Liburuak 3: 29 idazle autuan

Ahotzak eta itzalak. Maixa Zugasti

3 atal ditu. I: Aita batek ihes egiten du Ipar Euskadira Gerra Zibilaren bezperetan bi semeekin ama eta alaba etxean utzita. II: Errefuxiatuen bizitza  egoitza batean: bertako pertsonaia eta gertakizunak. III: Aurreko bi ataletako zenbait gertakizun argitzen dira.

Istorio ilun eta latzak daude tartean.

Istorioa erabat kiribiltzen da azkenean, nahastu ere, baina ez du jakin-min handirik sortarazten.

Gerra Zibileko herrietako giroa: salaketak, hilketak, falangisten ekintza odoltsuak, herriko jendearen jarrera…

Ihesa kontatzen da, errefuxiatu politikoen bizitza eta giroa, urduritasuna, sentimenduak…

Mutiletako batek kontatuko du historia, gero beste anaiak nobela bat idatziko du gai bereaz eta azkenik horren emazteak argituko ditu hainbat puntu.

Idazkera jasoa du, jantzia, esaldi dotoreak borobiltzen ditu, literatura egin nahi du.

Irudi asko darabil idazkeran.

Nahasiegia da kontakizuna, hari-mutur asko du matazak, batzuk erdizka argituak.

Betegarri asko du literatura egin nahian, funtsezko ezer esan gabe.

Dickensen liburu baten zita ugari: ez dut asmatzen ez zergatia ez lotura. 

Ez dit ia ezer esan, baina azkenean jakin mina piztu dit ia nola bukatzen den.

Azala erre. Danele Sarriugarte

Fotografo sena du, Jonek ez bezala, harreman pasakor bat dute, Mirenek argazki-sorta bat oparituko dio Joni eta honek bereak bezala argitaratuko ditu, baita sari bat irabazi ere.

Ardatz honen inguruan kiribiltzen da kontakizuna.

Istorioa edo kontakizuna sinplea da, baina zuku izugarria ateratzen dio.

Bi pertsona daude funtsean istorioan, zehatz marrazten ditu, sakon sartzen da beraien barnean, beraien jarrera eta jokabideetan.

Asko esaten du; iradoki, aldiz, gehiago.

Bizitzako hainbat zertzelada, portaera, jarrera…

Ironia, kritikak askotan lausoak bezala, baina aldi berean argiak, etenik gabe… 

Gaiak: WhatsApp, Internet sare sozialak…, sareko medio ezberdinen erabilpena, giroa, jarrerak…, gazteen haserako lanak, Donostia, Bilbo, Bartzelona…, diru laguntzak, sariak,  euskaldunak Bartzelonan… 

Egitura erabat ezberdina eta berria du nobelaren egiturak.

Moztu eta bukatu gabe bezala iradokiz utziz…

Kontaera beraren era da berritzailea: mila ukitu eta zertzelada esaldiak moldatu eta harilkatzean, zenbait hitz kokatzean, esaldia…

Oso mantso doa kontakizuna, istorioa da gutxienekoa, literatura egiten du eta tarteka gogoeta labur baina interesgarri eta zirikatzaileak gehitzen dizkio.

Ekarpen asko egiten du idazkeran eta egituran, aberatsa eta aberasgarria da, aurrerapausoak ematen ditu.

Ausarta da, hitzak lantzen, egituratzen, modu ezberdinean hitz berriak sortzen, esanahia zehazten.

Punturik gabeko esaldi luzeak ugariak dira.

Literatura aldetik da interesgarria, istorioak berak ez zaitu harrapatzen, kontaerak baizik.

Ez du hiztegi berezirik, ez du hitz-elkartze bitxirik egiten, baina egiten ditu.

Ez du gordetzeko bezalako esaldi borobilik egiten, baina orokorrean da bikaina eta erakargarria, idazkeran esaldiak gauzatzerakoan, iradokitasunean… da borobila, “loaren sakada”…

Baina hitz joko aberasgarri asko du: Aditzez bukatugabe uzten ditu hainbat esaldi irakurleak bukatu edo asmatu dezan.

Burutapen gutxi idatzi dut nire ohar paperetan, baina gogoeta asko eragin dit.

Balou mendikateko balada. Yan Lianke

Txinan kokatua, ama batek hiru alaba eta seme bat ez osoak edo anormalak ditu. Sendatzea erabakiko du, baita lortu ere.

Gizarte ezberdin batera eramaten zaitu.

Beste kultura ezberdin bateko ezagutza ematen dizu

Istorioak sinestezinak dirudite, absurdoak dirudite, baina sakonean dagoen izate baten berri ematen dizu.

Dena da irreala baina adi berean erreala dela sinestarazten dizu.

Irudi asko, poesi giroa, nahiz istorio latz eta lakarra den.

Trukulentoa ere bada.

Irudiak, konparazioak, parabolak… etenik gabe datoz kontakizunean naturaltasun osoz txertatuak.

Ikusi egiten ditu pertsonaiak irakurleak.

Jakin-mina sortarazten du, ia nola bukatuko, eta bukaera baikorra dirudienean hazi pozoitsua ereiten du.

Umore punta  du, irri barrera sortarazten du.

Hiztegi nahiko ezberdin bat darabil, giroari lotuta, naturaltasunez ikusten da.

Denbora: nahiko bere erara neurtzen du, ez dago gure parametroetan.

Xumea dirudi, baina hor du grazia, indarra eta berezitasuna.

Hitanoa darabil, aberasgarria da.

Tximeleta koloretsua dabil istorio osoan zehar.

Beltzak, juduak eta beste euskaldun batzuk. Joxe Azurmendi

4 lan aspaldiko dira, beste horrenbeste libururi eginiko hitzaurreak ELKARek bildu dituenak

1.- MESTIZAJEA, MULTIKULTURALISMOA

Mestizajea, kulturarena eta bestelakoena… historian, literaturan eta egile ezberdinen lan eta jarreretan.

Unibertsaltasuna, menpekotasuna, kontraesanak, irtenbidea…

Garena eta izan nahi duguna

2.- JUDUAREN ISPILUAN EUSKALDUN BAT IKUSTEN DA

Euskara-euskalduna ez onikusia, berdintasuna V identitatea, autokontzientzia…

Identitatea ukatu, mozorrotu… diluitzea, ezberdintzea… judutarrei buruz luzatzen da 

Maestu, Cioran…

Pertsonaia ezagun askoren judutasuna azaltzen du, askoren jarrera aldaketa: Marx, Disraeli eta beste hainbat.

Israel euskaldunentzat eredu garai batetan, euskaldun askoren jarrera Israelekiko…

Euskaldunak beti kinka larrian…

3.- HISTORIA EZ DA IKUSTEN, ASMATU EGITEN DA.

Estatua eta bere kontzeptua noiz, nola eta nork sortzen da/u

Historia bera ere sortu egiten da. Mitoak.

Asterixen komikia darabil sentipen eta ideiak sarrarazteko baliabideen adibide gisa.

Errenazimendua: historia fabrikatu egiten da.

Hidalgia: handikeriaren dominazioaren mitoa eta gezurrak…

Historia, ezagutzen dugun bezala eta ematen digutena asmatua da, sakonean gezurra, interesatua, aleatorioa

4.- ESPAÑOLA IZATEAZ

Denok ditugun euskaldun izateari buruzko bizipenak, oroitzapen eta hausnarketak  txukun dotore eta eraginkor bilduta

Nazioa memoria historiko bat da.

“Euskalduna naiz” galderari erantzuna.

Hainbat, ideia, kontzeptu, ezuste… aberasgarri gai guztietan

Joxek ohi duenez autore pilaren erreferentzia, zitak eta aipamenak.

Zita kilikagarri asko darabil.

Aditzak izenetatik sortu edo egokitzeko abilezia handia erakusten du.

Parentesi artean sartzen du zenbait ideia eta esanei buruzko argibide, zehaztasun eta egiaztapenak.

Aditzen aberastasuna, esanahi zehatza ezartzen dio ideiari.

Adibide asko dakar, horrek bizia egiten du kontakizuna, erraz irakurtzen da, ulertzen ere.

Berriro itzuliko balitz. Xabier Etxeberria

Danimarkako irla batera doa gorabehera ilun eta korapilatu samarretan nahastutako euskaldun bat.

Danimarkari buruzko zenbait xehetasun izan daitezke ekarpen nagusia gai aldetik.

Kontakizun bat da soilik, ia ez du gogoetarik.

Ihesa eta jarraipenaren kontaketa soila da azken zatia, tentsio puntua sortarazten du, baina ez du beste erakargarritasunik, jota-pasa egitera bultzatzen du, amaiera jakin eta kito.  

Amaiera tragikoa eman nahi izan dio, baina harilkatu gabe bezala geratzen da istorioa, ezinez bezala, nahiz intentzioa argia den; filmetan bezala ganduan bezala utzi nahi du zenbait pertsonaien azkena, baina kili-kolo bezala geratzen da istorioa, herren,  istorio ez berdinak tartekatuz bezala joan da eta azkenean bakarrarekin geratzen da bestean hor nonbaiten utziz.

Irudi eta konparazio asko sartzen ditu kontakizunean, aberatsa da.

Ez dago ia hausnarketa edo gogoetarik.

Hiztegi oso erraza du.

Esaldi laburrak egiten ditu.

Egiturak ere ez ditu zailtzen.

Estilo bizia du.

Niri ez dit ezer eskaini, gaiak ez ezik bestelako ezer  ere,  euskaraz irakurketa ariketa bat soilik.

Denbora-pasa atsegin entretenigarria   generoa gustuko duenarentzat.

Bioklik.  Asel Luzarraga

Unibertsitaterako lan bat egiten ari da neska bat, bideo pila etorriko zaio eskura, ikaslan bat egiten ari da neska bat, eta bideo pila aurkituko ditu, bideok ordenatu eta sailkatuko ditu, zenbaitzuen zita luzeak sartuko ditu gai ezberdinei buruz… hori dena nahastuz eta konbinatuz doa kontakizuna.

Bi alaba eta seme baten aita bati emaztearen hilketa leporatu, kartzelaratu, epaitu eta zigortuko dute.

Bilbon kokatzen da kontakizuna.

Nolakoa izanen da hemendik mendi erdiko gizartea, nola aldatuko den demokrazia hemendik mende erdira.

Gizarte berriari buruzko hausnarketa egiten du, une batez Huxley aipatzen du.

Aldi hurbileko egoera politiko, ekonomiko, eta gizatiarra aztertzen ditu.

Nolakoa:

Gar egungo egoera txarragorako izugarri  biderkatuta.

Dena dago goitik erabakita.

Gaur egungo zer asko galdu da: sagardoa klandestinitatean egiten da.

Ez dago garbi nor dagoen agintearen gailurrean, “goitik” datoz ordenak: badirudi diktadura anonimo bat dela.

“terrorismo” hitzak eta erabilpenak darrai.

Sisteman sinesten dutenak, inozoak eta aurkariak daude, bakoitzak bere analisia eginen du.

Herriak, orokorrean,  beldurra eta errespetua dio sistemari.

Aldekoak daude, aurkakoak ere, bada nolabaiteko klandestinitatea…

Geroko justiziarik eza, botereak baldintzatuko du justizia.

Biodemokrazian dago etorkizuna: bideodemokrazia ageri da lan guztian.

Dena da “bio” gizarte berrian.

Telebistaz kontrolatzen da dena, dena kontrolatu ere: 28 telebista mota agertzen dira, beraien eragina, partzialtasuna eta baldintzatzea izugarria da, telabista  da sistemaren gakoa.

Ikuskizun bihurtzen da dena.

Gizakia errudun sentiarazten dute.

Gerokoaren bidez gaur egungo gizartearen kritika dago sakonean.

Pertsonaian azterketa psikologikoa ere bada.

Gai jakinekin dabil ohiko iritzi hausnarketak  eginez.

Ideia eta egoera eta galdera interesgarriak mahairatzen ditu, baina ez du ezer berririk eskaintzen, ez du jakin-minik sortarazten.

Gai pila jorratzen ditu: Bideobijilantzia, menpekotasuna, demokrazia, eliza, euskara internetirakaskuntza, trasplanteak,  askatasuna, genero indarkeria, polizia, polizia-etxeko galdeketak, kartzelak eta bertako egitura zein giroa, drogak, gazteak bakarrik bizitzera ohitu beharra, tortura, matxismoa…  

Gaur egungo ikuspuntutik begiratzen du, sakonean gaur egungo egiturak daude teknologia aurreratuagoekin gauzatuta.

Beldurra sartzen du etorkizun horrek.

Ikasgela bateko emanaldien bilduma dirudi gizarte, moral, etika… gaiez

Kirrinka egien dute koltxoiek gure haurtzaroan bezala!!!.

Ironia puntua du.

Eskema berdina darama kontakizun guztian: azkenerako badakizu nolakoa izanen den atal bakoitzaren edukia.

Esaldi laburrez idazten du, arintasuna eman nahiko dio baina mamiak egiten du huts.

Tarteka bada paragrafo luze  samarrik.

Hitanoa darabil elkarrizketa askotan, hitano bizkaitarra.

Ideiak, edukia, … erakargarria dirudi baina ez nau inola ere erakarri, oso gainetik irakurri dut, ez zidalako ezer berri edo deigarririk eskaintzen, “roilo” bat gertatu zait.

Eta galtzen bagara zer?. Egoitz Zelaia

Bi anai, bata droga banatzaile, ezezagun batek botatzen diote esku bat / Iheslariak, polizia, etakideei jarraipena, klandestinitatea, tortura / Iheslariak / Gazte baten bizitzako ibilbidea bere buruaz beste egiteraino:  Ikasle baten ibilbidea unibertsitatean: unibertsitatea, independente egitea, handik hona, bikotea, … / Mendekua: musikari batek beste bati / Bi neska mutik ezagutzen dira ezagutzen dira gaugiro batetan / Burutapen pila batez ere zitak erabiliz: bakardadea, idaztea…

Kontakizun solteak, nahiz halako lotura gutxieneko lauso  edo ukitu bat ikusten zaien.

Gazte giroa, gazteen arteko harremanak, gaupasak, sexu-harremanak, …

Gogoeta baliagarri eta kilikagarri asko egiten ditu, labur.

ETAren buruzko hausnarketa interesgarria, bosgarren kontakizunean.

Ukitu politi asko ditu, esandakoari xehetasunak ezarriz, eta pertsonaia zedarrituz, .Hotza eta zurruna egin zait, euskara forzatua bailerabil,  behartuta bezala, zerbait hotza eta artifiziala.

Gazte pertsonaia ezberdinak: pertsonaiok deskribatu egiten ditu batez ere, ez dituzu hainbeste kontakizun barruko jokabidean ezagutzen.

Tarteka,kontakizun zenbait, kilikagarriak gertatu zaizkit.

Iluna egiten zait idazkera, aldrebesa bezala: “mahaiaren itzulian”, “itzuli bat eman gogoetei” ...

Adiskidetuz joan naiz aurrera egin ahala, tarteka behintzat.

Kontakizun batetan, 5.ean, elkarrizketak osatzen du kontakizuna: neska mutil parea hitano eta noka.

Betegarri baino luzagarri asko du ezer askorik eskaini gabe, deskribapen eta zehaztasunak, agian hori nahi du egileak girotu edo kokatu asmoz, baina niri ez didate ezer esaten.

Zalantzan uzten naute hainbat hitz eta esaldik, ondo ote,  agian Iparraldean erabiltzen dituzte. 

Bere buruaz seguru ez balego bezala, tarteka iruditu zait bere lana itxuratzen ari dela.

Gustura irakurri dut orokorrean.

Filiala. Sergei Dovlatov

Errusiar disidente bat da egilea, Ipar Amerikan bizi da.

Lehen pertsonan idazten du egileak, bera bailitz protagonista

New Yorkeko disidenteak, beraiek ospatzen duten Sinposium, Foro edo Konferentzia (hiri dei-moldeak aipatzen ditu berak)eta gaztetako bikote edo maitalearekiko harremana dira kontaketaren egitura.

Ipar Amerikan dauden errefuxiatuez ari da, errusiarren koloniaz, beraiek dira kontakizunaren ardatza.

Errusia ere kritikatzen du, bertako politika eta politikariak batez ere.

Pertzonen barne pleguetan egiten ditu sartu-irtenak,

Maitemintzearen korapiloan ere sartzen da luze.

Garratz ari da Errusiari, errusiar errefuxiatuei, baita gizarteari buruz ere.

Gogoeta bizigarriak egiten ditu tarteka, labur baina pentsarazikor.

Iritzi korapilatsu pila, kontraesanez betea, arbuiagarriak ere direnak agian, baina egiatik asko dutenak.

Tarteka umorea du kontakizunak, umore kritikoa eta era berean garratza.

Pasadizoak, bitxikeriak kontatzen ditu, oso labur bakoitza, bata bestearengandik tartetxo batez banatuta, eta beti ukitu edo grazia umoretsu batez bukatuz.

Jauzika ari da, puzzle bat bezalakoa da, une denboraz ezberdinak lutuz doalako, baina baita  lotura duten pasadizo ezberdinez jokatzen eta jolasten lasten duelako.

Irudi xarmantak sartzen ditu tarteka hausnarketa eta kontakizunaren oinarri lagungarri bezala.

Esaldi laburrez egina dago.

Oso gustura eta erraz irakurtzen da, kontakizunengatik eta estiloagatik.