Euskal Herria II

Baldintzak

* Herri honen askatasun lehian egiten dugun ekimen orok aurrera pausoa izan beha du, garaile senarekin, ezin dugu porrota izanen den ezer proposatu. Garaile sena behar da edozein ekimen hasterakoan, bestela hobe ez hasi. Galtzaile kezkarekin hasten denak, ezina du garaipena.

* Barre egiten ikasi duen herriak irabazi du. Barre beldurrari, izandakoari, izango denari, nahiz balizkoari. Garaipenaren marka: beldurrari barrea.

* Umore on puska bat beharko genuke borrokarako Euskal Herrian. Parrandazale gara, baina serioegiak borroka unean.

* Zuhurtzia da ez izu ez itsu izatea: erosotuta dagoen herri batek behar duen lehen baldintza, izutu eta itsutu ez dadin.

* Estrategia eta efikazia dira garrantzitsuenak edozein borrokan, unean uneko borrokatxoetan indarrak galdu gabe. Aurrez aurre etsaia eraso ordez, azpitik edo inguratuz jotzea eraginkorragoa izan daiteke zenbait kasutan.

* Itsasoak ere ez omen dauka indarrik etengabean ekiteko, horregatik, herri zapalduak ezin du hetsi errepresio bortitzaren aurrean, baina berak ere ezin du ahalegin betean saiatu uneoro, barealdiak izanen ditu urtaro eta ilargi fase ezberdinen arabera. Hor datza herri baten borrokarako sena eta jakituria: bestearen barealdia norberaren susperraldiarekin baliatu, eta bestearen erasoaldiari barradera jasotzen jakin.

* Odol hotza eta sendoa eduki behar du herri zapaldu batek. Odol hotza une egokiaren zain egoten jakiteko. Eta odol sendoa, une hori datorrenean, errukirik  gabe kolpea jo eta irabazteko. Zain egotean ere geldirik egon gabe.

* Ez dagoela gauza ulergaitzagorik azala beltza, abizena berdea, edo pentsaera gorria duzulako ezkutatu beharra baino, dio Julen Gabiriak. Asko dakigu ezkutatzeari buruz Euskal Herrian: iheslariek fisikoa kamuflatu behar dute,  abertzaleek erakundeko ideia eta siglak, mozorro baten atzean aurpegia zenbait ekintza bidezkoenetan, ... Deskuidatuz, zu zeu ezkutatzen zaituzte kartzeletan.

* Gizarteari oso ikuspuntu hertsia edo bakarrarekin begiratzeko arriskua dugu Euskal Herrian, politika dugu neurgailu nagusia. Kultura, zientzia, literatura, artea, …: ikuspuntu ezberdin askotatik begiratu beharra du herri batek herri osatua izan nahi badu. Bada horrelako lente ezberdinez begiratzen dakienik, baina oso gutxi dira. Baina beharrezkoa da ikuspegi anitz hori herri osatua izan nahi bada.

* Herrien lauzka entzun behar du Euskal Herriak, eta tropel horretan sartu.  Herri elkartua ezingo duten bezala garaitu, herri elkartuek ere errazagoa dute bidea egitea.

* Konkistatzaileek edonon eta beti indar hutsa besterik ez dute erabili, ondoren bermatu dute konkista kultura eta erlijioa inposatzearekin. Konkistatzailearen indar inposatuak, baina, konkistatuaren ahulezia erakusten du. Horregatik indarberritzea, indar metaketa da herri batek askatzeko egin behar duen lehen lana eta ahalegin halabeharrezkoa.

* Ez Euskal Herrian ez inon, odolez lortutako jabetzak ez du etorkizunik herriarentzat. Odolez menderatu gaituzten mendez mende, odolez berreskuratu nahi izan dugu lapurtu ziguten burujabetza, baina bide antzua gertatu zaigu, inbaditzaileei eta inbadituoi. Odolez datorkigunari, odolez egin beharko zaio agian aurre, baina odola antzu bihurtzean beste bide bat hartu behar da.

Memoria

* Herri kontzientzia eraikitzea da memoria lantzea, memoriak soilik sortzen baitu nortasun kolektiboa.

* Egin du memoria galdu duen herriarenak. Oroimenean irauteak emanen dion herriari bizirauteko eta aurrerabiderako helburuak lortzeko indarra. 

* Memoria dauka herriak, eta funtsezkoa du herri-bidean bizirauteko. Memoria hori da kendu nahi digutena, hilik ikusi nahi gaituztelako.

* Hildakoak garrantzitsuagoak dira herriarentzat sarri bizidunak baino, eraginkorragoak, askatasun iraultzaile bat tartean dagoenean. Hilek ere bide bat erakusten digutelako. Memoria eraginkorra delako. Hildako asko du Euskal Herriak, bizirik dirauten hildakoak.

* Ez dakit oroimen kolektiborik den ala ez, baina jende mordo batek, herri osoak sarri, gogoan du frankismoa eta politikoen gezurrak, baita herritar hainbaten portaera ankerra ere. Memoria gorde behar du herri batek eta zapaltzailearen aurkako arma bilakatu.

* Ezagunak dira zenbait izen, batzuk medioek artifizialki politikoen interespean errepikatzen dizkigutelako, beste batzuk herriaren memorian daudelako

* Egunen batean idatziko da, idazten ari da jada, Espainiako demokraziak egin dituen basakerien kronika. Betidaniko Espainia beltzarena. Espainia torturatzailearena. Gizona gizonarekin egiteko gauza izan den guztiari buruzko albiste gaiztoak  munduratuko den aldia sortzen ari da. Kartzela eta polizia-etxe bakoitza Auschwitz bihurtu duten garaia.

* Suntsikuntza baten kronika beltza besterik ez da izanen euskaldunon biografia. Baina diraugu, bizi gara. Bizi den ororen bizitza da  suntsipenaren biografia. Naturak berak edo gizakiak eragina.

* “Erauntzia pasatakoan ageri dira txikizioak” dio Pablo Sastrek, eta hala da. Esan ohi dugu ere “egunen batean idatziko da gaurko historia benetakoa” hori, baina kontsolamendu ziztrinegia da, gaur bertatik jarraitu behar da, gero eta sutsuago eta tematiago, memoria lantzen hasitako zeregin funtsezkoari.

* Juan Mari Irigoienek: “Zeren torturatua dena ez baita bere buruaren jabe, ez bere denboraren”. Etorriko da eguna noiz kontatuko den gaur egungo Inkisizioaren gehiegikeria eta sorgin-ehizak. Eta torturatuen bizipenak. Ordukoak guk ikusten ditugun bezain harriturik ikusiko dituzte haiek gaurko torturak, gaurko inkisidoreak laidoa jasoko dute.

* Norbaitek idatziko ditu poemak gaurko politiko tiranoek hil eta kartzelaratu dituzten euskaldunen omenez. Seguruenik idatzita daude, idazten ari dira, baina nonbaiteko Azkainera ihes egin beharra dago argira emateko. Frankismo garaian bezala, gaur egun ere.

* Ibai gozagarriak ezagutu genituen txikitan Altzolan, igeri eta peskan egiten genuen ibaian. Gerora Euskal Herriak, euskaldunen batzuen diru zaletasunak eta beste batzuen diru beharrak arrazoi, zabortegi bihurtu zituen ibaiak, sos batzuk irabaztearen truk, ibai industrializatuak bilakatu ziren Euskal Herriko ibaiak, Francok industriaren osagai bihurtu zituenean tailer-jabeen eskariz.

* Etsaia boteretsuagoa denean, eta  bere porrota hurbil edo posible ikusten denean, gizarte guztien arteko gorrotoak eta barne istiluak sortarazten dira. Euskal Herriak badu zatiketa horien errealitate, esperientzia eta bizipen latza. Herrian zein erakundeetan, direla ezkerrekoak edo eskuinekoak.

Hilketak

* Politika versus ihardura armatua. Gai sakona. Bete betean harrapatzen gaituena. Baina, gai labaina, gutxi ukitzen dena, ia ukitu ere ezin daitekeena. Madrilen aurrean, gaitzesteko ez bada, terrorismoaren apologia delako, euskaldun askoren artean ere labaina, sentipen zitalak harrotu ditzakeelako.

* Euskal Herriko historiaren kate-begiak, herri gehienekoak bezala,  hildakoez eginak dira. Nahitaez. Hori da herrien tragedia.

* Hiletetan isiltasuna hedatu ohi da dolu seinale, Euskal Herrian, norbait erailtzen dutenean, lubaki batekoa zein bestekoa, orroen larriak egiten du eztanda isiltasunaren ordez.

* Euskal Herrian beti izan dira ilaje ezberdineko atutxa eta ares biolentoak, edozein sarraski legezkotzat jotzeko.

* Euskaldunok bortxa eta basakeria besterik ez omen daukagu, hala zabaltzen dute medioek mendekua eskatuz; Estatuak zigor mingarria eta gupidagabea ezartzen du.

* Egia da zenbait jende kainita dela, mendekuan pozik, indarra irtenbide bakartzat ikusten duen jendea badagoela. Baina ba al da kainita ez den edo izan ez den herri zapaldurik?. Herri bat kainita dela esateak, orokorrean hartuta, dionaren frustrazioak zuritzea du helburu, eta borrokalari zintzoenganako iraina da, borrokatzen ez diren pertsona frustratuen gordelekua. 

Gerrak

* Gezurrean oinarritzen dira gerrak, edo gerra pizteko probokatutako gertaeretan. Hildakoak eta hondatutako herriak dira gerretako egi bakarrak, gehienetan isilduak edo ezkutatuak.

* Gerra egitea burdin puskak haragi bizian sartzean zetzan garai batean, gaur egun ere bai burdinak bala edo metraila baten forma hartu badu ere.  Burdina puskok geure haragi bizian sartzen zaizkigunean soilik dakigu herria askatzea zenbateraino lazgarria den.

* Ez espainolek, ez frantsesek, ezta euskaldunok ere, ez dugu ezer ikasi gerraren ezinetik, gerrek ez gaituzte zentzudun bihurtu, ezer gutxi irakatsi digu gerraren eskarmentuak. Euskaldunok, gerra armatuaren ezinaz jabetu garenean ere, bestelako gerretan nahasten gara, bakea urrunduz. Espainolak eta frantsesak, berriz, gerraz elikatzen dira.

*Juan Mari Irigoien: “... eta horrek erakusten digu ezen hitzak eta ideiak baino eraginkorragoak direla, ondikotz, armak, zeren arma-bidez gerla irabazten duenak erabakitzen baitu hitzaren norabidea, erabakitzen du nor den traidore eta nor ez, ...”. Galdetu bestela ingeles eta eskoziarren historiari, galdetu irlandar eta ingelesei, galdetu nafarrei, galdetu euskaldunoi, ... Galdetu Ibarretxeri, indarraren bidez zapalduz gero hitz eginen baitu etsaiarekin, espainiarrek bezala.

Politika

* Beharrak ohe-kide bitxiak egiten omen ditu, Euskal Herriko politikagintzari begiratzea besterik ez dago nolako ohe-kide aldaketak egin ahal diren eta egiten diren jakiteko.

* Ekintzen ordez hitzak, hori izan da Euskal Herriko politiko gehienentzuen  jarrera herriarekiko; hitz isileko ekintza emankorrak, aldiz,  kasta dirutsuekiko.  

* Dela mitina edo sermoia, hitzetan dirudi jartzen dutela eraginkortasunaren ustea, efikaziaren ardatza, politikoek eta apaizek, baita fruitua lortu ere epe laburreko etorkizunean. Herriak, baina, ekintzetan soilik sinesten du, ikusten eta bizi duenean. Uneko berotasunez haratago, guztiz arrotz eta ulertezin pasa ohi dira hitzak ekintzetan mamitzen ez badira. Horregatik, azkenik, bai politikoek bai elizak, indarra eta beldurra erabiltzen ditu herria mende edukitzeko, beraiek ere indarrez bildu gabeko hitzen eraginean ez baitute  sinesten.

* Alderdi politiko eta gobernuek errespetagarritasunez, arrandiaz eta kontsakratutako  formaz mozorrotzen dituzte ankerkeri eta harrapaketa denak. Konstituzioa da Euskal Herriaren zapalketa justifikatzeko Espainiako gobernuak darabilen kontsakratutako forma nagusienetako bat.

* Maitasuna oso urrun gelditzen dela inbidia, beldur edo amorrutik, irakurri diot Pablo Sastreri: Euskal Herria maite dutela diote hainbatek, baina amorruak eta gorrotoak eragindako  mendeku neurriak hartzen dituzte. Gezurra da bere politikaren funtsa eta anima.

* Sultana espainolen alde jarri zen Marokon berberen aurka Maroko gerran. EAJ da euskal sultana euskal disidentziaren aurkako gerran.

* PVVko buruzagien aberria boterea eta dirua dira. Hauteskunde emaitzak dira beraien poza edo mina.

Damutuak

* Sistemak, bere interesetarako, erabili egiten ditu damutuak, amore eman dutenak, salatzaileak; baina hauek dira galera gehien sufritzen dutenak, duintasunaren galera alegia,  garaitu sentipen biziena dutenak. Porrot bikoitza beraiena.

Polizia

* Polizia eta guardia zibilentzat ez dago gizalegerik, Ertzaintzarentzat ere,  Horiek euren legak dituzte, eta buruzagien babes osoa.  Torturak lekuko.

Eliza

* Jainkoa da elizaren arma gizakia menderatzeko. Bere izena eta euskaldunen arteko zintzotasuna baliatu izan du ikara eta beldurraren bidez herria jokabide interesatu batera bultzatzeko.  Hiltzeko armak, gehienetan, besteen eskuetan jarri edo onartzen ditu. Eliza funtsezko baliabidea izan da Euskal Herriko historian, gehienetan boterearen alde. 

Erritoak

* “Ahaideak alboan, hortzak ahoan” zioen esaldiak. Bazkaria zor, familiartea beti zabala, hiletak ohi ziren familia askoren hondamendia Euskal Herrian. 

* Errituek herriaren sena erakusten dute, eta izaera hori ez da asmakizun hutsa, izaera baten sinboloa baizik. Erritoak herri baten azalpen bat dira, argazki bat bezalakoa.

Zertzeladak

* “Gure herria planetako lehendabiziko herri humanizatua eta Europako azken herri indigena dela esan genezake”, Malreux berriro ere.  Esan, esan egin behar dugu Europako azken herri indigena garela, baina horrez gain, gainera herritasun hori bizi. Eta ekintzekin frogatu.

* Malraux berriro:  “Adorea antolakuntza-arazoa duk. Nork nahi duen antolatua izan jakitea baino ez duk falta…”. Adorea badago, adoredun jendea ere bai gure herrietan, antolakuntza da falta zaiguna, sistematikoki militante izan daitezkeenen bila hastea, berezkotasunaren  arabera utzi gabe.

* Errazagoa da noizbehinka jendea ekintza batetara biltzea, egunero militante izateko heztea baino. Ahaztu egiten zaigu bigarren hau dela eraginkorragoa.

* Hainbat borrokan hildakoei omenaldietan pentsatu izan dut ohitu egin garela hildakoez, ez digutela jada barnea egunerokorako goritzen.

* Zerk bultzatu eta bultzatzen ditu milaka euskaldun bere bizia, ongizatea eta askatasun pertsonala galtzera, behin eta berriz?. Mila arrazoi ezberdin egon daitezke, bakoitza bera delako, baina errealitatea hori da, eta horrek zapuzten ditu Madrileko herri hau suntsitzeko ahalegin guztiak.

* Urrutiegi du oraindik askatasunaren zerumuga herri honek etorkizuna begiratuz; uhin erraldoiei branka jarriz eta gandor erpinak gaindituz goaz askatasunerantz.

* Bertako oro ez omen da jada euskalduna Donostian, espainolak garela baitiote; baina ozta izan liteke ere espainola gaur egun  Donostian, gehiengoek donostiarrak euskaldunak direla diotelako.

* Malrauxek zioen Anarkismoa Sindikatua zela, baina batez ere gizonekin harreman hurbila izatea. Ezker Abertzaleak ez du ikasi militanteak nola formatu, edo ez du lortu behintzat. Berez edo berenez datozkion pertsona arduratuak dira gaurko militante gehienak. Jakin beharko genuke harreman pertsonalen bidez nola jende kezkatua militante bihurtu. Ez dugu landu militanteak egiteko prozesua. Prozesu luzea ohi da militante eraginkor bat heztea. Ez da nahiko borondate oneko pertsona bat soilik izatea.

* Mazzantini,   elgoibartar toreroak ere Melillara joateko eskaini omen zuen bere burua. Badira horrelakoak oraindik Elgoibarren zein Euskal Herrian