Kontakizunak

K u k u a

EGIN: Igandegin: 1996an azaldua

Jo du kukuak Eki Alemanian ere

Jakin-mina, agian morboa, sortzen du Ekialdeko Alemaniak, Alemania biak elkartu zireneko 5 urtetara ere.

Turinjia basoa zeharkatuz  sartu gara Ekialdeko Alemanian: Mendebala bezala heze eta berdea da, dena gari belar erremolatxa artasoro edo koltza-lore horia; mugarik gabeko herri-soroak, oraindik esku pribatuetan zatitu eta banatu gabeak, gorta komunalak; nekazari  itxura gehiago du kilometroetan galapan doan gidariarentzat industri herriarena baino. Oso garbiak ikusten dira herriak, beste aldeko dotoretasunik ez badute ere. Bada alaiagorik, baina herri ilun herri apalak dira orokorrean, asfaltatu gabeko espaloi asko dago, zementuz hartzeke daude errepide ertzak,  baina ez dute  utzi abandonatutako itxurarik, ondo zaindutako bazterrena baizik. "Pobre duina"en itxura. Lauza, adokina, ikusten da maiz errepideetan ere, ez kaleetan bezala antzinatasun usaia emateko, galipotezko nahasketak baino merkeago delako baizik segur asko. Zentziloago bizi izaten ohitutako herria dela detaile asko agertzen da. Apalagoa dirudi bestaldekoarekin alderatuz, janzkeran ere, txukuntasunean, ordea berdinak.

Urrutiago edo bertarago, beti ozen, kuku kantua izan dugu kanpaldi guztian. Kukuak ez ditu denak dirua patrikan  dutela harrapatu hemen ere. Bada kukua patrika beroz entzun zutenik; nabaria da badela ekialdean ere kukuak onez joko dioela espero duenik.

Bizitzeko baliabiderik eza edo pobretasuna ere erlatiboa da, ez dago pobretasun absoluturik. Albokoarekin konparaketa da bakoitzaren pobretasun neurria. Pobre itxura ematen genuen gure lonazko dendarekin karabana besterik ez zegoen kanpin eremuetan. Baina pobreagoak ez ginelakoan nago. Maila ezberdineko aberastasuna da barne pobrezia.

Urrutira, hamalau intxaur

Politikoak haina iraun ohi du politikak herriaren bihotzean sustraitzen ez denean. Eki Alemanian ez dago ia aurreko sistema politikoaren aztarrenik. Batzuk oraindik diraute: Marx, Rosa Luxenburgo eta sozialismoarekin lotura duten kale izenak,  Marx eta Engelsen estatua erraldoia beraien izeneko plazan Berlinen,  aurreko sistemak jasotako eraikuntzak,  filosofia komunistaren azalpen diren eskulturak Leipzig bezalako hiri nagusietan, eraikuntza bera bota gabe ezabaezinak diren friso edo kariatideak, "Oktober" zuen ontzi txikitxo zaharkitu batek bere izen erromantikoa Sassnitz Baltikoko puertoan. Heiligendammeko osasun-etxean ikus daiteke pinturaz ezabatu nahi izan dituztela harrizko ateburutik zizelatutako mailu eta igitaiak.  Hor bukatu ziren aurreko sistemaren azaleko ezaugarriak. Aleman federalek ez dute ezer nahi aleman demokratekin. Bertan behera utzitako herritxoetako gorta komunalak eta hainbat lantegi lirateke ere lehengo sistema politikoaren memoria tristea, agian gaurkoaren salaketa isila.

Leipzigeko S. Nikolas elizan grada erdiko kandelatxo piztuek gogoratzen dute eliza hau erabili zela gobernu eta sistema komunistaren aurka, mendebaleko politiko eta komunikabide guztien itzalpe ozenean, mendebaleko bizitza erosoago baten egarriz gehiengo bat, askatasun egarriak bultzatuta besteak.

Tutu metalikoz eta sare plastikoz bilduta dagoen Berlingo Reichstagek salatzen du  zenbatek uste duen oraindik berea duela herria. Magdenburgo Atean norantz hartuz ote zegoen demokraziarantz zioten atea?, Ekira ala Mendebalera?. Inon aurkitu ez genuen erruso turista talde zabala aurkitu genuen Berlinen: nostalgiak dirau oraindik.

Mendebalean zegoela askatasuna uste zuten iheslari inuzente edo desesperatuen  gurutzeek  zirrara, gogoeta eta buruhaustea sorrarazten dute bere xinpletasun zurian.

Ezin dut onartu izenez Demokratikoa zeritzon aurreko Gobernua, baina Kapitalismoa eta sostengatzen duen Gobernu Sozialdemokrata Federalari okerragoa, bortitzagoa, harrapariagoa, xahutzaileagoa deritzot, sakonetik zapaltzaileagoa, gizakiaren oinarrizko  eskubide guztiak erroagotik suntsitzen dituelako askatasunez mozorrotu arren. Ondo-bizi gehiago bai sortzen ditu, baita pobre eta langabetu gehiago ere, legez itxuraldatutako indarkeria zakarrago, sakonago, bortitzago darabilelarik bere izaera eta iraupenaren ardatz bihurtuta.

Unleitun

Gerra baten ondorengo giro bertsua nabari da, gerra baten ondorengo aktibitatea, herri osoa berreraiki eta berritu nahia, eraikuntza lanetan oinarritzen den ihardura ekonomikoa eta lan eskaintza; gizonezko zein emakumeak lan egin nahi du gauza berriak erosteko, edozein preziotan egin ere bizimodu berri bat hasteko. Bizimodu berria bai, agian ez hobea. Berrikuntza eta berreraikitze lanak lirateke batez ere Eki Alemaniako ezaugarri nagusia gaur egun.

"Unleitun", "desbiderapena", bazter guztietako letreroetan dagoen iragarpena; hori litzake gaur Eki Alemanian gehien erabilitako hitza, ez baitago, berrikuntza lanak direla eta, aldatu ez den aurreko norabide letrerorik, behin behinerako bada ere. Berandu da politikagintza zaharreko aztarnak ikusi  nahi dituanarentzat, ia desagertu direlako; ez da garairik onena Eki Alemanian turismoa egiteko dena baitago hankagora. Dena da berrikuntza, dena dago jasota. Makinaria marruma eta hautsa besterik ez da Lezpzigeko bihotza, Dresdetik Gorlitzerako autobia zein Berlinetik Rostockerakoa dena dago berrikuntza lanetan, leku oro, berrogeitaka  kilometroetan; distantziak ere neurritik kanpokoak  diren Berlinen  Alenxander Platzetik Manderburg Ateraraino nahasian dabiltza hautsa eta artea gaur egun, dena baita berrikuntza eta obra, mailu mekanikoek astintzen dute gorraizea sortzeraino tiro hotsek famatua egin zuten Magdenburgo ingurua.

Zahartu egiten dira hiriak ere, Eki Alemaniakoak barne. Beharrezkoa da berrikuntza, beharrezkoak ote, baina, berrikuntzok orain eta horrela. Ez ote dira hemen ere lehendakari eta polizia-buruen leitzaranak, hainbat iturginen diru-iturriak, politikagintza eta hauteskunde kanpainak ordaintzeko bide oparoak. Gutxi batzuentzat aukera, ala denentzat:  erabakia nork egitean datza arazoaren kinka, ez baitira honek aukerok hauteskundeen bidez egiten, goragoko mailetan baizik, hauteskunde aurretikako erabakietan baizik, hauteskunde aurreko agintarien bulegoko bileretan hartzen den erabakia ohi da hori. Hemen ere Dresdera sarrerako bide-sare berria ez du gobernu federalak ordaintzen, bertako langileak baizik.

Obretan  borbor dago Leipzig, erdigunea batez ere, makinaria erraldoien baso triskatzaileak marruka erosketan edo paseatzen ari den kaletarren alboan.  Neurri guztietako garabiak dira gaur egun ezinbesteko irudiak hiriko paisaian, hutsune guztiak kristalez eta zementuz bete asmoz. Harrigarria da zenbat eta zein erraldoi eraiki den herrialde hau sistema politiko berria sartu ondorengo azken urte guti  hauetan.

Berritzen ari diren Leipzigeko geltokia da sistema politiko, agian sistema ekonomiko bakoitzak, bere aroa nola markatzen duen ezaugarri. 

Aurrerantzean izango dituzte herri eta hiri xarmantak; langabezia ere bai. Hamar bat urte geroago egonen dira guztiz ederrak hainbat hiri eta herri. Askeago?, ez dakit. Agian goizegi etorri gara Ekialdeko Alemaniara.

Urrezko arrautzak errun

Goslar antzinako herri zoragarrian  bada gremioen etxea izandakoan  ipurditik urrezko dirua ateratzen zaion zurean tailatutako  mutikoa, hiriak zuen oparotasunaren sinbolo. Tratante edo dirugileen garaia da gaurkoa Eki Alemanian. Ekialde osoa bihurtu zaie Goslar mendebaleko era guztietako dirua egiteko makinariei: mendebalean ezagunak ditugun firma denek eraiki dituzte bere eraikuntza, denda, saltoki, biltegi eta diru-iturri den edozein bide.

Zirrara eragiten dute bost urtetako milaka kotxeen salmentek, mendebaleko kotxerik ez zegoen herrian mendebaleko jite bera hartuz doaz errepide eta kaleak.  Autoak saldu dituzte lehenengo, errepideak egokitu ondoren oraindik auto gehiago saltzeko. Ikusi egiten da, begi-bistan baitago, salmenta-etxe ezberdinen lehia merkatuan indartsu kokatzeko. Nabaria da hiri nagusi guztietako kaledi eta inguruko zerbitzugune eta industrialdeetan.

Telefono mugikorraren antenak heldu dira Alemania ertzean Poloniako mugaraino.

Leipzigkoari ezin zaio alde zaharra deitu, erdiguneak  mendebaleko hirien itxura hartu baitu edo hartzen baitoa, aurpegia garbituta, etxe eder guztiek brist,  merkatal izen famatuen kokagune. Berlingo orma bota ondoren, mairu harrapariek jaso dituzte bere kabi erraldoiak erdigunea etxe-orratzez inguratuz,  txantxangorri gizajoek kuku diganteen arrautzak ernaldu ditzaten. 

Begiratu batetan badirudi  turismoa aukeratu dutela herri askok etorkizuneko baliabide ekonomiko bezala. Nor baliatuko ote noren onerako.  Berriren berri sortzen ari dira herriak edo herrietako auzo berriak; ezin uka etxe baxu politak direla, baina errotik aldatuko dute herri horien nortasuna eta giroa.

Badugu hemengo obretan mendebalean baino makinaria zaharkituagoa darabilten susmoa, baita saltoki batzuetan mendebaldean modaz kanpo dauden salgaiak erakusten dituztela ere,  Ekialdeko merkatua mendebaleko stokak husteko une aproposa bilakatu ote zaien susmoa, hain zuzen.

Badirudi Mendebalera mugatu nahi dutela industria estrategikoa.

Mendebaleko kotxe, jantzi eta janzkerak edukitzeko ametsa gauzatzen ari dela dirudi. Biziera bera ere. Zeintzuk izanen ote hurrengo ametsak. Agian amets garaiak bukatu zaizkiela konturatuko dira, betiko ezinera bueltatuz.

Pasoan azaleko begiradaren burutapenak besterik ez dira hauek: zer ote gure begientzat eta gure informazio iturrientzat ikusezin eta oharezina den norgehiagoka bortitza, jokatzen ari delako aurreko eta amestu duten bizimoldeen talka. Sakonean eta ez hain epe luzera Europaren eta munduko zati handi baten jabegoa, lidergoa eta nagusigoa erabakitzen ari baita lehia ekonomiko honetan.

Kontrasteak

Duela guti debekatua zegoen Ekialdera sarrera,  mugatuak zituen bere pausoak zihoanak, mendebaleko oztopoak ziren batzuetan, bertakoenak bestetan. Gaur ostera han gabiltza milaka turista eta ez zaigu  ezer gertatzen ez hangoei ez guri ere. Zerbait ezkutatu nahi du mugak jartzen dituenak. Zerbaiten beldur da, zerbait galdu beldur. Zapalkuntzaren ezaugarria da beti muga. Jauntxokeriarena. Inposaketarena. Beldurrarena.

Leipzig inguruko industrialdean bertan jas-berriak diren lantegi, bulego, etxe-orratz eta pabiloi berrien alboan ugertuta dager aurreko lantegi eraikuntzak; fantasmak dirudite bertan behera utzitako lantegiek; tristura darie zaharkitutako granja komunalei han-hemenka. Hitsak benetan Bradenburgoko hondatuak, hertziak, ustuak diruditen adreiluzko lantegi erraldoi ederrak. Huts egin dute ala huts egiten utzi zaie berriak jaso ahal izateko, ezaguna baita kapitalismoaren despilfarro beldurgarria, bakarren eta bakanen produktibitatea baliarazteko.

Dena berritzen ari den herrietan bada betiko eskale eta behartzurik: Leipzigen kale-azpiko pasagune batetan bere ortuko letxuga eta beste ortuari bakar triste batzuk saltzen zegoena, eskaleak, souvenir bezala errublo saltzaileak, ...

Bada aurreko sistema garaian eraikitako eraikuntzak ederrik gaur egun pribatuek birziklatuak: diru publikoa pribatuen irabazietarako.

Gobernu Demokratikoaren garaiko etxe karratu, nortasunik eta edertasunik gabeko hitsak agertzen dira, baina, Rostockekoak lekuko, berriak ere ez dira ederragoak, langile soilarentzako etxeak beti baitira, austeritatearen izenean, tristeak.

Asko edo guti, gazte gehienek egiten dute ingelesez Mendebalean; alde honetan, Ekialdean,aldiz, ia inork ez daki ingelesez; errusieraz eginen dute agian.

Leipzig, Weimar, Dresde, Meissen, Gorlitz, Rostock... nola ez Berlin, pobre planta eta guzti, kultura hiri giroa dute hiri eta herriek. Lutero, Bach  Wagner, Goete, eta hainbat artista zein zientzialari, hemengoak ziren edo bertan ibiliak gutxienez: gorde dute bere arrastoa hainbat kultur ekitaldietan, bospasei urtetan inprobisatzen ez den  giro kulturala. Eki Alemaniak eutsi egin dio bere herri kultuaren tradizioari.

Hain jainkoaren etsai izan zen politikak berreraiki eta zaindu egin ditu elizak. Herri eta hirietan ia ondoen eta gordeen ageri diren eraikuntzak dira.

Poliziek, berriz, gureetako jite bera dute hemen ere: kale soila da Poloniarekin muga,  Polonia baita Gorlizko kalearen bestaldea, kalean bertan dago langa: bestaldeko argazkirik ezin nuela atera esan zidan zerbait zelakoaren azaldu beharrez-edo  poliziak, muga pasa eta bestaldean nahi haina ateratzerik banuen ere.

Kotxe berri asko dago, ugaldu da gidari kopurua, baina gidatze kulturarik ez dagoela iruditzen zaigu.  Hemen ez dago beste aldeko zain egote, elkarrekiko errespetu, bide emate, tartea gordetzerik. Gidari berri urduri asko dago, abiaduraren morroi, bakoitza une bakoitzean inprobisatuz bere maniobra. Presati eta ipurterre dabil gidaria askotan, bere bizitzako lehen kotxeaz kezkati, urduri eta erakutsi beharrez dabiltzala dirudite askotan. Umeak jostailu berriarekin, urduri, abilitateak erakutsi nahiez bezala. Urte batzuen ondoren, esperientziaz ikasiko dute hemengoek ere galtzadarrietan, harri ezberdineko zoru honetan, zelakoak diren bizkor gidatzearen ondorioak, trikitrakeak zenbat suspentsio eta torloju hondatzen duen. Kale-zorua aldatuko dute segur aski mantsoago gidatu arazi ordez.

Badira nabarmentzen diren lehen irudiak: koloretasunik gabeko herritxo arreak, argamasaz itxuratu eta babestu eta pintatu ere gabeko ormak, komunakoak diren edo ziren lursail zabalagoak, nekazari pobre itxurako etxe fatxadak, iraganak marruskatuak eta berritu gabeak.

Berlingo Alexander Paltzen bazen talde zabal bat errebindikapenak azaltzen, gaua ere bertan egiten zutenak; Postdanem pintadek dotoretu dute berritu berria den sarrera edo norbaiti omenezko arkua; badira Berlinen pintadak, zer dioten ez badakigu ere.

Oraindik ikusi ahal da Eki Alemanian Mendebalekoan ez dagoen kaleko errebindikapen giro bat, gutxienezkoa, askorik ez bada ere. Bradenburgon Che gevararen irudia pintatu du ormetan idealista nostalgikoren batek.

Haizezko argindar zentraltxoak, eolikoak, ikusten dira batez ere, han hemenka; ia hiri barruan daude Dresden  eta Rostocken. Baina agiri dira ere da ke den zentral termiko erraldoirik. Euskal Herriko fontaneroren batek sortu duen fabrikak badu hemen eroslerik.

Eguzkiaren kulturak, agian neguko  hotsaren eraginez, hirien jasanezinak agian, hedatua dago herritik kanpo ateratzea: erruz doa jendea asteburuetan itsasertzera, hirietatik urruti behintzat, gainezka daude hemen ere itsasertzak.

Emakume asko dabil lan publikoetan, baita bidegin eta bidezain lanetan ere. Leku gehiago dute nonbait emakumeek lan publikoetan sozialista deitutako kulturan.

Gureetan erre egiten ditugun bezala, ketu egiten dute arraina Baltiko inguruetako herrietako txosnetan.

Taberna eta antzekoak askoz gutxiago dira Mendebalean baino.

Emakume nagusi asko ikusten da kotxe gidari.

Horma antza hartuz, gorantz egiten duen inpresioa egiten du itsasoak Rostocken, olatuak gainera baletorkiguz bezala, laburragoa ikusten da itsasoaren ortzi mugarainokoa, ia gainean edo bertan ikusten dituzu itsasontziak. Agian hemisferioa hurrago egonik lurra ere borobilagoa delako hemen?. Gurean baino gorago ikusten dugu itsasoa, itsasontziak garaiago, itsas azken lerroa gertuago; motxagoa da itsasoa hemen, zabalean berdina ikusten bada ere, luzean ortzirantz ez, aurreko itsasertz  marra bertanago, inklinatuago bezala,  lurra hemen borobilago edo txikiago bailitz. Bizipen hori izan dugu.

Bizitzari buruzko filosofia eta politikari buruzko iritzi sakona behar da hemen  Mendebaleko Alemaniaren kontrasteari aurre egiteko. Agian desilusio zorrotza. Nik uste ziri ederra sartu diola mendebalak ekiari, mendebaleko merkatu ekonomiaren onerako eta hango askoren patrikak gizentzeko aukera dela.

Aldaketak nabariak dira. Herri xeheak zer dion ezin jakin, turistaren harremanak azalekoak direlako; hutsalagoak bertakoen hizkuntza ez dakigunontzat.

Esandakook zenbateraino egia diren ez dakit. Guk hala ikusi dugu eta ikusi bezala kontatu ere. 

K u k u a

EGIN: Igandegin: 1996an azaldua

Jo du kukuak Eki Alemanian ere

Jakin-mina, agian morboa, sortzen du Ekialdeko Alemaniak, Alemania biak elkartu zireneko 5 urtetara ere.

Turinjia basoa zeharkatuz  sartu gara Ekialdeko Alemanian: Mendebala bezala heze eta berdea da, dena gari belar erremolatxa artasoro edo koltza-lore horia; mugarik gabeko herri-soroak, oraindik esku pribatuetan zatitu eta banatu gabeak, gorta komunalak; nekazari  itxura gehiago du kilometroetan galapan doan gidariarentzat industri herriarena baino. Oso garbiak ikusten dira herriak, beste aldeko dotoretasunik ez badute ere. Bada alaiagorik, baina herri ilun herri apalak dira orokorrean, asfaltatu gabeko espaloi asko dago, zementuz hartzeke daude errepide ertzak,  baina ez dute  utzi abandonatutako itxurarik, ondo zaindutako bazterrena baizik. "Pobre duina"en itxura. Lauza, adokina, ikusten da maiz errepideetan ere, ez kaleetan bezala antzinatasun usaia emateko, galipotezko nahasketak baino merkeago delako baizik segur asko. Zentziloago bizi izaten ohitutako herria dela detaile asko agertzen da. Apalagoa dirudi bestaldekoarekin alderatuz, janzkeran ere, txukuntasunean, ordea berdinak.

Urrutiago edo bertarago, beti ozen, kuku kantua izan dugu kanpaldi guztian. Kukuak ez ditu denak dirua patrikan  dutela harrapatu hemen ere. Bada kukua patrika beroz entzun zutenik; nabaria da badela ekialdean ere kukuak onez joko dioela espero duenik.

Bizitzeko baliabiderik eza edo pobretasuna ere erlatiboa da, ez dago pobretasun absoluturik. Albokoarekin konparaketa da bakoitzaren pobretasun neurria. Pobre itxura ematen genuen gure lonazko dendarekin karabana besterik ez zegoen kanpin eremuetan. Baina pobreagoak ez ginelakoan nago. Maila ezberdineko aberastasuna da barne pobrezia.

Urrutira, hamalau intxaur

Politikoak haina iraun ohi du politikak herriaren bihotzean sustraitzen ez denean. Eki Alemanian ez dago ia aurreko sistema politikoaren aztarrenik. Batzuk oraindik diraute: Marx, Rosa Luxenburgo eta sozialismoarekin lotura duten kale izenak,  Marx eta Engelsen estatua erraldoia beraien izeneko plazan Berlinen,  aurreko sistemak jasotako eraikuntzak,  filosofia komunistaren azalpen diren eskulturak Leipzig bezalako hiri nagusietan, eraikuntza bera bota gabe ezabaezinak diren friso edo kariatideak, "Oktober" zuen ontzi txikitxo zaharkitu batek bere izen erromantikoa Sassnitz Baltikoko puertoan. Heiligendammeko osasun-etxean ikus daiteke pinturaz ezabatu nahi izan dituztela harrizko ateburutik zizelatutako mailu eta igitaiak.  Hor bukatu ziren aurreko sistemaren azaleko ezaugarriak. Aleman federalek ez dute ezer nahi aleman demokratekin. Bertan behera utzitako herritxoetako gorta komunalak eta hainbat lantegi lirateke ere lehengo sistema politikoaren memoria tristea, agian gaurkoaren salaketa isila.

Leipzigeko S. Nikolas elizan grada erdiko kandelatxo piztuek gogoratzen dute eliza hau erabili zela gobernu eta sistema komunistaren aurka, mendebaleko politiko eta komunikabide guztien itzalpe ozenean, mendebaleko bizitza erosoago baten egarriz gehiengo bat, askatasun egarriak bultzatuta besteak.

Tutu metalikoz eta sare plastikoz bilduta dagoen Berlingo Reichstagek salatzen du  zenbatek uste duen oraindik berea duela herria. Magdenburgo Atean norantz hartuz ote zegoen demokraziarantz zioten atea?, Ekira ala Mendebalera?. Inon aurkitu ez genuen erruso turista talde zabala aurkitu genuen Berlinen: nostalgiak dirau oraindik.

Mendebalean zegoela askatasuna uste zuten iheslari inuzente edo desesperatuen  gurutzeek  zirrara, gogoeta eta buruhaustea sorrarazten dute bere xinpletasun zurian.

Ezin dut onartu izenez Demokratikoa zeritzon aurreko Gobernua, baina Kapitalismoa eta sostengatzen duen Gobernu Sozialdemokrata Federalari okerragoa, bortitzagoa, harrapariagoa, xahutzaileagoa deritzot, sakonetik zapaltzaileagoa, gizakiaren oinarrizko  eskubide guztiak erroagotik suntsitzen dituelako askatasunez mozorrotu arren. Ondo-bizi gehiago bai sortzen ditu, baita pobre eta langabetu gehiago ere, legez itxuraldatutako indarkeria zakarrago, sakonago, bortitzago darabilelarik bere izaera eta iraupenaren ardatz bihurtuta.

Unleitun

Gerra baten ondorengo giro bertsua nabari da, gerra baten ondorengo aktibitatea, herri osoa berreraiki eta berritu nahia, eraikuntza lanetan oinarritzen den ihardura ekonomikoa eta lan eskaintza; gizonezko zein emakumeak lan egin nahi du gauza berriak erosteko, edozein preziotan egin ere bizimodu berri bat hasteko. Bizimodu berria bai, agian ez hobea. Berrikuntza eta berreraikitze lanak lirateke batez ere Eki Alemaniako ezaugarri nagusia gaur egun.

"Unleitun", "desbiderapena", bazter guztietako letreroetan dagoen iragarpena; hori litzake gaur Eki Alemanian gehien erabilitako hitza, ez baitago, berrikuntza lanak direla eta, aldatu ez den aurreko norabide letrerorik, behin behinerako bada ere. Berandu da politikagintza zaharreko aztarnak ikusi  nahi dituanarentzat, ia desagertu direlako; ez da garairik onena Eki Alemanian turismoa egiteko dena baitago hankagora. Dena da berrikuntza, dena dago jasota. Makinaria marruma eta hautsa besterik ez da Lezpzigeko bihotza, Dresdetik Gorlitzerako autobia zein Berlinetik Rostockerakoa dena dago berrikuntza lanetan, leku oro, berrogeitaka  kilometroetan; distantziak ere neurritik kanpokoak  diren Berlinen  Alenxander Platzetik Manderburg Ateraraino nahasian dabiltza hautsa eta artea gaur egun, dena baita berrikuntza eta obra, mailu mekanikoek astintzen dute gorraizea sortzeraino tiro hotsek famatua egin zuten Magdenburgo ingurua.

Zahartu egiten dira hiriak ere, Eki Alemaniakoak barne. Beharrezkoa da berrikuntza, beharrezkoak ote, baina, berrikuntzok orain eta horrela. Ez ote dira hemen ere lehendakari eta polizia-buruen leitzaranak, hainbat iturginen diru-iturriak, politikagintza eta hauteskunde kanpainak ordaintzeko bide oparoak. Gutxi batzuentzat aukera, ala denentzat:  erabakia nork egitean datza arazoaren kinka, ez baitira honek aukerok hauteskundeen bidez egiten, goragoko mailetan baizik, hauteskunde aurretikako erabakietan baizik, hauteskunde aurreko agintarien bulegoko bileretan hartzen den erabakia ohi da hori. Hemen ere Dresdera sarrerako bide-sare berria ez du gobernu federalak ordaintzen, bertako langileak baizik.

Obretan  borbor dago Leipzig, erdigunea batez ere, makinaria erraldoien baso triskatzaileak marruka erosketan edo paseatzen ari den kaletarren alboan.  Neurri guztietako garabiak dira gaur egun ezinbesteko irudiak hiriko paisaian, hutsune guztiak kristalez eta zementuz bete asmoz. Harrigarria da zenbat eta zein erraldoi eraiki den herrialde hau sistema politiko berria sartu ondorengo azken urte guti  hauetan.

Berritzen ari diren Leipzigeko geltokia da sistema politiko, agian sistema ekonomiko bakoitzak, bere aroa nola markatzen duen ezaugarri. 

Aurrerantzean izango dituzte herri eta hiri xarmantak; langabezia ere bai. Hamar bat urte geroago egonen dira guztiz ederrak hainbat hiri eta herri. Askeago?, ez dakit. Agian goizegi etorri gara Ekialdeko Alemaniara.

Urrezko arrautzak errun

Goslar antzinako herri zoragarrian  bada gremioen etxea izandakoan  ipurditik urrezko dirua ateratzen zaion zurean tailatutako  mutikoa, hiriak zuen oparotasunaren sinbolo. Tratante edo dirugileen garaia da gaurkoa Eki Alemanian. Ekialde osoa bihurtu zaie Goslar mendebaleko era guztietako dirua egiteko makinariei: mendebalean ezagunak ditugun firma denek eraiki dituzte bere eraikuntza, denda, saltoki, biltegi eta diru-iturri den edozein bide.

Zirrara eragiten dute bost urtetako milaka kotxeen salmentek, mendebaleko kotxerik ez zegoen herrian mendebaleko jite bera hartuz doaz errepide eta kaleak.  Autoak saldu dituzte lehenengo, errepideak egokitu ondoren oraindik auto gehiago saltzeko. Ikusi egiten da, begi-bistan baitago, salmenta-etxe ezberdinen lehia merkatuan indartsu kokatzeko. Nabaria da hiri nagusi guztietako kaledi eta inguruko zerbitzugune eta industrialdeetan.

Telefono mugikorraren antenak heldu dira Alemania ertzean Poloniako mugaraino.

Leipzigkoari ezin zaio alde zaharra deitu, erdiguneak  mendebaleko hirien itxura hartu baitu edo hartzen baitoa, aurpegia garbituta, etxe eder guztiek brist,  merkatal izen famatuen kokagune. Berlingo orma bota ondoren, mairu harrapariek jaso dituzte bere kabi erraldoiak erdigunea etxe-orratzez inguratuz,  txantxangorri gizajoek kuku diganteen arrautzak ernaldu ditzaten. 

Begiratu batetan badirudi  turismoa aukeratu dutela herri askok etorkizuneko baliabide ekonomiko bezala. Nor baliatuko ote noren onerako.  Berriren berri sortzen ari dira herriak edo herrietako auzo berriak; ezin uka etxe baxu politak direla, baina errotik aldatuko dute herri horien nortasuna eta giroa.

Badugu hemengo obretan mendebalean baino makinaria zaharkituagoa darabilten susmoa, baita saltoki batzuetan mendebaldean modaz kanpo dauden salgaiak erakusten dituztela ere,  Ekialdeko merkatua mendebaleko stokak husteko une aproposa bilakatu ote zaien susmoa, hain zuzen.

Badirudi Mendebalera mugatu nahi dutela industria estrategikoa.

Mendebaleko kotxe, jantzi eta janzkerak edukitzeko ametsa gauzatzen ari dela dirudi. Biziera bera ere. Zeintzuk izanen ote hurrengo ametsak. Agian amets garaiak bukatu zaizkiela konturatuko dira, betiko ezinera bueltatuz.

Pasoan azaleko begiradaren burutapenak besterik ez dira hauek: zer ote gure begientzat eta gure informazio iturrientzat ikusezin eta oharezina den norgehiagoka bortitza, jokatzen ari delako aurreko eta amestu duten bizimoldeen talka. Sakonean eta ez hain epe luzera Europaren eta munduko zati handi baten jabegoa, lidergoa eta nagusigoa erabakitzen ari baita lehia ekonomiko honetan.

Kontrasteak

Duela guti debekatua zegoen Ekialdera sarrera,  mugatuak zituen bere pausoak zihoanak, mendebaleko oztopoak ziren batzuetan, bertakoenak bestetan. Gaur ostera han gabiltza milaka turista eta ez zaigu  ezer gertatzen ez hangoei ez guri ere. Zerbait ezkutatu nahi du mugak jartzen dituenak. Zerbaiten beldur da, zerbait galdu beldur. Zapalkuntzaren ezaugarria da beti muga. Jauntxokeriarena. Inposaketarena. Beldurrarena.

Leipzig inguruko industrialdean bertan jas-berriak diren lantegi, bulego, etxe-orratz eta pabiloi berrien alboan ugertuta dager aurreko lantegi eraikuntzak; fantasmak dirudite bertan behera utzitako lantegiek; tristura darie zaharkitutako granja komunalei han-hemenka. Hitsak benetan Bradenburgoko hondatuak, hertziak, ustuak diruditen adreiluzko lantegi erraldoi ederrak. Huts egin dute ala huts egiten utzi zaie berriak jaso ahal izateko, ezaguna baita kapitalismoaren despilfarro beldurgarria, bakarren eta bakanen produktibitatea baliarazteko.

Dena berritzen ari den herrietan bada betiko eskale eta behartzurik: Leipzigen kale-azpiko pasagune batetan bere ortuko letxuga eta beste ortuari bakar triste batzuk saltzen zegoena, eskaleak, souvenir bezala errublo saltzaileak, ...

Bada aurreko sistema garaian eraikitako eraikuntzak ederrik gaur egun pribatuek birziklatuak: diru publikoa pribatuen irabazietarako.

Gobernu Demokratikoaren garaiko etxe karratu, nortasunik eta edertasunik gabeko hitsak agertzen dira, baina, Rostockekoak lekuko, berriak ere ez dira ederragoak, langile soilarentzako etxeak beti baitira, austeritatearen izenean, tristeak.

Asko edo guti, gazte gehienek egiten dute ingelesez Mendebalean; alde honetan, Ekialdean,aldiz, ia inork ez daki ingelesez; errusieraz eginen dute agian.

Leipzig, Weimar, Dresde, Meissen, Gorlitz, Rostock... nola ez Berlin, pobre planta eta guzti, kultura hiri giroa dute hiri eta herriek. Lutero, Bach  Wagner, Goete, eta hainbat artista zein zientzialari, hemengoak ziren edo bertan ibiliak gutxienez: gorde dute bere arrastoa hainbat kultur ekitaldietan, bospasei urtetan inprobisatzen ez den  giro kulturala. Eki Alemaniak eutsi egin dio bere herri kultuaren tradizioari.

Hain jainkoaren etsai izan zen politikak berreraiki eta zaindu egin ditu elizak. Herri eta hirietan ia ondoen eta gordeen ageri diren eraikuntzak dira.

Poliziek, berriz, gureetako jite bera dute hemen ere: kale soila da Poloniarekin muga,  Polonia baita Gorlizko kalearen bestaldea, kalean bertan dago langa: bestaldeko argazkirik ezin nuela atera esan zidan zerbait zelakoaren azaldu beharrez-edo  poliziak, muga pasa eta bestaldean nahi haina ateratzerik banuen ere.

Kotxe berri asko dago, ugaldu da gidari kopurua, baina gidatze kulturarik ez dagoela iruditzen zaigu.  Hemen ez dago beste aldeko zain egote, elkarrekiko errespetu, bide emate, tartea gordetzerik. Gidari berri urduri asko dago, abiaduraren morroi, bakoitza une bakoitzean inprobisatuz bere maniobra. Presati eta ipurterre dabil gidaria askotan, bere bizitzako lehen kotxeaz kezkati, urduri eta erakutsi beharrez dabiltzala dirudite askotan. Umeak jostailu berriarekin, urduri, abilitateak erakutsi nahiez bezala. Urte batzuen ondoren, esperientziaz ikasiko dute hemengoek ere galtzadarrietan, harri ezberdineko zoru honetan, zelakoak diren bizkor gidatzearen ondorioak, trikitrakeak zenbat suspentsio eta torloju hondatzen duen. Kale-zorua aldatuko dute segur aski mantsoago gidatu arazi ordez.

Badira nabarmentzen diren lehen irudiak: koloretasunik gabeko herritxo arreak, argamasaz itxuratu eta babestu eta pintatu ere gabeko ormak, komunakoak diren edo ziren lursail zabalagoak, nekazari pobre itxurako etxe fatxadak, iraganak marruskatuak eta berritu gabeak.

Berlingo Alexander Paltzen bazen talde zabal bat errebindikapenak azaltzen, gaua ere bertan egiten zutenak; Postdanem pintadek dotoretu dute berritu berria den sarrera edo norbaiti omenezko arkua; badira Berlinen pintadak, zer dioten ez badakigu ere.

Oraindik ikusi ahal da Eki Alemanian Mendebalekoan ez dagoen kaleko errebindikapen giro bat, gutxienezkoa, askorik ez bada ere. Bradenburgon Che gevararen irudia pintatu du ormetan idealista nostalgikoren batek.

Haizezko argindar zentraltxoak, eolikoak, ikusten dira batez ere, han hemenka; ia hiri barruan daude Dresden  eta Rostocken. Baina agiri dira ere da ke den zentral termiko erraldoirik. Euskal Herriko fontaneroren batek sortu duen fabrikak badu hemen eroslerik.

Eguzkiaren kulturak, agian neguko  hotsaren eraginez, hirien jasanezinak agian, hedatua dago herritik kanpo ateratzea: erruz doa jendea asteburuetan itsasertzera, hirietatik urruti behintzat, gainezka daude hemen ere itsasertzak.

Emakume asko dabil lan publikoetan, baita bidegin eta bidezain lanetan ere. Leku gehiago dute nonbait emakumeek lan publikoetan sozialista deitutako kulturan.

Gureetan erre egiten ditugun bezala, ketu egiten dute arraina Baltiko inguruetako herrietako txosnetan.

Taberna eta antzekoak askoz gutxiago dira Mendebalean baino.

Emakume nagusi asko ikusten da kotxe gidari.

Horma antza hartuz, gorantz egiten duen inpresioa egiten du itsasoak Rostocken, olatuak gainera baletorkiguz bezala, laburragoa ikusten da itsasoaren ortzi mugarainokoa, ia gainean edo bertan ikusten dituzu itsasontziak. Agian hemisferioa hurrago egonik lurra ere borobilagoa delako hemen?. Gurean baino gorago ikusten dugu itsasoa, itsasontziak garaiago, itsas azken lerroa gertuago; motxagoa da itsasoa hemen, zabalean berdina ikusten bada ere, luzean ortzirantz ez, aurreko itsasertz  marra bertanago, inklinatuago bezala,  lurra hemen borobilago edo txikiago bailitz. Bizipen hori izan dugu.

Bizitzari buruzko filosofia eta politikari buruzko iritzi sakona behar da hemen  Mendebaleko Alemaniaren kontrasteari aurre egiteko. Agian desilusio zorrotza. Nik uste ziri ederra sartu diola mendebalak ekiari, mendebaleko merkatu ekonomiaren onerako eta hango askoren patrikak gizentzeko aukera dela.

Aldaketak nabariak dira. Herri xeheak zer dion ezin jakin, turistaren harremanak azalekoak direlako; hutsalagoak bertakoen hizkuntza ez dakigunontzat.

Esandakook zenbateraino egia diren ez dakit. Guk hala ikusi dugu eta ikusi bezala kontatu ere.