MIRACLE

8.- AZKEN EGUNAK

Otsaila

1.-Amnistiari buruzko esamesak dabiltza denean.

3.- Amnistiari buruzko zurrumurru eta esamesak besterik ez da egunotan

Martxoa

4.- Amnistia areagotzea datorren astean izango dela dio Gobernuak.

5.-- Telegramak bidali omen dizkidate, baina Solsonako telegrafo-bulegoa itxita zegoen gaur.

7.- 164 telegrama hartu ditut gaur.

8.- -Elgoibarko 180 telegrama.

10.-Amnistia gaia darabilte egunkari denek: ez dago garbi zer izanen den.

-280 telegrama Elgoibartik.

-Maria Luisak deitu dit: greba orokorra deitu dute Gipuzkoan.

11.-Oso ilun dago amnistia ala indultua izanen den, ez dago garbi nor aterako den kalera.

14.-Ez da Amnistia dekreturik agertu Boletinean.

-Giro oso gogorra atzo Euskadin: hildako bat eta zauritu larri asko Donostian eta Zarautzen.

19.- M. Luisa telefonoz: hurrengo astean goazela etxera eta ongi-etorria gertatuta dagoela.

22.-Amnistia emango den itxura du giroak, auzitegiek erabakiko omen. Auzitegi militarrek ez dute erabakirik hartu nahi, zer egin-edo arauak eskatzen dituzte.

24.-Gero eta garbiago dago atean dugula amnistia.

Banoan sentipena bizi dut, eskuarteko ardura denak bukatzen ari naiz.

30.-Felix etorri da. Monasterioan egin ditu loa eta afaria.

Madrilen nahiko nahastuta daude niri buruzko iritziak. Berandu arte egon gara hizketan. Norbait gauzak okertu nahian dabil. Zuzendari Orokorra segur aski.

Apirila

2.- Andoni, Ibargutxi, Jaka, Sabin Arana, ... atera dira!.

3.-Eibartik deika, irten omen dut, hala ei diote. Josu eta Jaka gaur agertu dira. Oso ondo egon omen da ongietorria. Nik ez dakit ezer oraindik.

4.-

-Eibartik deika, Jesusek ere deitu dit ia atera naizen.

-Felisek esan dit eskatzeko Kapitain Jeneralari amnistia gauzatzea: telegrama jarri diot.

-Danboreneak ere deitu dit: atera dela  libre uzteko telegrama. Gaizkiulertu bat delakoan nago.

-Asumtak ere deitu dit, nire arazoa nola doan jakin minez.

Andoni eta beste batzuk atera dira.

M. Luisa telefonoz: hurrengo astean goazela etxera eta ongi-etorria gertatuta dagoela.

Bost eibartar ginen preso.

Laurirekin hitz egin dut, ama gripearekin dago, Aste Santuan datoz.

Ez zuten aske aterako nintzen itxaropen sendorik.

Maria Luisak deitu dit. Baita Maitek ere.

Deika ditut denak ia aterako naizen ala ez.

Data honetan bukatu zen nire egunerokoa.

5.- Asteartea

Seguru aske nintzela, telegrama noiz helduko igaroko nuen eguna.

Granjara ere joanen nintzen.

Deiak ez ziren falta.

6.- Asteazkena

Arratsaldean heldu zen jada askatasun telegrama neukala notizia. Ez dakit nola heldu zitzaidan berria, Telegrafia Bulegotik deitu zutelakoan nago, telegrama neukala esanez. Ez zen, baina, Solsonatik etorri deia, beste nonbaitetik baizik, Lleidatik edo hurrago zegoen bulego batetik, zeren Xabi ez zen Lleidaraino joan telegrama bila, hurrago zegoen herri batera baizik. Gogoan dut itxita zegoela Solsonako telegrafo bulegoa deiaren hurrengo egunean ere. Horregatik ez zen heldu bertara. Edo heldu bazen ere, erregistratuta soilik geratu zen, bulegoa noiz zabalduko esperoan.

Nola nahi banekien aske nintzela. Gogoan dut monje eta inguruko guztien zorionak ematea eta poza.

7-  Ostegun Santua

Xabi joan zen goizean goiz kotxez telegrama bila. Monasterioko priorari zuzendua zetorren, aske uzteko mandatua emanez.

Justik, prioreak, esaten zidan geratzeko hurrengo egunera arte, ospatu behar genuela eta, baina ni Barcelonara deitu nuen, agian deitu egin zidaten, hangoekin geratuta bainengoen. Aurrez hartua nuen konpromiso hori beraiekin, aske geratzen nintzen egunean Bartzelonara joanen nintzela. Ez dut gogoan. Ez nuen zintzo jokatu, Bartzelonakoei atzeratu arazi eta geratu egin behar nintzen, hori baino gehiago zor nien monjeei. Nire konpromiso kontzientzia estuak hartu zidan gaina.

Afaritan ospatu genuen askatasuna. Eta despedida.

Nire gauzak bildu eta kaxetan sartu nituen. Agentzia batez etxera bidaliko nituen, neu gutxiengo batekin gelditu nintzen, maletatxoren batekin ala motxilaren batekin, ez dut gogoan. Gogoan dut prestatuta nituela kaxetan bidaltzeko gauzak, monjeek arduratu zirela bidaltzeko.

Priorak deitu zidan bere bulegora. 40 mila pezeta eman zizkidan, granjan egindako lanagatik. Bazekiela gutxi zela, baina ezin zutela gehiago eman. Nik ez nuen inola ere hartu nahi, baina tematu zen eta behartuta sentitu nintzen. Beraz patrika beroarekin eman nion hasiera nire ibilbide berriari.

8.  Ostiral Santua

Nik nahi izan nuen bezala izan zen aske gelditzea. Inoren presiorik gabe, bakarrik, askatasun sentipena bete-betean arnastuz. Inori begira, edo inoren arduran egon gabe, zer egingo edo zer esango, inoren begirik ez nuela nire gain, une bakoitzaz gozatuz.

Goizerdira aldean atera nintzen Miracletik. Mateuk eraman ninduen Manresara. Denbora soberarik ez zitzaigun gelditu. Txartela atera nuen eta igo nintzen trenera. Gogoan dut une hori, treneko atean, Mateuri begira  trena abian jarri zenean. Izugarrizko zirrara eta emozioa.

Gero leiho ondoan eseri nintzen, eskuin aldean, aurrera begira. Denari so, jendeari begira, dena entzun eta ikusi nahian. Inoren ikusminik ez niregan.

Urruti egin zitzaidan Barcelona.

Geltoki izendatu batean agertu zen nire Barcelonako erakunde-kidea eta berriro galdu nuen patxada. Gehiago aurkituko ez nuena. Kidea, berbatsua gainera, izan nuen lagun Barcelonaraino.

Jende multzo handia zegoen zain Barcelonako geltokian: txaloak, jendartean estutua, agurrak, banku batera igota megafono batez hitz egin beharra... Gogoan dut eskerrak eman niela, herriak atera ninduela kartzelatik esan nien.

Hitzaldi bat eman nuen talde bati ez dakit non. Gogoan dut ez nintzela oso politikoa, oso rollista edo teorikoa esan nahi dut. Kartzelako nire esperientziaz, nire ETA barruko borrokaz, polizien jokabideaz, Euskal Herriaren zapalkuntzaz... hitz egingo nuen, teorizazio handirik gabe.

Koadrilan afaldu genuen, oso xume, taberna batean mahai estuetan nahiko pilatuta. Gauza handi bezala esan zidaten ez nuela afaria ordaindu beharrik. Ez dakit nork ordaindu zidan. Bakoitzak berea ordaindu zuen, bakoitzak berak jan zuena, ez gastu osoa zati afaltiar kopuruaz zatituz, gure artean egin ohi dugun bezala. Oso deseroso sentitu nintzen, nirea ordaindu nahi izan nuen.

Maiteren etxean lo egin nuen. Gau polita izan zen.

Hilabete batzuetara Jone eta ni deitu gintuzten mitin batera. Inor ez genuen zain. Eskerrak bagenekien non zen ekimena. Hara joan ginen geure kabuz: Sanz polikiroldegira edo, Sanz Geltokia deitzen zioten. Hitz egin genuen tokatu zitzaigunean. Ez zen gehiago inor gutaz arduratu. Biok bakarrik gelditu ginen kale gorrian, gaueko orduetan. Eskerrak Jonek ezagutzen zuela lagun baten etxea, eta gutxi gorabehera gogoratzen zela zein ingurutan zen. Aurkitu genuen eta han bukatu genuen ate joka.

Bereziak dira bai katalanak!.

9. Larunbat Santu

Goizean Maitek eraman ninduen zitara. Ibili hura dut gogoko, bera gurasoen dorrera zihoan, hain kutun ginelarik erabat hotz egon ginen, zerbait zegoen trabatuta bion artean. Ez dakit zer, agian berak eman nahi ez nion edo ematen ez nion zerbait espero zuen nigandik.

Xirinak agurtzera eraman ninduten kartzela aurrera, “eraman” diot, kazetari eta abarrez antolatuta baitzegoen berrikuste hura. Ez zitzaizkidan gustuko horrelako muntaiak baina egin beharra zegoen.

Zamoratik nuen ezaguna Xirinak. Bertara ekarri zuten hurrengo goizean joan nintzaion ziegara zerbait nahi ote zuen. Ezin ginen ziega esparrura sartu, pasilloa hartzen zuen burdin-sare gotor batek banatzen zituen gure eguneroko esparrua eta ziegena. Kartzelariak atea irekita norabait alde egin zuen une bat baliatu nuen, presaka, zigor arriskuan, zegoen ziegara heltzeko. Zerbait nahi edo behar zuen galdetu nion, ez nuen gehiagorako astirik izan.  Gose greban zegoen, protesta gisa, atxilotu zuten une beretik. Geroago jakin genuen hori, kartzelari batek esanda. Erabat ezohiko egiten zitzaigun ez ziotela arrantxorik eramaten, horrelakoetan gure tornutik pasatzen baitzuten ziegetarako jana eta guk ate aurrean uzten.  Ez zuen denbora askorik egin Zamoran. Hiru egun ziren osasun-zaintzan egin behar zituenak preso sartu berriak pabiloira pasa aurretik. Ez zuten gure artera ekarri. Nolanahi zigortuta, ondorioz isolatuta, zegoen gose greba egiteagatik, beraz han jarraitu beharko zuten luzeago, baina erakutsia zuenez zein  luze joan zitekeen afera, berehala eraman zuten. Eta berehala aske utzi. Oso ezaguna zen Katalunian bere presoen aldeko gose grebengatik. Guk ez genuen jakin eraman zutenik ere  berandurago arte.

Barzelonako kartzela aurrean zegoen orain Xirinak. Egun osoa pasatzen zuen bertan, hilabeteak egin zituen, presoen askatasuna eskatuz. Arrakasta handiko ekintza izan zen garai hartan.

Agurtu ginen, besarkatu ginen, hitz egin genuen…. Jendez, kazetariz eta argazkilariz inguratuta. Notizia izan ginen hurrengo eguneko egunkarietan.

Nahiko lasai geratu nintzen ondoren. Guti batzuk Asunptaren etxera joan ginen. Eguna lasai igarotzeko asmoa nuen. Hurrengo goizean hegazkina hartuko nuen eta Aberri Eguneko manifestaldira helduko Gasteizera. Gogoan dut Asuntaren alabatxoa, baita egongela nola atondua zuen ere kuxin handi koloretsu pilarekin.

Maria Luisak deitu zidan. Joateko lehenbailehen Gasteizera.  Hegazkinik ez zegoenez, asmoak aldatuz, lehenengo trena hartu nuen, eguerdi aldera.

Eta trenez egin nuen Gasteizerainoko bidaia. Neketsua, baina gozagarria izan zen bidaia. Tren luze batean bidaia luzea. Bakarrik, neure barnean bilduta kanpoaz eta askatasun sentipenaz gozatuz.

Ezustea izan zen Gasteizekoa trenetik jaitsi nintzenean, Maria Luisa soilik espero nuen eta jende pila zegoen zain. Gainezka zegoela Gasteizeko geltokia iruditu zitzaidan. Txaloak, agurrak, banku gainera igota hitz egin beharra berriro... Enrike Gesalaga ere han zegoen, hura ere askatu berri.

Iñaki Uribarriren etxean egin genuen lo Maria Luisa eta biok.

.

10.  Aberri Eguna

Egun hotza eta bustia. Elur lapatxa ari zuen manifestazio orduan.

Ekin genion manifestazioari: begien aurrean dut oraindik polizia, lasai nengoen pilotakadaka ari ziren arren, nahiko urruti nengoen  nire ustez, baina hara non jo ninduen pilota batek txorkatilan. Korrika egin behar zela jabetu nintzen. Gero han ibili ginen batetik bestera poliziekin ez dakit borrokan ala jolasean.

Enrikerekin eta koadrilan bazkaldu genuelakoan nago, seguru asko afaldu ere hala egingo genuen.

Iñakiren etxean egin genuen bigarren gaua Maria Luisak eta biok.

11.  Basko Astelehena

Kotxez abiatu ginen eibartar koadrila Eibarrera arratsaldez.

Gatzaga gainean zain geneukan hainbat jende. Geldiunea egin genuen.

Eibarko sarreran, Azitaingo gasolindegian, aldatu genuen kotxez: bi-zaldiko Zitroen deskapotagarrian sartu ginen Enrike eta biok, zutik, nik bandera gorria eskuan eta Enrikek ikurrina. Egun horretan atera zen bandera gorria lehenengoz txisturik jaso gabe Eibarren.

Jende asko zegoen kaleetan zain, izugarria izan zen Dos de Mayo kalekoa. Kalea jendez gainezka. Ni Eibarko apaiza izandakoa bandera gorriarekin, apaiza bandera gorriarekin... eta “Don Juan” deika hainbat eliztar kale ertzetatik.

Jendez gainezka zegoen Untzaga plaza. Plaza zabala da Eibarkoa. Izugarria zen giroa. Ez zen guregatik soilik, gu aitzakia besterik ez ginen, herriak frankismoa garaitu zuela bizi zuen, presoak kartzelatik atera zituela, era berri batera sartu ginela, frankismoa gaindituta zegoela... hori dena eta gehiago zegoen denen sentipenean.

Oholtza bat zegoen Udaletxeko hormaren kontra, oholtza luze samarra, estua. Han kokatu ginen. Gurekin zeuden Josu Ibargutxi, Patxi Jaka eta Andoni Arrizabalaga ere, hirurak askatu berriak. Enrikek gazteleraz hitz egitea erabakia genuen, euskarazko hitz bazuen ondoren; nik gazteleraz egingo nituen bi hitz eta gero euskaraz, Enrikek dena euskaraz egiteko erraztasunik ez zuela zioen. Gazteleraz ere egin behar zen Eibarren. Hasi zen euskaraz eta euskaraz bukatu zuen, esan behar zituen denak esan zituen, euskaraz, egoki eta txukun. Beraz nik gazteleraz egin nuen batez ere. Gogoan dut kanpotarrei luzatu nintzaiela bereziki, esplotatuak izan zirela esanez, lan bila etorri zirela, bere herria gogoan zutela, beraiek bere herria bezala guk gure herria maite genuela, euskaldunak zirela hemen lan egin bizi eta herri hau maite bazuten. Izugarrizko giroa egon zen. Urteetara jendeak gogoan zuen oraindik arratsalde hura, oraindik hainbat nostalgikok aitatu izan dit egun hura.

Elgoibarrera egin nuen Eibartik. Han ere herri handia zain. Ohizko agurrak eta besarkadak. Plazako ongietorria dut gogoan. Oholtza gainean, berriro ere diskurtsoetan. Ez nintzen hain gustura ibili hitzaldian. Nekatuegia nengoen agian.

Plazatik etxera abiatu ginen. Santa Klara kalean bizi ziren ama eta arreba. Han besarkatu nuen ama. Balkoira ere atera ginen, zain baitzegoen jendea kalean. Balkoitik agurtu genituen  eta etxean geratu nintzen behingoz. Banuen dena bukatzeko gogoa. Astindu handiko egunak izan ziren-eta azkenak.

9 urte eskasera itzuli nintzen; korrika eta isilean, poliziari ihesi, alde egin nuen, jendartean, agerian eta txalo artean izan zen herriratzea.