Kontakizunak

MUSEOA EZ EZIK, HERRI BIZIA

EGIN: Igandegin: 1955/10/ 08

Italia mito eta amets. Gaurko eta antzinako Italiak merezi du bertara joatea. Gaurkoa bere gaurkotasunean ezagutzeko, antzinakoa ondare eta hondakinen ikuspenetik imajinatzeko. Ikasketa eta jolasa. "Nola etorri daiteke Italiara Espainiako eguzkitik" norbaitek badio ere, "Bravo Italia" sarriago entzungo diozu italiarrari. Harro daude bere herriaz.

Aditua bazara hobe, baina Italian ez duzu zergatik arteari buruz jakitun izan behar, nahikoa duzu ingurua begiratzeko patxada. Erroma ez ezik Italia osoa da museo. Edozein elizak edozein plazak, edozein herritxok gordetzen du altxorren bat. Badirudi historian zehar arteari buruzko lehian bizi izan direla Italiako herriak.

Turisten tropelean

Zoragarriak dira ibilbide turistikoen eskaintzak: Erroma, Ravena, Venezia, Firenze, Orvieto, Lucca, Bologna, Siena, Perugia, Milano, Urbino, Verona, Aosta Bailara, S.Gimignano, Spoleto, Como-Garda lakuak, Pisa, Dolomitak ... Edozein gidaliburuk luze eta zehatz azaltzen dituzte altxor zoragarrien  gordelekuok.

Milaka autobusen helburu eta milioika turisten topagune, edozein urtaro dela, turista tropelean galtzea nahitaezkoa du artelanok ikusi nahi dituenak. Tropeleko anonimoa izan nahi ezta ere, tropelak harrapatu eta anonimo bihurtuko zaizu. Anonimo, baina erne: horretan datza tropeleko turistaren zientzia, izan ere izugarria baita Italiako turismo gunetako uholdea.

Bestelako gidaliburuen eskutik

Badu zer aukeratu ederrik tropeletik at ibiltzea hautatzen duenak, turista irizten ez den zokorik ia ez badago ere. Badirudi Italiako herriek turismoaren eskutik bideratu nahi duela ekonomia krisiaren irtenbidea. Bada baina oraindik  turistek uholdean jo ez duten bazterrik, batez ere autobiak utziz  2. mailako errepideetatik abiatzen denarentzat. Nahiko onak dira errepideak, herrietako seinalizazio  xelebreak dira askotan arazo: beharrezkoa bilakatzen da noizbehinka ernegatu behar dela filosofia.

Norbere oin-hotsa besterik entzuten ez den Toriano edo Zuccarello bezalako Erdi Aroko herriak, Narnitik Orvietorainoko behatoki paregabea herri bitxiak zeharkatuz Apeninoen magalean, Asis turistikoa utziz Poggio Bustone edo Monte Lucca S.Frantzizkoren paraje liluragarriak, Montagnanako herritasun patxadatsua igande ilunabarrean, bere zahartasunean amona polit horietakoa dirudien VII. gizaldiko Tempietao Longovardo elizatxo txikia bezain zoragarria Cividale, Friulin; herriko kale guztien ardatz eta sorburu den ehun metrotik gora diametroko plaza borobila Palmanovan; Udineko plaza Veneziakoaren aitzindaria; errealitateak zoragarriagoak egiten dituen Giroko Dolomitak; Redena edo S.Vigilio elizen kanpotikako fresko didaktiko xarmantak; Paviako adrilozko kupula Italiakoetan handiena; dena mahasti den Piemonteko Monferrato lurraldea edo dena olibondo diren Lucca inguruko mendiak; Acqui Termin 75 gradutako iturria, jendez eta bizitzaz borbor eraikuntzen zaharkitu itxuragatik ez balitz genoatarren aro loriotsuenetan zeundekeen Genova Zaharra; Lucca inguruko Colladi bezalako lorategi eta palazioak; taberna eta atarietako hizketaldi zalapartatsuak, … eta abarren abarrak.

Mila zoko, bazter, artelan, eta bitxikeria ditu bere kontu turista uholdetik ihesi ibili nahi duenak.

Propaganda guztien gainetik

Borroka historia da Italiaren historia, nabaria da gerra giroa Italian herrien egitura fisikoan. Agian borroken altzoan sortuak dira munduko herri gehienak, baina Italiak gorde egin du estruktura militarra herrietan. Alto Adige eta Aosta Bailarako ia herri denek gaztelua edo gotorlekua dute alboan, hiribilduak dira Liguria probintzian itsasbazterreko Borgheto Santo Spiritu nahiz lur-barruko Pieve di Teco bezalako herriak; Toscanako herri denak, berriz, S.Quirico edo Monterigioni be

zain txikiak nahiz Montepulcciano edo Lucignano bezain haziak, mendi tontorrean eraikitako gotorlekuak dira, lur-lauan herririk ez dagoelarik.   Bolzanoko kanpin alboko mendi-zuloan tatarrataka eta danbarradaka ibili zitzaizkigun bere armekin militarrak egunoro eguerdiraino, kanoiak hoztu edo kargatzeko tarte laburrak salbu, pertsonak nola hobeto-azkarrago-errazago hil ikasten.

S.Martino del Carsoko S.Michel mendian harro erakusten dute munduko lehen gerratean austriar-ungariarrei irabazitako konkista-ezinak ziruditen mendi-azpiko tunel eta defentsa sarea. Isildu egiten dute ordea ahalegin horretan 111, ehun eta hamaika, mila italiarrek galdu zutela bizitza.

Gutxienez zenbatu genuen 4 polizia uniforme ezberdin S.Marino liliput estatuan.   

Gerraren oihartzuna da bakea. Edo alderantziz. Italian ere.

Agentzia guztien azpitik

Munduko 5. estatu  industrializatuena omen den Italian, hiri inguru eta portuetan industria-gune zabalak ikusten baditu ere, nekazaritzak harrapatzen du bete-betean turista: Alpe edo Apenino mendietako izei, haritz, gaztainondo, arte, haltz, eta hainbat zuhaitz motez osaturiko baso amaiera-gabekoak, Po eta Adige inguruko ehunka kilometrotako lautada. Italia berdea, nekazarien Italia, agian nekazaritza industrializatua, da batez ere turistak liluratuta ikusten duena, baina ekilore sail zabalak eta Portogruaro inguruko makaldiek, baita hainbat etxe hutsek ere, erakusten dute berdegune eder horren azpian lurrak baduela laztasunik.

Ventimiglian sartu orduko,  bai itsasoaren kontra bai Torino aldera, orografiak hala eskatu dien bakoitzean, ingurugiroaren armonia deseginez, koplarik gabe zulatu dituzte ere mendiak  eta luze bezain garai diren biaduktoz lotu mendizuloak, baina  Udine-Akileia edo Pisa-Lucca tarteko lurraldeetan besabete gerriko platano edo ezkiek osaturiko etorbideetan gidatu ahal da oraindik badela modernitate-praktikotasun-abiadura azkar-ekonomiaren izenean zuhaitzok botatzerik otu  zaion alkate edo diputaturik aipatuz zure buruari.

Italia Estatu modernoko herrien barrena abiatzen den turistak  bizitzaren hainbat eguneroko txikikeriekin egingo du tope: ostegun arratsalde-gauez bikote gazteak oraindik ateratzen dira pizza jan edo paseatzera, Padovan Postetxeko gutunentzako seiluek ez dute kolarik, tabernara sartu behar da komunera joateko, pizza edo pasta turistak ez ezik herri osoak erruz jaten du,  irrati-telebista-egunkari propiorik ez duenak jai du bere errebindikazio iritzi kaleratzeko "divieto de afissione" orma guztietan baitago, ...

D.Camilo eta Pepone

Nola ahaztu apaiza eta monagiloa euripean inolako aterki edo tapagailurik gabe aspaldi bateko parafernaliaz Elizakoak eramaten La Specia hiriburuko kaleetan, santuaren hezurren inguruan bi ilaratan bildutako Guardeako herritarrak, apaiz-fraide-mojen feria zirudien Orvietoko Corpus prozesio famatuaren eguna, sonbreirua buruan eta bastoia eskuan tabernatik atera zen jubilatua egon behar zuen apaiz kuriosoa, merkatu-plaza zirudien Padovako Antonio edo Asisiko Frantziskoren basilikak, arratsaldeko arrosarioak elizetan... oraindik dirau D.Camilok Italian.

Pepon  ere hor datza: igitai-mailu eta guztiko banderak herritxoetako mastetan, Engelsen manifestua amu eta apaingarri zuen erakusleihoa Padovan, S.Pier de Izanso herritxoan bezala Gramchiren izena hainbat eta hainbat herriko kaleetan, tirania itxuraldatuek teknika gaurkotuez gaurko Savonarolak nola erretzen dituzten firenze ezberdinetan salatuz Savonarola erraldoia Ferraran "Gerra contra el tirani y pace ali populi" inskripzioa oinpean duela, debeku guztien aurka "Ogni dona violentata, riposta organizata", "W.Zapata" bezalako pintadak Bresciako plaza ederrean, Udineko kale-kantoi jendetsuan "Avanti populo" bere errepertorioan zuen kale musikaria, Italia ezkertiarra dela sutsu defendatuz Carrarako marmolista, ...

Herrimin

Italiak badu Garibaldi askatzailearen mitoa, herri gehienetan estatua eta kale izenetan gogoratua.

"Io croata" esanaz irribarre konplizez zerbitzatu zigun Gradoko zerbitzariak "espagnoli" galderari "baschi"erantzun genionean, "baschi" igarri zigun neskak Euskal Herria mapan kokatu genionean; saiatzen ginen euskaldunak ginela azaltzen baina gure desesperaziorako "espagnoli" esanaz bukatzen zuten ia gehienek.

Friuli independentista zale zela irakurri arren nonbaiten, ez genuen sentipen horren arrastorik sumatu, ezta Adige Garaian ere, nahiz politikaz Italia,  hizkuntzaz Alemania, historiaz Austria, kulturaz Tirtol bada ere. Frantziak turismoaren bidez kolonizatu duen  Aosta Bailara elebidunean ostera "Maitreux chez nous"-"Val d´Aosta libre"-"Reveilez vous valdostais" eta antzerako pintada erraldoiak irakurri genituen.

Eslovenia eta itsaso arteko Trieste lur mihi estua kokagune estrategikoa izateagatik da Italia  Eslovenia izan ordez. San Marinok ostera aberastasun eta lur urritasuna ez dela oztopo independente izateko frogatzen du.

Loiolako Inazio Gorizian eta Xabierko Frantzisko Trenton aurkitu genituen bakoitza bere elizako ateburuan plazara begira Euskal Herritik hurrago sentiaraziz. Herrimin Italiako beste puntan Sasarikoak ginelakoan hurreratu  zitzaigun emigrantea ere, SS matrikula Donostiakoa ez ezik Sardegnako Sasarikoa ere baita.

Urtean 7 kilo helatu jaten omen du bataz beste  italiar bakoitzak. Eguzkia beherantz, arratsalde beranduko patxadan, edozein herriko kale pasealeku paregabea bihurtzen da helatu batez gozatzeko, menpekotasuna sortzeraino.

Edozein kaletan jubilatu bikotea ikusten baduzue helatu bat mihizkatzen agian geu gara monoari ezin eutsiz. Helatua jaten ikasteagatik bakarrik merezi du Italiara joatea.