Liburuak
Basa. Miren Amuriza
Baserrian koinatu elbarrituarekin bizi den Sabina alargun egoskorraren gorabeherak.
Errepikagarri samarra gertatzen da azkenerako Sabinaren aurkakotasuna.
Istorio garratza, basa, bukaera tragikoarekin, gordintasunean kontatua, nahiz estilo eta hiztegi itxuraz leunez.
Garai bateko zenbait baserriko egoera gordina.
Letra etzanez ematen ditu Sabinaren bat bateko unekoari buruzko gogoetak
Atzerapauso labur tartekatuez osatzen du protagonistaren bizitza
Idazkera argia eta bizia, elkarrizketa eta paragrafo askorekin, atal ugaritan sailkatua.
Errealitate gordin hori erakustea litzake ekarpen nagusia.
Nahiko aberatsa esaldietan, zenbait izen, eta zenbait hitz egokituetan.
Ezer gutxi eskaini dit niri, ez dit ireki hausnarketarako aterik.
Deklaratzekorik ez. Beñat Sarasola
Gazte bat atxilotuko dute, kartzelaratu, aske geratuko da…, aldi berean gazteak neskalagun bat du, beste bat ere ezagutuko du, lehenengoarekin banatuko da… bi istorio horiek korapilatuz doa kontakizuna.
12 kapitulu, bakoitzean gai ezberdinak ukitzen ditu, bakoitzean bat nagusi: badute lotura bat beraien artean, bada lotzen dituen istorio bat: istorio horren ardatzak nolabaiteko lotura edo batasuna ematen dio liburuari. Zenbait gaik ere ematen dio lotura: liburutegiko lana, neska, Zumalagakarregi…
Pertsonen barnean dabil, bizitzaren zirrikituetan: sentipenak, gogoetak…
Gizarteari buruzko hausnarketa bat: ezin uka duen abilezia garunetako zirrikituetan kiribiltzeko.
Gogoetak eta hausnarketa egiten ditu gai ezberdinoi buruz, gai bakoitzean luzatuz, mila eztenkadatxoz zipriztinduko du kontakizuna, gorabehera arruntak kontatzen ditu, hausnarketek ere ez dute originaltasunik: badirudi egunerokotasun hori mahairatu nahi duela.
Ukitu kritiko eta umoretsuak.
Abertzaletasunari ziria, borroka armatua, atentatuak, sarekadak, atzerriratzea, presoei ongietorriak, polizia, tortura, frankista pertsonaiak, GAL, literatura, liburuak, liburutegiak, arte mundua, dotoratze tesiak, lorategia, elkarte gastronomikoak, familiako harremanak, maitasun baten hasera bilakaera eta bukaera, mendia…
Donostiako kaleetan dabil batez ere, kale, taberna eta zoko ezberdinen berri emanez.
Manifestazio bat kontatuko du, zehaztasun osoz, Donostian, kalez-kale: zerbait berezia egin nahi du baina ez du ez gatz ez piper.
Ohikoa denez, edo modan dagoenez egileak jakintsu distira agertu behar du, zitak, izenak…: erudizioa erakutsi nahi kutsua.
Atzera aurrera dabil kontakizuna, jauzika.
Literatura estilo, egitura, ezberdinak darabiltza, paragrafo luzeak egiten ditu gehienetan, orrialde osokoak, bada bost orrialdeko paragrafo bat txortaldi bat kontatuz, beste 9 orrialdekoo perpausa bat puntu eta komarik gabe puntu eta jarraitua eta galdera ikurrak soilik dituena, tarteka sartzen du elkarrizketaren bat.
Ukitu berezia du kontaketan, estilo berezia, berea: atsegina gertatzen da, naturaltasuna eransten dio.
Zehatza da kontakizunean, osagaik ezarriz, zehaztasunekin, adjektiboekin…
Zirikadek arintzen dute irakurketa, erakargarri eginez.
Kontakizun tristea egin zait, ez kontakizunagatik, sortarazten duen giro orokorragatik, galtzaile batena, federik ez duen batena delako baizik.
Abila da idazten, aparta ere esango nuke, baina ez dit ezer erakargarririk edo aberasgarririk eskaini, errepikakorra, aspergarria ere egin zait.
Etsaiak, lagunak, ezkongaiak, maitaleak, senar-emazteak. Alice Munro
9 kontakizun
Izenburuak berak erakusten du gizarte baten bizimoldeari buruz ari dela.
Kanadako lurralde batean kokatzen ditu kontakizunak: Ontario, Vancouver…
Emakume baten kontakizunak dira, bere ikuspuntutik begiratzen dio bizitzari.
Inguruan dugunari erreparatzen dio.
Gizarte gureagandik ezberdin baten argazkia erausten du, sakonean antzerakotasunak dauden arren.
Bizimoldea, jokamoldea, jarrerak, erreakzioak, giroa, pertsonak, familia, lagunartea…
Pertsona mota ezberdinen galeria bat da, bizimolde ezberdinak deskribatzen ditu, gizon-emakumeen istorioak, korapilatsuak beti.
Pertsonen barnean kiribiltzen da, beraien pentsamenduetan bidaiatzen du, bizipenetan murgiltzen.
Barne sentipen eta pentsamenduen kontakizuna da erakargarriena, barne mundu kanporatzen ez direnetan dabil.
Egoera bereziak asmatzen ditu, eguneroko errealitatea erakusten du, gizarte baten bizitza-moldea marrazten.
Gai batzuk aipatzeko: suizidioa, adinekoen egoitzak, maitasuna, bikoteen banaketa, maitaleak, bikoteen harremanak, zoria, erlijioa, gaixotasuna, irakaskuntza, heriotza, estutasunak, etsipenak zorionak, miseriak, jokabide okerrak, poztasun txikiak…
Bizimodu estuago batera etorritakoa, jende txiroa da gehiena, edo ondo-biziak.
Ez du ezer berezirik hausnarketetan, gogoeta zuzenik ez du egiten, baina gogoeta asko iradokitzen du, hausnarketarako bide luzea erakusten.
Pertsona nagusiak dira gehienak, gaztaroa ere kontatzen duen arren.
Emakumeak dira pertsonaia nagusi gehienak.
Halako ukitu berezia du, interesa sortarazten du, irakurlea erakartzen.
Zubi flotatzaile bukaera oso erakargarria da.
Literaturaz ondo jantzia.
Estilo ezberdinak ditu: narratzaile bat, protagonistak zuzenean kontatzen du….
Zehaztasun handiarekin deskribatzen du egoera bakoitza, bai inguru fisikoa bai pertsonen barnea: hitzen aukera, adjektiboena… itzultzailearen meritua ere handia da.
Jauzika dabil atzera eta aurrea, ia beti: atal nahiko motzetan banatzen du kontakizuna, jauzien arabera, ulergarritasuna eta irakurketa erraztuz..
Paragrafo luzeak egiten ditu batez ere.
Amaiera bakoitzak du ezuste bat.
Istorio tristeak dira, etsiak.
Lasai, egoeretan pausatuz, irakurtzeko liburua.
Funanbulistaren beldurra. Karlos Gorrindo
Sarrionandiak sarreran dion bezala, testigantza ez da inola ere neutroa, ez idazlearen aldetik, ezta ere irakurle edo hartzailearen aldetik ere: hala gertatzen da kontakizun honekin ere.
Zintzoa dela ukatu gabe, erabaki erabat arbuiaezina, inola ere ez gaitzesgarria, idazleak hartuko duen erabaki pertsonal baten zuritzea ez, baina justifikazio edo zergatiaren argitze bat da hasieratik bertatik kontakizuna.
Kartzelako ikuspegi ezberdin eta berri bat ematea ere badela ere dirudi albo helburua: ezezaguna edo horretaz gutxi hitz egin dena behintzat, ETAko presoen, presoen aldeko mugimenduaren demitifikazioa.
Egia asko esaten du, kartzelako gorabeherez gain, ETA, Ezker Abertzalea, Gestorak, kaleko giroa, kale borroka, alderdiak, damutuak, jendearen jarrera eta beste gai askori buruz bere gogoetetan, baina erabat partziala da, inola ere neutroa.
“Nire ustez” errepikatzen du sarri, bere iritziok erlatibizatuz edo, agian neutraltasun irudia eman nahian.
Testigantza ez ezik, aldarrikapen ideologiko politikoa ere bada, panfleto kutsua dario sarri.
Beste iturri batzuetara ere jo beharko du egiara hurreratu nahi duenak.
Funanbulistaren sokan dabil, ze aldetara eroriko den ez dakizula, Boabdilen antzera kideen arteko borrokan murgilduta dabil uneoro.
Gai ezberdin batek hartzen du erdigunea kartzela bakoitzeko kontakizunean.
Agerian geratzen dira kartzelako miseriak, pertsonen miseriak kolektibo barnean agerikoagoak, latzak dira abokatuei kritikak eta salaketak, asanbladetako giroa kartzela ezberdinetan…
ETAko presoen marrazki latz eta ezkorra egiten du.
Kartzelako osagai asko botatzen dira faltan, baina horiek ez ziren seguruenik idazlearen asmoa.
Mikatza da, mingotsa, hitsa eta hotza, bizipozik gabea, ez dago ia ezer positiborik, balego ere itota geratzen da, amorruz idatzita bailego, ozpindu baten liburua dirudi.
Garai hartako gertakizun asko kontatzen ditu: Tejeroren matxinada nola bizi izan zen Soriako kartzelan, polimilien eta milien arteko zatiketa, ETAren hainbat ekintza…
ETAko buruzagi eta kideen zerrenda luze-luzea ageri da, beraiei buruzko iritzia ematen.
Kartzelaz ikuspegi oso gordina: kolektiboa, bakardadea, taldearen babesa, preso komun edo sozialekin harremana, sakabanaketa, epaiketak, Puertoko kartzela gerra zibilaren ondoren berehalako garaian, presoaren sentipen eta gogoeta ezberdinak, bizi-baldintza ezberdinak kartzelaren arabera, gose grebak, mutina, ihes ahaleginak, gobernuaren kartzela politikaren garai ezberdinak, Herrerara Martxa, depresioa, bisitak, suizidioa, adiskidetasuna, euskararen erabilpena, dirua, sufrimendua, hedabideak, zentzura gutunetan, musikariak, idazleak…
Garai hartakoentzat ez du ezer berririk kontatzen, bere jarrera pertsonaletik at, gai publiko eztabaidatuak izan baitziren.
Kartzelak eta preso ohi asko, beraien kontakizunak ezagutzen dituenarentzat argazki oso partziala irudituko zaio.
Musikari eta literaturari esker, ez omen zitzaizkion garunak aldrebestu baina alderdi hori ez da liburuan agertzen.
Azken zatian agertzen bada ere, liburuan zehar inork ez du ikasten edo irakurtzen kartzelan, ez dago inolako bizipozik, ez dago une alairik, lausoak dira dauden une alaiagook.
Kontatzen duena hala izanen da, baina bere egia da, berak ikusten duen ifrentzua: egiaren ifrentzu interesatuaren itxura ematen du.
Idazleak hartu du modako joera: ingelezko zitak, autoreak, abestiak, filmak, poesia… kultu kutsua emanez edo, “lustrea” emanez dionari.
Ukitu berezi hori falta zaio, ez du erakargarritasunik, txinparta falta zaio kontaketari nahiz gai gordina izan, ukituko zaituen puntu hori, nahiz egia den kartzela ez dela berez poesiarako esparru egokia. Artifizial kutsua du.
Teorizatua da, planteamendu eskematiko bati lotuegia.
Euskara erraza du, zuzena, ez da dottoretasunkerietan sartzen.
Haize-lekuak. Amaia Telleria
Idiazabaleko baserriko neskatxo batek Altsasuko aberats batzuen etxean neskame bezala egiten duen urte bat pasako kontakizuna.
Espainiako gerra zibilaren garaian kokatzen da.
Nekazari mundukoa eta aberatsen etxe batekoa, garaiko bi herriotako giroa, gizonak preso merkantzia bagoietan, emakumeei hile-mozteak, beldurra, Ezkaba kartzela…
Istorio xumea, xume kontatua.
Gai dramatikoak ditu, baina leundu egiten ditu bai drama bai eta larritasunak.
Apaltasun horrek egiten du erakargarria.
Pertsonaia maitagarriak dira denak.
Ez du ezer berezi aipagarririk, ez egituraz, ez literarioki, ez gogoetez, ez euskararen aldetik ere, baina gustura irakurtzen da, eta halako atseden eta lasaitasunez bezala kutsatzen zaitu.
Hotz industriala. Julen Belamuno
Bost ipuin
- Industriguneetako hozkailu matxuren konpontzaile baten egun bateko gorabeherak.
- Bere herritik Alemaniara bestetu eta han bere alabarekin topo egin zuenarena. Gerra ondorengo Alemania.
- Botika noiz irekiko zain dagoen gizonaren istorioa: beste gizon batekin elkartuko da eta istorioa atzera aurrera dabil modu bitxian.
- Errioxan auzo duen bikote baten lorategiko zuhaizpean amaren errautsak zabaldu nahi dituen baten gorabeherak.
- Erroman ia ezezagun bizi eta hil zen pintore euskaldun baten inguruko katramilak.
Bizitzako zenbait zertzelada, kontakizuna bera oso sinplea da, deskribapenez osatua.
Bizitzari begirada lasai barea.
Pertsonaien sentipenetan murgildu nahian dabil.
Giza harremanen korapilo zirrikituak.
Gozagarria da bere estilo apalean, erakargarria bilakatzen da.
Giro berezi batean biltzen zaitu.
Idazkera xaloa, baina aldi berean dotorea.
Literatura egin nahian luzatzen da estilo xumean.
Azken ipuinean XIX.go pintura, pintore eta euskal pintoreez ari da: pintura, artea eta arte kritikariei buruz luzatzen.