Liburuak 2
II
Elkarrekin esnatzeko ordua. Kirmen Uribe
Etumetako Basajauna. Juan V. Araquistain
Ez lemaio. Arrasateren erreketa. Juan Kruz Igerabide
Feriatzaileak. Patxi Larrion
Fotogramak. Goiataz Labandibar
Franco hil zuten egunak. Koldo Izagirre
Gauzak ez ziren sekula berdinak izango. Iñaki Irasizabal
Gizajoen katalogoa. Joxean Agirre
Haizeari begira. Jon Ariza de Miguel
Hau ez da poesia. Unai Maleski. Poema-liburua
Hauts haietatik. Unai Villena
Hori guztia emango dizut. Dolores Redondo
Huliganaren itzulera. Norman Manea
Elkarrekin esnatzeko ordua. Kirmen Uribe
Ondarroako Txomin Letamendia - Karmele Urrezti eta familiaren historia.
Lehen zatia (1927-1945): Ondarruako eta Euskal Herriko hainbat kontakizun: Letamendia familiaren gorabehera eta istorioak, gerra zibila eta bertako gorabehera-gertakizun-jarrera-portaerak, erbesteratzea, erbesteko bizitza, euskaldunen nolakotasuna, Eresoinka, Sotatarrak, Jose Antonio Agirre, Roosvelt, Venezuela, New York, Paris, espioitza lanak …
Bigarren zatia (1943-1950): Gerra ondoren Ondarroan, Letamendiatarren bizitza, estualdiak, Letamendia kartzelan, gerra garaiko oroitzapenak, Bartzelonan, berriz preso … Letamendia hiltzen da,
Ezkaba, Cometa sarea, espioi taldea Euskal Herrian, Koldo Mitxelena tartean espioi nazien bila batez ere, alemaniarrak koadroak lapurtzen, espioitza taldea desegintzen doa, espioitzako giroa …
Hirugarren zatia (1952-1979): Karmele Venezuelara doa bakarrik alaba mojen ikastetxean utzita, Ondarroako bizitza, familia Venezuelan elkartzen da, Caracas:Euskal Etxea, euskal errefuxiatuak, Lehendakaria Iparraldean, Agirre hiltzen da, Martin Ugalde, Andoni Arrizabalaga eta Txomin semea, ETA Caracasen, Tovar, pertsonaia ezberdinen galeria ….
Txomin bueltatzen da, gazteak, ETAren bilakaera, Manzanas, Burgosko epaiketa, ETA VI-LKI, egoera eta gertaeren errepasoa, …
Azkena (2010-2011): Bere lana argitu, zuritu edo esplikatzen du egileak, zergatik ez duen nobela bat egin, zergatik ez den lan literario bat egiten saiatu …
Txominen gorpua urte asko gerora momia edo enbaltsamatuta bezala zegoen …
Kronika bat bezalakoa da
Oso gainetik eta azkar gehiena.
Hirugarren zatian hainbat galdera uzten ditu airean, hausnarketarako hari-muturrak …
Hirugarren zatia egin zait interesgarriena, agian Andoni eta Txomin lagunak ditudalako eta beraiez ia zer dioen …
Datu asko ematen ditu, zehaztasun handiz, bitxikeriak ere bai: ipurtargiena …
Baina ia gehiena ezaguna zitzaidan gertakizun edo zertzelada batzuk salbu.
Oso monotonoa egin zait, bizitasunik gabea.
Ez didate ezer deigarririk esaten kontakizunok, nahiz historia berezia den.
Ez dit ezer eskaini.
Ez dit lilurarik sortarazten, ez dago tximeletarik letrotan.
Azkar batean irakurri dut, irakurketaz disfrutatu gabe
Etumetako Basajauna. Juan V. Araquistain
Giza baloreak omen zirenak: izen ona, ohorea, odol garbia, hitza gordetzea … mito diren iritziak.
Erdi Aroko euskal gizarteko gizartearen eta pertsonen egitura, sentimenduak, grinak, ohiturak, gerrak, gizartearen antolaketa, istorio ezberdinak, giroa, kirolak, jaiak, dantzak, proba eta joko ezberdinak …
Ikerlaria omen zen idazlea, eta ikerketan oinarritua dago, baina bere garaiko bahean iragazita edo kutsatua dagoenaren itxura ematen du.
Euskal Herriko historiako zenbait zertzelada, Beotibarko gudua, frantses eta gaztelauen esku-hartzea …
Garai hartan Kristautasun eta Jainkoaren aipamenaz blai dago kontakizun osoa; eliza edo eliza-gizonen presentzia eta eragina, aldiz, ez da hain nabarmena.
Utopiazko iritziak nobleziari eta euskal gizartearen egiturari buruz.
Euskal gizarteko eskubide berdintasunaren apologia egiten da hasieran, baina gero jauntxoen eta herri xehearen arteko leizea izugarria da.
Euskaldunaren apologia dirudi, baina euskaldunen doilorkeriak hor daude utopiaren kontraesan.
Gehiegikeria pila ageri da, baina normaltasunez bezala kontatuta, ia kritikotasunik gabe.
Irrintzika, builaka, ehizan … dabiltza beti jauntxook.
Denak armatuta, borrokarako prest beti.
Hausnarketa eta gogapen asko egiten ditu pertsona, jarrera eta jokabideei buruz, baina ez dute erakargarritasunik, ideologia zehatz batez bilduak daude.
Idazkera erromantikoa dela dio sarrerak: ez dakit nolakoa den, pertsonak eta paisaiak deskribatzen ditu, giro mitiko antzera, hanpatasunez …
Betegarrietan luzatzen da.
Inozoa dirudi tarteka kontakizunak, errepikagarria ere.
Nahastu egiten du hainbeste izen, pertsona bakoitza hiru moldez ere izendatzen du sarri … izendegi bat behar luke bukaeran.
Trukulentoa ere bada tarteka.
Bakarrizketa luzeak sartzen ditu, kontakizuna borobildu edo osatuz, sarri kontakizunari ezer berri gutxi gehitzen badio ere.
“Txalkor” hitza agertzen da, deigarria egin zait, lehen aldiz aurkitzen dut idatzita, baina haurtzaro eta gaztetan bazen Mendaron Txalkorra deitzen genion kamioa zuen gizon bat, egilea Debakoa izanik agian hortik doa izenaren hautaketa.
Garai horretako literatura ez dut ezagutzen edo gogoratzen, horregatik ez dakit eleberri hau eta bere idazkera ezberdina baloratzen
Ezer gutxi eskaini dit, baina interesgarria egin zaizkit 19. mendeko idazkera eta ikuspegia
Ez lemaio. Arrasateren erreketa. Juan Kruz Igerabide
Oinaztarren eta ganboatarren arteko borrokak, Arrasateren erreketan bukatuz.
Oñatiko gebaratarrak eta Aramaioko butroetarrak, erdian Arrasate, beraien arteko harremanak.
Garai hartako Debarroko giroa, politikoa zein soziala.
Maitasun istorioak, eta horiekin txirikordatuta ekonomia, gorrotoak, borrokak, hilketak, erlijioa, sorginak, patuak, maila sozial ezberdinak …
Aldi luzeko egoera kontatzen du.
Umeei jartzen zieten toxa azpiko “kutuna” aipatzen du: nire etxean ezagutu nuen nire anaia txikiari jartzen, seguruenik guri ere jarri zigun amak: nik uste santuren baten irudiren bat eramango zuela, baina auskalo.
Kontakizun laburra da, erraz irakurtzen da, euskara errazean, hiztegi eta esamolde zail edo korapilaturik gabe.
Ikastetxeetarako baliagarria izan daiteke Euskal Herriko historiara hurreratu eta irakurketan zaletzeko.
Hiru Kapitulu labur ditu, 7 atal laburretan banatuta kapitulu bakoitza.
Elegia eta epopeia giroa darabil.
Esaldi laburrez idazten du.
Irudipena batez ere: ze oinarri historiko ote du baladatik kanpo.
Feriatzaileak. Patxi Larrion
Urbasan eta Iruñean gerra-film bat errodatzen ari dira, horretan lanean ari diren jite ezberdineko zenbaitek baliatuko du aukera iruzurren bidez dirua egiteko: tanke eta kamioi baten eta diru multzo handi eta koadro baliotsuren jabe eginen dira batzuk eta besteak, horiek dira feriatzaileak.
Dibertimendu bat besterik ez da, istorio katramilatsu bat.
Ez du ezeri buruz hausnarketa edo gogoetarik egiten, kontakizun soila besterik ez da.
Botatzen ditu tarteka ziztada batzuk.
Luzexeago ukitzen dituen zenbait gai: karlistak-Lizarra, diru beltza, iruzur ezberdinak, putetxea, artelanak, Dibisio Urdina, koadro lapurreta Mundu-gerran …
Iruña eta Sakanako deskribapenak.
Suspense puntua du.
Meritua du nola ehuntzen duen istorio korapilatsua, nola harilkatzen dituen hainbeste hari-mutur.
Gehiegi luzatzen du bukaera, ez zen beharrezkoa hainbeste argibide ematea, logikoak dira azken harremanok, interesgunea galtzen du.
Irudiz azaltzen ditu esanahi asko, horrela herritar tankera hartzen du idazkerak.
Elkarrizketa asko du, irakurketa arinduz.
Zenbait esaldi eta hiztegi berezi dira eskaini didan ekarpen bakarra, dibertimenduaz gain, aberasgarriak egin zaizkit
Ez ditut gustuko hain azaleko kontakizunak, baina jakin-mina sortarazi dit eta gustura irakurri dut
Fotogramak. Goiataz Labandibar
Ez du hausnarketa zuzenik egiten, ezta gogoeta itxuraz sakonik ere, baina kontakizun guztietan dago gai interesgarriren bat, pentsarazten duena.
Sexua, pertsonaia tipo ezberdinak, egoera bitxiak, beldurra, abortua, maitasuna, emakume bikotea, hipokresia …
Bada egoera bitxirik: beldurrarena …
Emakumea da pertsonaia nagusia kontakizun guztietan.
Euskal Herritik kanpo kokatzen eta girotzen ditu istoriok.
Egoera bereziak, ezustea eta intriga sortarazten dutenak.
Kontakizun biziak, suspense puntuarekin, kilikagarriak, hunkigarriak ere batzuk.
Umore puntua, irritxoa sortaraziz.
Esaldi laburrez idatzita, bizia, arina ...
Aldi berean apaina, dotorea, txairoa …
Noka dago kontakizun bat eta noka asko darabil beste batetan ere.
Ez da paragrafo korapilatsu edo luze, hiztegi dotore edo ezohiko, esaldi potoloetan … kiribiltzen.
Ez dago esaldi borobil jasotzekorik, baina pertsonaiak, egoerak, kontakizuna bera … borobiltzen ditu.
Erraz eta gustura irakurtzeko idazkera darabil.
Xume idazten duela dirudi, baina asko landu behar da dotorezia hori lortzeko, edo berenez da dotorea egilea.
Franco hil zuten egunak. Koldo Izagirre
9 Kontakizun: gertakizun errealak direla dio sarreran, literatura jarri diela soilik berak.
Franco hil zeneko garaian kokatutako istorioak.
I.Garaiko giro itogarria. II-Anarkista baten ingurua, Joseba Elosegiren ekintza Anoetako frontoian, eta beste zertzelada asko. III-Soldadu bat Al-Ahayunen, Sahara gerra soldadu euskaldun eta bertako baten ikuspegitik, Polisarioa, desertua … IV-Ikasle gazte bat eskolan, ospitalea, garaiko giroa, polizia sekretua eta besteak, heriotza zigorrak, manifak, errepresioa. V-Boxeo giroa, Pulino, (Urtain?), Francoren deskribapena edo argazki literario bitxia, Carreroren hegada, herri giroa, tabernak … VI- Balearen ehiza, Franco Azorean, errepresioa eta fusilatzeak, atzerrian erantzuna … VII-Futbol kontuak giro politikoa iradokiz, parabolaz ari da, bi zentzuko esaldiez, eliza, emakumea, fusilatuak, Francoren hiletak … gai iheskorrak … gainbegiratuz bezala … ebokatuz … VIII-Irratia, herriko egoera, Francori buruzko aipamenak tarteka, apaizak Francoren aurka, arrantzaleak sukaldariak, atxiloketak ... estraperloa, IX-Galizia, futbol kontuak, Eibar eta eibartarren aipamena, Francoren estatua Ferrolen, Exercito Gerrilleiro,
Gertakizun eta pertsona errealez ariko da baina difuminatuta bezala geratzen dira, egoera hura ezagutzen ez duena ez da asko enteratuko, zerbait izan zela …
Frankismoko giroa: iradoki besterik ez du egiten, zaila da azpian dagoena jasotzen, gertakizunetan eta izenetan.
Egoera eta gertakizun ezberdinen koktela dirudi, irabiatuta datoz eta irakurleak aurkitu behar ditu.
Formek dutela garrantzia iruditzen zait, sakoneko gaia oso diluituta geratzen dela.
Gogoeta asko eta interesgarriak egiten ditu, isilean bezala, ideia pila, juzku, burutapen asko botatzen eta iradokitzen ditu.
Istorioak hitz jokoetan katigatuta geratzen dira, ia ulertezin.
Pertsonaia ezberdin asko, ez da erraza bakoitza nor den igartzea.
Hasieran ez dut disfrutatu, kosta egin zait, bai idazkera ezberdinagatik, bai gaia ezin nuelako argi jaso, asmatu egin behar nuelako, ez zidan ezer esaten edukiaz batez ere.
Aurrera egin ahala interesatu zait, jakin-mina, ze ekarpen eta berrikuntza … baina ez dut gozatu, behartuta bezala irakurri dut.
Hirugarren kontakizunean erabat harrapatu eta bereganatu nau, idazkeraz gozatzen hasi naiz.
Azkenean estilo errepikakorra egin zaik, nekatu egin nau, eta presaka bukatu dut.
Beste maila batetan ari da, goragokoa baino ezberdina, euskara da baina beste euskara mota bat, esamolde ezberdin batekoa, hitzez eta esaldiez gain sortzen duen giro literarioagatik, arrasto ezberdinen bati jarraiki bezala.
Arau literario berriez baliatuz edo sortuz balebil bezala.
Gizartea, jendea, lekuak, bizi eta zabal deskribatzen ditu.
Ideiak, hitzak eurak ere, beste modu batean esateko ahalegina eta irudimena.
Alegoriaz ari dela dirudi sarri.
Ausarta esaldiak eta formak osatzen, asmatzen, egokitzen … ezohikoak, ezberdinak, berriak ...
Bosgarren kontakizunean ez darabil maiuskularik hasieretan ez punturik bukaeran, paragrafoen erdian bai.
Lexiko zabala, niretzat hitz erabat ezezagun asko: ez dakit aberastu egiten duen, literatura agian bai, baina zaildu egiten du irakurketa, bestela ere nahiko zaila dena.
Hitz asko niretzat ezezagunak ez dakit asmatutakoak diren ala herritik jasotakoak.
Hitzon erabilerak ez du harrokeria kutsurik, maisukeriarik, giroak eta estiloak eskatzen diola dirudi.
Baina tarteka esnob samarra ere iruditu zait.
Gaztelerazko hitzei halako jite ezberdin berezi bat ematen die, itxuraberritu egiten ditu.
Euskarazko hitzak ere jite ezberdinez jartzen ditu: azpilaria …
Herri euskara eta herriko hitzak darabiltza: errementatu …
Maisuki sartzen ditu pertsonaien esaldiak paragrafo barruan maiuskula soilik erabiliz.
Zaila, iluna, korapilatsua … ulertzeko, bai literalki, bai esanahia asmatzeko.
Esperimentu edo berritze itxura hartzen diot, idazkerari buruz ez ezik baita hizkuntza berari buruz ere.
Estilo ezberdinak sartzen ditu, kontakizun bakoitza klabe ezberdinean idatzita dago.
Ariketa literarioa dirudi, jolas bat.
Umore ukitua du.
Paragrafo luzeak egiten ditu, orri askokoak ere, baita tarteka esaldi luzeak ere.
Baina baita perpausa eta esaldi laburrak ere usu darabiltza.
Aberatsa da hitzak sortzen, eraberritzen, erabiltzen, esaldiak zehazten …
Tarte zuriak utziz, atalka bezala doa ia kontakizun guztietan.
Gauzak ez ziren sekula berdinak izango. Iñaki Irasizabal
Familia bat osatzen duten aita, ama, bi seme. alaba bat, honen bikotea, lagun bat eta herriko hiru ondobizi.
Pederasta kasu bat, honen inguruan egoera korapilatzen da, gazteek bengantza hartzea erabakitzen dute … eta guzti honen inguruan josten da istorioa; eragin luzea dakarren aldi bateko gertakizuna; gaztetxo batzuk mendekua hartu nahi dute familia kolpatu duen baten aurka ...
Hainbat pertsonaia, bakoitzaren zertzelada ezberdinak emanaz.
Gaztetxoentzako kontakizun bat, erraz irakurtzen dena, suspense puntuarekin.
Irakurzaletasuna eta ohitura sortarazteko balio du.
Umore ukitua du egoeran, kontaeran eta esaldietan.
Entretenimendu bat, besteri ez.
Ez dit ezer eskaini ez hizkuntza aldetik ez eduki aldetik, baina gaztetxoentzat balekoa delakoan nago.
Gizajoen katalogoa. Joxean Agirre
Pertsonaia narratzailea da gizajorik nabarmenena.
Senar-emazte-alaba-ezkonarreba … eta hainbaten harreman sexual nahastu korapilatsuak.
Emakumeak dira gai nagusienetarikoa.
Tarte handia du hiztegia erabiltzearen teknikak: tarteka doa eta hor sartzen ditu hainbat eta hainbat istorio, izen, gertaera …
Istorio eta datu erreal bitxiak, xelebreak ere.
Pertsonen jarrera jite eta jokabideei gogoetak.
Bizitzari buruzko mila zertzelada, zuzenean baino zeharka bezala datoz kontakizunaren harira.
Maitasun galdu eta zailei buruz ari da: fikzioa eta errealitatea.
Ateratzen diren pertsonaia eta egoera denak dira bitxiak edo xelebreak.
Idazteari buruz ari da etengabe, idaztearen zailtasun eta gorabeherez, obsesionatuta bezala ere tarteka, nobela bat idaztearen gorabeherak …
Zer da ederrena idaztean: helburua ala ibilbidea.
Idazteari eta literaturari buruz luzatzen da azken zatian.
Idazteko grinaren desintoxikazio barnetegiko terapia saioak, Joyceri buruzko zirikada umoretsuak, (idazlea bera ez zaiola gustatzen dirudi).
Idazleei buruzko gogoeta ironiko kritikoak.
Bere arazo eta idazle nondik norako pertsonalen ardura eta aitorpena ere erakusten duela dirudi: zergatik idazten duen, liburu honen nondik norako eta zergatiak …
Liburua gauzatzearen nondik norakoak.
Azken zatiak norabide espero gabea hartzen du, Kirmen Uribe tartean,
Sexuaren eta gizon emakumearen harreman gorabeherak etenik gabe presente daude.
Erotikoa da, baina ez pornoa sexu ariketak zehaztasunez deskribatzen baditu ere, morboso samara bai bada tarteka
Geruza erotiko batetan bilduta dago dena.
Musikari buruz zer da preziatuagoa xarma ala edertasuna.
Kartzeletako zenbait gorabehera.
Azken zatiak, epaiketarenak, unorea badarabil ere indarra galtzen du, historiari lotzen zaio, baina pertsonaien hari orokorra galtzen da.
Hala behar zuen, eta kontakizun erotiko batekin bukatzen du.
Pikaro kutsua du gaietan, kontaeran eta esamoldeetan.
Ukitu bereziak, laburrak, izpiak … deigarriak eta kilikagarriak egiten direnak: “txalaparta intimo baten ttxakun herrena” takoien hotsa adieraziz.
Gogoeta bereziak, egunerokoari lotuak, baina piperra eta gatza dutenak, egokiak, argigarriak.
Ia asma ezineko sarea ehotzen dute azkenerako maitale eta beraien enkontruak.
Umorez blai dago dena.
Sarkastikoa ere bada tarteka.
Ironiaz erridikulizatzen ditu bizitzako mila portaera eta errealitate.
Bi hiru plano ezberdin nahastuzko paragrafo luzeak, baina erraz ulertzen direnak.
Irudi asko eta politak, egokiak: “testu sumeriar batek baino misterio gehiago” …
Adjektibo bereziak: argi zikina
Euskara erraza, konplikaziorik gabekoa, hiztegi normalarekin, esaldi bitxi antologiko askorik egin gabe.
Tarte irribarretsu goxo bat pasatzeko aukera.
Haizeari begira. Jon Ariza de Miguel
Bi anaik bost egun pasako dituzte hotel batetan, bat ez da aterako hoteletik eta besteak ia egun osoa eginen du kalean, gelakoak neska bat ikusten du aurreko etxeko gelan eta berarekin obsesionatuta eginen ditu egun denak, hotelean jangelako mahaia nork hartuko ibiliko sestran dira bikote batekin.
Irakurleak susmoa hartuta izanen du, azken orrian anaia da neskarekin elkartzen dena.
Burutapenak datoz ugari kontakizunaren barnea, irakurlea gogoetara bultzatuz.
Eguneroko xehetasunak kontatzen ditu, eta tarteka pertsonaien barne zirrikituetan sartzen da, baita gogoeta pertsonaletan ere.
Hainbat zertzelada, burutapen eta ukitu ezberdinetan korapilatzen da: matematika, denbora nola bete, eskuak, maltzurkeria … eta hainbat
Orokorrean arrunta bihurtu zait, tximeleta falta zaio.
Kaskarra iruditu zait hasieran, interesgunerik eskaini ez didan zerbait, deskribapen motel bat soilik, ez dit irakurtzeko irrikarik piztu.
Arrunt egin zait azalean iragartzen den dotorezia.
Tximeleta falta zaio, barnean eragiten dizun ukitu berezi hori.
Ezberdina da, originala, hotel baten gelan egindako bost eguneko xehetasunak kontatzen ditu.
Tximeleta agertzen da tarteka, eta orduan gozagarria bihurtzen da irakurketa.
Ukitu gozagarriak ditu, ideiak korapilatu, hitzekin jokatu, hitzokin jolastu, tenporalitateaz jokatu …
Oker ote dauden itxura hartzen diet zenbait aditz formei, baina ez dakit arauak aldatu diren, ala akats teknikoak diren.
“Jesusen bizitza” eta Renan aipatzen ditu sarri, hainbat egile eta libururen aipamena ere agertzen da, egile kultuaren itxura emanez.
Ingelesa, frantsesa ere, dakiela erakusten du, irakurria dela ere bai, zitak behintzat jartzen ditu.
Azkenez harrapatu egin nau, xurgatu, eta gustura bukatu dut, patxada eman dit, lasai irakurtzera behartu nau, kontakizunak baino estiloak.
Ez da harrapataka irakurtzeko liburua.
Hau ez da poesia. Unai Maleski. Poema-liburua
Izenburuak erakarrita erosi dut, nireen antzerako zerbait ote den.
Ez dut berrikuntza edo ezberdintasun nabarmenik aurkitu.
Egunerokotasunari zuzen edo arinago atxikita dabil.
Nola nahi gainbegiratuaz begiratzen die arazoei.
Gogoetarako tema eskaini, eta irrika eragiten dute.
Iradoki egiten du.
Nortasun propioa du.
Oso gogoko egin zaizkit zenbait poemen erritmo edo egitura.
Lehen pertsonan edo bere buruari zuzenduz dabil sarri.
Ez da ausartegia edo maiztuegia irudiak erabiltzen, ez da irudietan galtzen.
Konplexuz beteta bezala ikusten dut, egiten duena justifikatuz bezala, hau ez dela poesia esanez.
Orokorrean ez dizkit gogo-sentipenak maila goragoan jarri, nerau ere inspiratuz.
Ohi denez, tarteka poemaren batek erakartzen nau.
Ez naiz baleko kritika bat egiteko gai, baina niri baleko poema-liburua suertatu zait
Hauts haietatik. Unai Villena
Gazte drogazale baten bizitza, bilakaera, eta gorabeherak kontatzen ditu bere lagun min batek.
Drogan erortzen denaren mundu konplikatu, korapilatsu, kontraesankorra eta besteon erantzukizuna, ulertezina eta ulerzailtasuna
Toxikomano eta jonkien prozesu mentalak, beraien barrunbe psikologikoak, sentipen eta burutapenak, sentimendu eta sexu harremanak, bakardadea, noraeza, jonki tipo ezberdinak, pertsonaiaren aldarte eta jarreren bilakaera ezberdinak, sendabideak, sendatzeko zailtasunak, erorketak eta goraldiak …
Bukaera errealista ematen dio, “sorgin gurpilak” darrai.
Gai asko daude gai nagusiaren inguruan: adiskidetasuna da agian nabarmenena, bi lagunen arteko harreman zail korapilatsua, ospitaleak, psikiatrikoak, kalamua, familia, “preso psikotikoak”, “proyecto hombre”, eskizofrenia, adiskidetasuna, Panero poeta “malditoa”, koadrilak, gizartetik kanpo geratzen diren gazteak …
Sarriak dira bizitza eta hainbat gairi buruzko burutapenak.
Irakurlea astindu nahi du gai honi buruz.
Bere buruaz beste egitearena bitxia da, gaiaz eta egituraz.
Kritikoa da hainbat jarrerei buruz, psikiatrikoekin batez ere; hauen deskribapen gordina egiten du.
Eibarren deskribapena, fisikoaz gain gizartearena, batez ere drogazaleei lotutako ikuspegiz, bertako asteburu gauak …
Idazlearen idazterako gorabeherak, zalantzak, barne borroka, mugak, sentipen kontrajarriak …
Hiru zatitan banatuta dago kontakizuna, lehenengoan gaiaz zentratzen da batez ere, bigarenean, denbora bat pasa den arren, gai egitura eta estiloz antzerakoz jarraitzen du, hirugarrenean zenbait hamarkadako, 88. urtean hasita Euskal Herriaren historia kontatzen du kontakizuna kokatuz: gazteen bilakaera eta ibilbidea, musikaren bideak, arazo politiko zein kulturakoak, borrokak … aurrekoetan esandakoak kronologia batetan konkatzen ditu: nahiko errepikakorra egin zait azken zati hau, laburbildu bezala egiten du aurreko dena, aurrekoa baino azalekoago, zuzenago.
Kontakizuna, edo idazlearen jarduna da ardatz nagusia, pertsonaia nagusi bakoitzaren ekarpenekin borobiltzen du bakoitzak berea kontatuz
Istorio latza da, aldi berean idealizatuta bezala dago, halako giro bigunago edo maitegarriago bat ematen dio, hurbiltasunez bezala. Poema asko sartzen du sarreretan, baina baita testu barruan ere
Errealismo handia du, pertsonaia marraztean, zein egoerak kontatzean.
Etorri handikoa da egilea, korapilatu egiten da egoera, deskribapen eta pertsonai buruz, agian asko lantzen du.
Sarri baliatzen da irudiez iritziak azaldu eta argitzeko, bada irudi kilikagarririk: “denbora kaiolatua” …
Naturaltasunez kontatzen ditu gauzak, agian horrek ematen dio berezkoaren jitea hitz-jarioari.
Bere idatziari kritika egiten dio tarteka, zergatik, zertarako, zein helburuz idazten duen …
Idazlea bere burua justifikatu edo zurituz bezala dabilela iruditu zait, aspergarria egin zait zati hori.
Musika talde askoren aipamena …
Sexu jardunean asko luzatzen da, pornora heldu gabe.
Ez da liburua atsegina, gaiagatik, nahiko errepikakorra da egoera eta gai askotan, horrek astun samarra egiten du
Hori guztia emango dizut. Dolores Redondo
Homosexualitatea, idazteari buruzkoak, Galiziako jauntxoen bizimaila eta bizimodua: bizitokia, harrerak, ohiturak, mahastiak eta ardogintza, Galiziako soziologia argazkia, guardia zibilak, viagra, guraso izatea, jaunak eta mirabeak, feismoa, informatika …
Galiziako istorioak: “meigallo”=demonioa …
Pertsonen barnera sartzen da, sentipenak eta jarrerak azaleratzen ditu elkarrizketa zein deskribapenen bitartez, barne tolesetan dabil …
Tragikomedia bat da drama bat baino.
Suspensea du, intriga, ongi amaraundua.
Poesia ukitua du tarteka, esaldietan, deskribapenetan, giroan,, … horrela eteten du paragrafoaren monotonia eta goxatzen irakurketa, irudiekin eta hitzekin ere ezartzen du ukitu hori, baina naif kutsua damaio, ez da ezkontzen giro orokorrarekin.
Itzulpen arazoak nola konpontzen dituen egin zait interesgarria, hitzak eta esaldiak nola moldatzen eta aldatzen dituen …
Hiztegi aberatsa, baina ez da harroxkoa, naturaltasunez ekarria, gaiak eskatuta bezala.
Hitz arraroez aparte, egunerokoak ez diren baina ezagunak diren hitz asko: begiramen …
Esaldi luzeago edo konposatuak egiten ditu noizbehinka gaztelerako hitzak ez erabiltzearren: “atzera begirako ispilua”, “hondar-edukigailua”, “ateen agintea” …
Agian itzulpenak behartzen du hiztegi aberatsagoa erabiltzera.
Itzulpenak behartzen du ere agian hitzak moldatzera, eraldatzera, hiztegia aberastuz.
Aditz bihurtzen ditu maiz hitz eta adjektiboak.
Oso luzeak dira zenbait paragrafo, astunak bihurtzen dira, batez ere deskribapenak edo errepikakorrak diruditenean.
Leku deskribapen luzeak, ariketa literario soilak dirudite, kontakizunari argigarririk ez dakartenak, gehienez ekintzari kokapena jarri..
Hondarreko kapituluak laburrak dira, kontakizunari abiadura emanez bezala, irakurlearen jakin-mina zirikatuz bezala.
Luzea egiten da azken zatia, gertakizun nahiko ezagunetan korapilatzen da berri askorik ekarri gabe, borobildu edo osatu nahian, elkarrizketa diruditen bakarrizketa luzeekin, betegarri bezala dira, irakurketa jotapasa egitera bultzatzen dute. .
Hasierako bizitasuna galtzen du, suspensea ere, erabat galtzen du indarra eta suspensea bukaeran, gauza jakinei eraginez
Tramaren intrigak eta itzulpena egin zaizkit interesgune nagusiak orokorrean, baina inolako tentsiorik gabe bukatzen da, arrunt.
Huliganaren itzulera. Norman Manea
Hiru zati dituela dio itzultzaileak sarreran, baina baditu beste bi atal labur ere.
Atarikoak: Alemaniara doa beka batekin, Ipar Amerikara gero, aberrira itzulera, zalantzak, bere garaiko lagunak … guzti horren barruko zertzeladak, zalantzak. Lehen itzulera: pertsona, egoera eta gertakizun ezberdinak. Amnesia: Ipar Amerikan dago, iraganeko gogoeta eta oroitzapenak. Bigarren itzulera: itzultzen da Errumaniara, Bukarest eta Suceava inguruan ibiliko da, bertan lagun, ezagun eta ezagunekin egiten du topo.
Badirudi autobiografikoa dela zati handi batetan, bere panegirikoa ere badirudi tarteka, bere jarreren justifikazioa ere bada …
Errumanieraren militantea da, gorriak ikusia arren ondo bizia, (ia ez da behartsurik ageri zeharka ez bada), erregimenak gaitzetsitako idazle intelektuala, atzerriratzen da, sariak jasotzen ditu, hitzaldiak ematen …
Erradiografia zabala egiten du, egoerak, pertsonak, gertaerak deskribatuz, ukitu eta erreferentzia laburrez sarri edo gehienetan, pasoko aberrian bizi dela beti dirudi.
Huligana zer den: hitzaren adiera ezberdinak: liskarzalea, bufoia, gaitzeslea … agian bere egoeragatik.
Familia, herritarren, lurraldearen bizimodua, historia, istorioak, gorabeherak eta bizimoldea; komunismoa, Errumaniako egoera, giroa, Bukovina, diktadura garaiak: Errusiakoa zein Ceaucescurena, migratzaileen bulegoa, juduak, kontzentrazio eremuak, gerra, Txernobil, maitasun istorio bat, osasun zerbitzuak, dibortzioa, errusiarrak, komunismoa. Diktadura, hizkuntza arazoak, Sozialismoa, Stalinen garaia, Unibertsitatea, Hezkuntza, epaiketak, salaketak, juduak: deportazioak, ihesak, jazarpenak, ghettoak; Stalinen ondorengoak, Kafkaren judutasuna, Freud, Ceucescuren ondorengo aro berria, judutarren kritika zorrotz gordina, aberria-erbestea, kontraesanak, sentipen kontrajarriak, etorkinak, hizkuntzaren eta aberriaren nostalgia, hizkuntza pertsonaren hezurdura, trantsizioa, postkomunismoa, intelektualen arteko ika-mikak …
Pertsona ezberdinak: ama, aita, lagunak, tokiak, egiturak, erakundeak, egoerak, …. bakoitzaren erradiografia eginaz, deskribapen zorrotzen bidez …
Burutapen erakargarriak, zita interesgarriak, kontrasteak jarrera eta iritzietan … baina bestelako zertzelada eta kontakizunen artean doaz eta zehatz irakurri behar da aurkitzeko …
Une eta egoera zirraragarriak daude: aitari bisita kartzelara, “Gaueko trena” kapitulua …
Kritika zorrotza, garratza ere, umore beltza eta ironia erabiliz batez ere, erridikulizatu egiten du erakunde sozialista …
Errumania eta Bukovinako historia ezagutzen ez duenari zaila eginen zaio dioena osoki ulertzea edo finkatzea.
Protagonistaren barnean sartzen da, bere sentipen eta gogoetetan kiribiltzen.
Gertakizun ezberdinak kontatuz egiten du guztiaren azalpena.
Jauzika doa, atzera era aurrera denboran eta gertaeretan …. bilakaera bat azalduz.
Egoera, aldi eta pertsonaia ezberdinak nahastu edo korapilatuz doa istorioa.
Teknika ezberdinak darabiltza atal ezberdinetan: narratzailea, pertsona ezberdinen kontakizuna komatxoen artean jarrita, elkarrizketak, ametsak …
Kontaera berezia du, ezin uka, baina niri lausoan bezala geratzen zait kontakizuna, ingurumarika bezala.
Magia ukitu bat bezala du kontakizunak, maila goitikako batetik ariko balitz bezala …
Izen propioz ordez, bestelako hitzez aipatzen ditu pertsonaiak, lurraldeak, egoerak ... maiuskulaz azpimarratuz …
Sinbologia erabiltzen du bai hitzetan, bai esaldietan: asmatu egin behar duzu zertaz ari den.
Minuskulaz idazten du NATO, bi aldiz ere: adierazgarria.
Irudiak darabiltza erruz: “heriotzaren ondorengo bizitza“ da komunismoaren ondorengoa, heriotza: “metronomoak eternitatearen ordua jo” …
Autore askoren zita sarriak, ezagunak batzuk: Kafka, Ionescu, Proust, Cioran, Kundera… eta autore niretzat ezezagunak, errumaniarrak seguruenik ...
Egoera eta une ezberdinak aukeratzen ditu, atal bakoitzean, eta horien inguruan harilkatzen ditu historia eta kontatu beharrekoak.
Ez du esaldi potolo borobilik egiten, tarteka bai, baina pentsarazten duten egoera bereziak dakartza.
Kritikoa da, tarteka zuzena, kritika punttua eten gabe erabiliz hurrengo: Errumaniako egoera politikoaz, juduez …
Deskribapen zehatzak erakartzen zaituzte ezer berezirik ez badio ere.
Monotonoa egin zait azkenerako, errepikagarri kutsua hartu diot, aspergarria ere bai kontakizunean, bai kontaeran, bai estiloan …
Garai hartako herri komunisten gorabeherak interesatzen zaionari interesgarria izanen zaio gaian sakontzeko.
Ezagunak ditut Bukovinako herri eta herritxo asko, eta, oroitzapenez harago, ezezagunak zitzaizkigun historiako errealitatea ezagutzeko aukera eman dit: ze urrun geratzen da herritik turista.
Itzulpen dotorea, jantzia, ez du hiztegi berezirik erabiltzen