nahiko zuloan, baso erdian zegoen, erabat hondatua.

Pinos: Mendia da ala herri bat?. Biak zelakoan nago, Port del Compte mendiaren maldan.

Torre Negó: Torre Negó aldetik mendizko  ibilaldia  txirrinduz.

Putzua: merezi du aipamen luzeagoa bat.

Saint Just-era joan naiz. Eliza ikusi dut. Putzua aurkitu dut, bainua hartu ere bai, salto itzela egin dut harkaitzetik. Zoragarria izan da bakardade hartako unea. Presaz nenbilen, berandu zelako,  barne-minez alde egin behar izan dut. Denbora tarte laburrean etxeratu naiz, leku eta uraren lilura bihotzean oraindik.

Vivets eta S. Just masien inguruan kokatua. Oso gogoan dut lekua. Paiesek eta monjeek kontatuta nekien bazela putzu hori, bertara joan ohi zirela igeri egitera garai batean monjeak edo monjegaiak ere. Aurkitu nuen. Bertara ibilaldia bera ere aparta zen, mendi zabaletik zehar. Leku zoragarria. Baso-basoan. Urruti Monasteriotik. Aurrerantzean eguraldi onarekin eta tarte libre bat nuenean bizipen gozagarriak eskaini zizkidan txokoa. Biziki aparta. Pelikuletako errekatxo, ur-jauzi eta putzua. Ur-gardena, hotza. Putzu gainean, bizpahiru metrora, harkaitz leun borobil zabala.

Putzuaren sakonera arakatu nuen lehen egunean, murgilan, oso sakona zen. Tarzanen antzerako harkaitz-jauziak ziren gainetik egiten nituenak. Biluzik. Beti izan dut gustukoa uretara jauzi egitea. Harkaitz gainean hartzen nuen eguzkia, basoz inguraturik, aurrean ikuspegi zabala nuela.

Putzura egin dugu M. Luisa eta biok, bide berrietatik. Sakoneran metro bete baino ur gutxiagorekin dago putzua. Igeri, hamarretakoa. Bazter berri politak, masia berriak, jende ezberdina ezagutu ditugu; Gargolell, txorrota zuhaitzean zeukan iturria, eperrak bide ertzean... Auto-stop eginez itzuli gara etxera.

Sant Justeko putzura joan naiz, oraingoan bizikletaz.

8retan putzura. M. Luisarekin. Ibilaldi bikaina. Jauzi ugari egin dut putzura baina eltxo eta zomorro asko zebilen, beraz iturrira jo dugu hamarretakoa egitera. Bide berri batetik egin dugu etxera itzulera, haritz handi baten pean zigarroa erre ondoren.

Hoteleko gazteekin ere bueltatuko nintzen.

Riner: honek ere merezi du aipamen bat.

Maiatza. 6.- Ibilaldi itzela Rine-raino, 4 ordukoa.

Norbaitek aipatu zidan bazela gaztelu bat Rinen. Bila joan nintzaion.

Solsona inguruan dagoen herri bat da Rine, erreka zulo baten inguruan. Bide luzea zegoen bertara. 4 ordu horiek joan-etorrikoak dira. Leku erakargarrian zegoen erreka, baina, itxura zuen  deigarria soilik, erabat kutsatua baitzetorren zerri-granjetako isuriengatik  nonbait, kiratsa ere zerion.

Gaztelua dut biziki gogoan, bera izan zen arratsaldeko nire jolas misteriotsua: erabat hondatuta zegoen, horma hondakinetan gora ibili nintzen, goiko erpinera heldu arte, ze ikuspegi ote bertatik, barneko habe eta harrien artean, hormako zuloei helduz, ia eskaladan, bakardade absolutuan, umeena baino urrutirago eta biziago irudimena... Misterioa zuen.

Bueltatuk nintzen, bai bakarrik, bai M. Luisarekin, bai hoteleko gazteekin.

SASKI NASKI

Eguneroko aipamen xume asko dago egunkarian. Sailkatzeko zailak. Errepikakorragatik aspergarriak asko.

Batzuk soilik jarri ditut atal honetan, beste asko azaldu dira jada.

Egunerokoak

Felix telefonoz. Bolo-bolo omen dabiltza hainbat kontu Eibartik: Maria Luisarekin ezkontzeko naizela, komunista naizela, LCRko kide naizela... baita ere esan dit erakundea ni kapitalizatu nahian dabilela... Badabil norbait azpilanean!.

Bisitak eramateko paperok gertatzen eman dut goiza.

Nik Manzanas hiltzearekin zerikusia dudala omen dio egunkari batek, Camiña abokatuak esan didanez. Protesta egin du.

Izara tolesten egin dut Kontxirekin, Raimonen abestiez bilduta. Herrimin utzi nau Pais Bask abestiak. Poetikoegia da, borroka falta zaio, borroka Euskal Herriaren zati bat da.

Zinta grabatzen aritu naiz.

Berandura arte egin dut lo. Mendira joan naiz gero.

Siesta luzea, gaueko lo-eza berdintzeko.

Goiz joan nintzen ohera baina oso gaizki egin dut lo. Zazpietan deitu dit Mateuk.

Euskal musika entzunez pasa dut goiz zati bat.

Amak dio Abene ez ote datorren  ni ikustera nire iritziekin erretxinduta edo minduta dagoelako. Hala balitz hasi zaizkit lehenengoak alde egiten.

Ez dut gelatik irten arratsaldez, irakurriz eman ditut orduak.

Kasete batean abesti zerrenda bat grabatzen ari naiz.

Uso bandoa ikusi dut La Cirosa-tik S. Jaume aldera. Tiro egin dio norbaitek.

Jende asko: gazteak eskolan jolasean, jende asko telebistan... Ostiz kantuan.

Ikasten egin dut arratsaldea, ezertarako irten gabe. Gauean gimnasia egin, eta ohera.

Zoragarria izan da eguzkiaren irteera telefonora nindoala.

Oroitzapenak

Lardero Marinen, Sasikopotzu Altzolan: gaur da eguna.

Jose Mari eta Anaren urtebetetzea.

Feliren kontuak: Mirenek ikusten du dendan, bi urteko umea du, oso jatorra dago. Mila bere ahizpa, Emaldi Txikikoa, kartzelan egon da, izugarriak hartuta; fidantza ordaindu ondoren atera da, Gasteizen omen zen, baina orain ez: pozten naiz horrela konprometituta ikusteaz, erre egin ote?. Garaikoan bi urtez gorde zuten mutila M. Isabelen senarra da gaur egun. Maringo beste mila kontu konta dizkit Mirenek: denek galdetzen omen dute ni nola ote.

Beti eraman dut bihotzean Marin, hala daramat orain ere. Oso kuttuna nuen Feli, asko lagundu zidan Maringo urteetan.

Mila erre egin ote zen beldurra: nik neuk nekien eta dakit zer den poliziaren eskuetan egotea, inguruko presioa, erretzeko arriskua, beldurrak kikiltzekoa alegia. Elias bere anaiarekin egon nintzen ondoren ez dut gogoan non eta noiz: oso kritiko zegoen, erabili egiten genituela gazteak eta abar salatzen zidan. Erabilpen salaketa hori gaztea gutxiestea dela pentsa izan dut beti, gaur egun ere. Hori bera da sarri zenbait atxilotutakoen guraso eta ingurukoen iritzia borroka bide latza hartzen duenean gazte batek, armena edo ez: ia beti, gazteak badaki non eta zergatik sartzen den, herri arazoetan eskua sartzen duenean, edozein borroka mota hartzen duenean. Gehiago erabiltzen gaituzte gu besteak erabiltzen ditugula salatzen gaituztenek. Mila Beitia behin ikusi dut ondoren, baina ez dut aukerarik izan gai hauetaz hitz egiteko, eta benetan gustura arituko nintzakeela.

Gaur zazpi urte txakurrek harrapatu nindutela. Ez dut gogoratu bazkalondora arte.

Osasunarekikoak

Osasunak ere lagundu zidan monasterioko urtean, indartsu eta osasuntsu izan nintzen zertzeladatxo hauek salbu.

Oso gaizki egiten dut lo. / Lo oso ondo.

Beti izan naiz lo txarrekoa, estres puntua delakoan nago, buruan beti zerbait darabildalako. Loa lo, ondo funtzionatzen nuen egunez.

Solsonan egon naiz medikuarekin: garagarrari alergia dut.

Gaixo begiak ditudala diost  tio Patxok, tiak berriz sendagilearengana joan behar dudala

Azkeneko ikusi ninduenetik 20 kilo gutxiago nituen, neke punta ere izanen zen.

Zoldura dut atzamarrean: gauez jabetu naiz.

Osagilearengana joan naiz Solsonara,  eztarriko ganglioak gaiztotu zaizkit.

Osasun azterketa egitera joan naiz Solsonara: oso jatorra da osagilea, bera ere kartzelan ibilia. Osasuntsu omen nago.

Dentistarengan egon naiz.

Familiarekin egin dut goiza.

Egarri egoten naiz baina ura edan beharko.

Hagineko min handia gauean. / Dentista bera etorri zait konbentura: txantxarra dut, Solsonara joan behar dut. Mateu gogor aritu da txapelokerrekin, Solsonara dentistarengana atera behar naizela eta. Gizaki jatorra dirudi dentistak. / Egon naiz dentistarekin. Hori zen gaurko Solsonako zeregin nagusia edo monasteriotik ateratzera behartu nauena. Letagina oso hondatuta dago, min eramangaitza eragiten dit, baina salbatuko omen da. / Irailak 6: dentistarengan ere egon naiz. / Dentistarengana joan naiz ilunabarrean. Lertzo, sarro, asko omen daukat: udaran kendu ez bazidan lau hagin erorita izango nituela gaur egun. / Dentistari bisita berriro / Solsonara dentistarengana.

Militantzia

Teorikoa izan zen nire jarrera politikoaren bilakaera Zamoran. Aske nintzela izanen ziren nire militantzia politikoaren lehen urratsak.

Erakundeari erantzun diot.

Bisita egunerako materiala gertatzen: irakurri eta kritikatu.

Irakurri eta erakunderako  idatzi.

Igari egitera behartzen gaituen ibai gelezina da bizitza