Gizakia I
Gizakia I
Zer den
Zer garen
* Bakoitzaren gaitasun eta ekimen orok zerbaiten eraginean du sorburua, egin gaituztelako gara garena. Gure ekimen sinpleenak besteengan eragiten dugu, osotasun baten zati baikara. Ez da berezko instinturik, instintu hitzari berezkotasunaren zentzua ematen badiogu ere. Hiltzeko beldurra ez ezik, egiten eta usten dugun ustez berezkoenak ere bizitzako aurreko zerbaiten eragina du, itsatsiz joan zaizkigun zer ezarri ezberdinen ondorioa gara.
* Ezer ez gara, kea. Baina gizartea eta mundua bera ahalbideratzen duen urina.
* “… zeinen sakon dauden geure moduak gugan erroturik. Hain txukunak gara geure ohituretan, non berezkoa, inkontzientea, baita gurean gizabidea ”: Amèlie Nothomb. Robot bat da gizakia
* Plastikozko txartel bateko zenbakia besterik ez gara edozein mailatako administrazioarentzat.
* “Gizarte bizitza ez da arratoi lasterketa bat nonbaiteko gazta birrinen bila”. Apurrez bizi den arratoia da gizakia, apurren bila norgehiagoka, denbora eta hurkoaren aurka.
* Zein korapilatsuak garen gizakiok. Gaixo kronikoak.
* Mozorro-festa bihurtu da gizartea, inauterietarako mozorrotua litzake gizakia.
* Bete gabeko, ezinezko, gauzatu gabeko, mingarri bilakatutako ametsen kutxa da gizakia.
* Ia automatak gara gizakiak, ohiturei edo arauei jarraituz bizi gara, egokituz.
* Robot bat gara, eta ez gara inorentzat arrisku. Maneiatuta gaude, istilu batzuk sortzen baditugu ere tarteka.
* Eguneroko xehetasun eta premiez gauzatutako zertxoa da gizakia, teorizatze kultuenean ere, baina honek ez du esan nahi ez hutsa, ez burua lastoz betetakoa denik. Harro irautea baita bizitza oro, eta egunerokoa oso umila da.
* Gizakien jakin-nahia ezabatu ezina da, animalia kuriosoa baita gizakia.
* Akatsez eta ezinez osaturiko zer eder bat besterik ez gara gu bakoitza. Hori onartzeak erabat erraztuko lituzke elkar-ulertze eta harremanak.
* “Liberté eta nahikoa, gure kasuan. Hemen nik agintzen diat eta ez zagok berdintasunik. Dakienak eta talentua duenak agintzen dik, halaxe izan duk beti. Ez dakien jaunak, galeretan zain arraunak. Eta hirugarrenari dagokionez, fraternité, inoiz ez dut jakin oso ondo zer esan nahi duen hitz horrek” H. Cano: hala da eta horregatik gara arraunlari galeretan.
* Bizitzan “momentua” izan daitekeela garrantzitsuagoa pertsona bera baino. Banatu ote daitezke pertsona eta momentua. Momentua deitzen zaiona, beste interes batzuk izan ohi dira. Mozorrotutako interesak.
Nolakoa
* Gutxitan izan ohi da bat izatez berak diona dela esaten duena, egiten duena da gizakia.
* Ez gara beti pentsatzen duguna. Izaeran, batez ere portaeran, beste hainbat osagai eta aldagai pentsatzen dugunaren ezberdinak sartzen dira, pentsatzen dugunaren beste irudi bat erakutsiz.
* Neurri oso mugatuan soilik da bakoitza nahi duen bezalakoa, izaki erabat baldintzatua delako gizakia. Misterio bat da erabakitzeko ahalmenaren eta ezartzen zaigunaren arteko muga.
* Ez dira gertaera, jarrera eta jokabide asko ahazten, baina, ahaztu bagenitu bezala, errepikatu egiten dira, odolzale doilorra baita gizakia, dardara kolektiboak harrapatuta, sentimenduen zirimolak irensten duenean, aurreko gogorkeria zenbait gogoratuz eta haiek bultzatuta sarri, gehienenetan interesatu nagusiek beraien era ezberdinetako etekinen goseak eraginda.
* Bizitzako une eta gertakizun bakoitza, ustez hutsalena bera ere, “zakar, zauritu, mingarri edo bortitz” eraldatzailea da, “erditze psikiko bat edo ni berri bat sortuko den abisua” M A Meabek lioken bezala. Onerako edo txarrerako, gu geu jabetzen ez bagara ere. Geroagoko ikuspegi zabalago batek erakusten digu aldaketa horren nondik norakoa eta zenbatekoa. Gertaera bakoitzak moldeatzen gaitu, zizel kolpetxoa bezalakoa da, edo buztinari ahur mamiak eragiten dion ukitu leuna. Harkaitza diruditenak eurak ere buztin moldagarriak baitira.
* Bakoitza gara planeta bat, hobe izar bagina, bakoitza berenaz bizi ahal denean baita izar.
* Argia ez da ukitzen duenarekin kutsatzen, ez da erlatiboa. Gizakiok gara erlatiboak, kutsatu egiten gaitu inguruak, aldarazi. Ez gara “argizakiak”.
* Ez dago itzalik gabeko gizakirik, gau ilunenean ere.
* Gizakiarekiko mesfidantzarik eza gizakia ezagutu artekoa da, gizakia baita bai naturarekiko bai gizakiekiko etsai kaltegile nagusia.
* Badira bai, tipo jator baina aspergarriak.
Autoestimua
* Ez garela zer garen badakiguna, besteek zer garen uste dutena baizik, egia da neurri batetan; garenaren ikuspegi bat da; diotenak baldintzatzen du neurri handi batetan gutaz dugun iritzia; baina, nolanahi, norbera zer den ziurtasunak damaio indarra pertsonari, ez besteek diotenari begira egoteak. Txotxongilo izan nahi ez badugu.
* Bakoitzak jakin behar du jokabidearen bidez gorputza eder egiten, ukenduek edo apaindurek ez dute inor eder egiten.
* Autoestimu ezak besteengandik aldenarazi egiten gaitu, azpiratuz bezala besteen zola pean, deuseztatu, meneko egin. Autoestimu larregiak besteengandik aldenarazi egiten gaitu ere, baina norabide ezberdinean, besteengandik goragoko mailan jartzera, gailenaraziz, zolapekoa oraindik zapalduagoa eginez.
* Umilak izaten erakutsi behar du autoestimuak.
* Latza behar du gizateria higuingarria dela sentipenarekin bizitzea, gizateria horrek biltzen gaituelako, eta, gizateria horren zati izanik, norbere buruaren higuina izatea ondorioztatzen delako.
* Arabiar gizartea izanik gabiltzan hau, hain bitxi jantzita ikusiz, harriduraz, misterio bati bezala, begiratzen diet emakumeei Marokon. Pertsona bakoitza gara misterio bat, hurreneko ezagunenaren gogoeta eta sentipenetan ere ez baitugu sartzerik. Baina emakume marokoar hauek arkanorik ezezagunena zaizkit.
Askatasuna
Zer den
* Erabakiak hartu ahal izatea, erabakitzeko ahalmena, da askatasuna, eskubiderik oinarrizkoena, baina, aldi berean, zail eta mingarriena ere, bat aukeratu eta infiniturainoko aukerak uztea delako askatasuna gauzatzea..
* “Gizakia askatasunik ez duenean ere, askatasuna “da”. … Eskubidea ez ezik, aske izateko obligazioa. Nola ez du izango ba ekiteko eskubidea!”. Ekiteko eskubidea eta ekitea bera ere askatasuna da, askatasuna gauzatzea. Ekitea da askatasuna, “askatasuna” hitz soila izan daiteke, ideia antzua; ekimenek egiten dute erreal askatasuna.
Gizaki askea
* Morroi dira gaurko gizartean arrakastatsuak direnak eurak ere. Gizarte osoa bihurtu gara menpeko eta morroi. Entelekia bat besterik ez da askatasuna, besteak gainditzeko eta menpean gordetzeko boteretsuen amarru teorikoa.
* Kalean gabiltzan gehienak gara zerbaiten edo norbaiten preso.
* Denok, askeena ere, gara zerbaiten esklabo, norberarena sarri.
* Segurantza arazoa ez dago gauza gehiago edo gutxiago edukitzean, barne jarreretan baizik, gauza eta aparatu horiekin loturan baizik. Batzuk dituen gauza gutxien esklabo dira, babesgabeak, zeri heldurik gabe bizi dira; asko duen asko, ere, ez da askeagoa, sarri esklaboagoa.
* Ohitu egiten gara pobre, zapaldu, menpeko izatera ere. Agian etsiarazi egin gaituzte aberats eta zapaltzaile direnek. Halabeharraren filosofia ezarri digute.
* Beti gaude zerbaiti lotuta, beti zerbaiti zor. Ahulak sentitzen garelako, askeak ez garelako. Are gehiago, guzti horren ondoren mendekoen gizartea eraiki dugulako
* Oso heldua izan behar da jendearen esamesei kasu ez egiteko.
* Gizakia edonon da alderrai, etxeaz, erroez, sustraiez galdezka beti: deserrotu bat dela bizipen sakonaren ondorioa ez ote, edonon dela ere inoren jopu garela sentipenak eragina, alegia. Ez ote hori askatasun egarri atabikoaren arrazoia
* Bere baitako esklabo diren nagusiak, horiek dira esklabo okerrenak.
Legea
* Esklaboa da gizakia. Beti eta edonon, arauei lotuta dago, arauren baten mende. Inoren edo ezeren araurik ez duenean bere buruari jartzen dizkio arauak. Araurik gabe bizi nahi izatea, arau bat da. Gizakia ezin da araurik gabe bizi.
* Ohitura du porta-lege gizarteko gehiengoak. Gutxi dira arau hausleak.
* Geldi dagoena ez da inora heltzen, baina dabilena ere ez da beti aske izatera helduko. Aske sentipena da ibilirako bizipoza.
* Debekuak, legeak bezala, hausteko eginak daude, eta, zigorrek gizakia gelarazten badute ere, hor dirau beti debekuok haustearen misterioak.
* Legeak hausteko dira, botereak inposatutakoak dira beti; bakoitzak egin behar ditu bere arauak, eta beraiekin jokatu. Zuhurtasunez, noski.
* "Legeak egiten gaitu aske-" esaldia, alemaniarren kontzentrazio eremuetako ARBIT MACHT FREI “lanak egiten zaitu libre” haren bezain iraingarria da.
* "Legerik gabe denok esklabo", boteredunak esaten du. Esklabo egiten gaitu legeak. Diruaren menpeko, jabegoaren gose, boterearen gatibu direnek ezarritako legeek.
Saski-naski
* Bakoitza da bere patua, bakoitzak gauzatzen du erabaki kontzienteekin inkontzienteki bere patua.
* Norbera da norberaren patua, eta norberarengan dago bakoitzaren etorkizuna, tarteka zurrunbiloak irensten gaituenean ere, ezin da utzi etorkizuna patuaren eskuetan, galduta geundeke.
* Aske omen gizakia, baina erabakiak kimikaren ondorio besterik ez dela dionik ere bada. Kimika, besterik ez, litzake horrela patua; askatasuna, patua biltzen duen paper dotorea.
* Beti saltzen da garesti askatasuna, norberaren askatasunaren truke sarri, ziegako bakardadearen truke, herria edo gizarteari lotuta doanean; norberaren bakartasunaren truke norberaren askatasunaren arabera ari garenen
* Askatasuna, aukera ahalmena denez, infinitua darama bere baitan, infinituak dira aurkako aukerak, uzten dituzunak, edozer aukeratzen duzula ere: ezinbesteko talka.
* Aukeraketa bat da mintzatze oro: esanahi eta hitz bakar batzuk aukeratu behar dituzu, beste denak baztertuz.
* Autokontrol handia behar da, batez ere kanpotik kontrolatzen zaituztenean.
Izaera
Zertan den
* Sortzaile garen heinean gara garena. Besteen arabera bizi dena, txotxongiloa da, imitatzaile hutsa. Denok gara sortzaile, baita imitatzaile ere, bakoitza bere neurrian: bi osagai horien arteko portzentajean datza nortasuna.
* “Garena, askotan, bidean aurkitzen ditugunen araberakoa da. Zorte kontua baino ez da. Oso moldagarriak gara” F Morillok. Ingurua gara hein batean, inguruak, fisikoak zein humanoak, taxutzen gaitu.
* Zer irakurri hura izan, edo/eta alderantziz, ze izan hura irakurri.
* Satorrak gara gizakiok, itsuak, instintuz, ohituraz, ia mekanikoki, moldatzen gara eguneroko tunelean, oroitzapenek ematen digute ikusteko argia.
* Denok berdinak edo oso antzerakoak garelakoan nago, azaleratzen duguna da ezberdina.
* Marrazoak hil egiten omen dira geldituz gero; beraien antzo, geldiezin dira zenbait pertsona, ekintza dute iraupen.
* Burutsua eta ausarta: gutxitan ematen den konbinazioa. Burutsua ez da izan ohi ausarta eta ausarta ez da izan ohi burutsua. Bi dohain bereziok dituen gizakiak arrastoa utzi ohi dute.
* Ikurrak dira gaur egun pertsonaren funtsa, nortasunaren marka.
* Oso heldua izan behar da jendearen esamesei kasu ez egiteko.
* Gutxirako balio dute norbere irudia taxutzeko azken uneko portaera ezberdin zuritzaileak, bolada luzea behar baita norberekiko besteen iritziak erro sakonak bota ditzan.
* Oso gogorra da aitortzea, baina gizakia, funtsean basa, berekoia, eta ergela delakoan nago. Zergatik bestela miresten eta goratzen ditugu guzti honen salbuespenak!.
* Ume-umea denetik da imitatzailea gizakia. Norbaiten kopia, ia beti.
* Abildade aparta dauka gizakiak ridikuluan geratzeko, ustez ezin jatorrago jokatu duela uste duenean ere.
Saski-naski
* Ez dakit harremanak energiaren bueltan eraikitzen diren, baina bai sarri harremanak errazago ontzen direla bikote izaera kontrajarrietako pertsonen artean. Behin irakurri nuen izaera berdineko bikoteek errazago egiten dutela talka, izaera ezberdinekoak aldiz osatu egiten direla.
* Animaliak, gizakiak ere, klan edo taldean biltzen dira, taldean dute inarra. Ahaideak izatea ez da gizakiaren animaliengandik ezagugarria. Elkar gorrotatzeko ahalmena litzake gizakiaren ezaugarrietariko bat, animaliengandik bereizten gaituena.
* Barne fantasmak dira gizakion itzala, beraiek sorrarazten dituzte giza molde ezberdinak.
* Batzuk miserian jaio eta hiltzen dira, beste batzuk oparotasunean; ahanztura da batzuen hilobia, oroipenean diraute besteak. Beti gaude zerbaitez bilduta, hilotz ere, inoiz ez biluzik.
* Inpunitateak ematen dion inhibiziorik gabeko gizakia besterik ez da despota eta torturatzailea.
* Geu gara, bakoitza, geure barnea ezagutzen ez dugunak. Inoren doinura dantzatzen dugu, barne erritmora bizi baino, geure arimaren doinua entzunez baino. .
* “Popularitatea, ziur aski, irainik handiena da pertsona inteligente batentzat” dio J Invingek. Popularitatea medioen asmakizuna da, gaur egun, eta edonola ere gizakiaren plegu ziztrin eta tristeena erakusten du. Politikoek irrikatzen duen lorpena, botererako urrats eraginkorrena bezala.
* Umorea: noiz agertuko zain egon gabe, landu beharko genukeen bertute eta gaitasuna. Jarrera umoretsuak bestelako bizipoza demai.
* Bizidun askok nahasten du gauza bera dela edertasuna eta dotoretasuna. Arlote da zenbait dotore; aldi beran zein eder zenbait dotorezia gabea!. Dotorea zerbait ezarria ohi da; edertasuna gehienetan berezko dohaina, landu badaiteke ere. Garestia eta dotorea sinonimoak dira askorentzat, edertasunak aldiz ez du preziorik. Arte munduan bestelakoa izan daiteke.
* Letra, izaeraren ispilua dela esan zuen norbaitek