Ekimen ibiltaria

Goiz jaiki da Paskual semeari egunotako kronika eta berriak idazteko.

Taldeko gorabeherak eta kritikak bileretan soilik esango ditugula erabaki dugu. Akatsak taldean eta agerian konponduko ditugu.

ERREZIL. Eguzki goxoz argitu zaigu eguna,  baina goiza erabat hotza da. Ernioko haitzak tontorrean  bristago, malda belartsuak berdeago, baserriak berriz zuriago eguzkipean, zoragarria zegoen Errezil bailara. Hamarrak aldera ginen bertan. Izotzak hormatu ditu lurrak,  ez baina herriaren bihotza. Taldetxoa geneukan zain, eskolako umeak tarteko, ume batek  ama baitu kartzelan eta eskola-kideak bat egin nahi izan dute berarekin: sentikortasunak halako fintasunak ditu, agian gaurkoa eguneko, asteko edo hileko ikasgairik nagusiena izan da umeontzat: solidaritatea, justizia, askatasunaren ikasgaia.Trikitixak halako giro berezia sortu du, bai letrak zioena bai doinuak  eurak hunkigarriak izan dira, baita eszenaratzea bera ere: plazako banku zurian eserita soinujole emakumea semea zitekeen gaztetxoa pandero-jole zutik alboan; hainbat doinu ezagun betikoak kanta dizkigu, kantaera ezberdin berezian kanta ere; nire erraiak barreneraino ukitu eta astintzeko "Itziarren semea" abestu du, nire lagun min bati harrapatu eta torturatu zutenean eginiko kantua, gero Ernio bezalako haitz batetan hil bazen ere eskalatzean. Txalapartak oihartzun mingarriagoa du goiz honetan. Atxikimenduak: PNVren zerrendako alkate independenteak izenpetu du. Doinuagatik, giroagatik edo betiko ideiak esateko moduagatik hunkigarria suertatu zaigu ere bertsolaria.

Tomas-Pili izan dira alkatearekin elkarrizketan.

Paule hizlari.

Hamarretakoa ere izan dugu urdaila eta giharrak berotzeko: gazta, intxaurrak, ardoa.

Giro goxo eta berezia sortu da, berotasuna sumatzen da senideon bihotzean baita herrikoengan ere, hotz errea egiten duen arren. Txalaparta soinuz bildurik, "Hator hator" abestuz esan diogu agur elkarri.

Herri baten kontzientzia eta garrasia izan nahi dugu.

Ze ezberdinki senti eta bizitzen duzun gertaera bat sufritu duena auzo, lagun eta bidaia-kide bilakatu zaizunean. Horregatik sufrikarioaren eta sufritzaileen hurbiltasuna eraman behar diogu herriari, politikoari, urruna eta hotza gerta ez dakion egoera. Ez, baina, negar eginez, ez limosna eskatuz, justizia aplikatzeko exijituz baizik.

Enigma xamarra zitzaigun gauerako ohea aukeratzerakoan Paskual, gela bakarra nahi du ahal bada, gela konpartitu ezkero lagunari enbarazu izango ote zaion beldur baita. Arazoa argitu den arte:  bi balbula ditu, ez zaizkionez arnasketa eta bihotz taupadak elkar egokitzen, aparailu batek orekatzen dio arnasa. Lo eginezko lau orduz  edukiz aparailua, egun osorako arnasberritzen da, baina aparailuak zaratatxoren bat ateratzen dio nonbait, horregatik nahiago gela bakarrean lo egin.

Nire jaioterritik, Altzolatik, egin dugu Debara arterako bidaia, gero itsas ertzez.

MUTRIKU. Herriko sarreran genituen zain mutrikuarrak, talde sendo xamarra, hainbat ezagun tartean, bere pankartekin. Gureak ere atera ditugu. Herria zeharkatu dugu lehenengo portura beherantz eta gero plazara gorantz arrantzale kaleri bihurri pikeetan manifa isila baina ozena osatuz. LABeko delegatuek lana utzi eta berton egon nahi izan dute. Alkatea ere, PNVkoa, plazan genuen zain, udaletxe aurrean. Talde bizkorra, alaia, langilea Mutrikukoa. Ugariak izan dira atxikimenduak, mota guztiko talde eta erakundeenak, baita Udaletxekoa ere, banan banan eman dizkiete pankarta txikian zeudenei, elizaurreko harmailari luze-zabalaren barrenean; Azpillaga bertsolaria ikusi dut baina taberna batetan; politikak kutsatu ote du gure bertsolaria. Mutrikuko fruituak ere eskaini dizkigute: laborariek madariak, kibiak, sagarmina edaria;  fabriketakoek kontserbak. Txalaparta, aurreskua eta beste ohizko zerbait izan zelakoan nago baina nire notek ez diote ezer.

Lolik hitz egin du.

Patxi-Pili izan dira alkatearekin, Justo-Paule apaizarekin.

BKko Mahai Nazional osoa zigortu dute 7 urtetako kartzelara. Gaia gure hitzetan ere aitatzea erabaki dugu.

23 familiez, Mahai Nazionalekoez, gehituko da jadanik zabala den euskal preso politikoen senideon familia.

Blankari oinetako lokarriak askatzen zaizkio, denok gaude adi noiz askatuko, Josepak goizean gogor lotutako korapilo askatzearen misterioa zein ote: txikia denez hanka gainarekin jotzen du pankarta barrena, hori da nonbait dena. Manifetan M. Asunek lotzen dizkio: pauso labur bizkorrak eta sarriak emanez, lasterka, tiki-taka, harrapatzen du berriro pankarta. "Nik lotuko banio etzaioke askatuko" esan dit albotik Martzialek.

DEBA. Zubi ondoan egin digute harrera, eta bertan eman  diogu hasera manifari herriko plaza nagusiraino. 6 preso daude herrian: ibiltarion pankartan jartzen ditugu beti herriko presoen pankartadunak eta familiartekoak. Lukas ere han zegoen. Beti bezala aurrea hartu eta gertu zituen panelak Ibonek, baita megafonia ere, Josu manifaren aurretik doa beti bezala abangoarda musikarekin. Familiartekoak jarri dira erdian panelaren aurrean eserita, gure bi pankartak alboetan. Txalaparta, poxpolin batek dantzatu duen aurreskua, bertsolaria, atxikimendu pila mikrofonoaren aurrean irakurri eta gero eskura guretarikoei emana; atxikimenduen artean Euskadi mailan CCOO-ek emandakoa, zerbait leundu badute ere Senideak-en testua. Eskulan  bat edo eskulturatxoa oparitu digute. Bikote bat joan da udaletxera ez dakit norekin elkarrizketa batetara.

Jon. Niri tokatu zait hitz egitea

Mahai Nazionaleko kideak hain ankerki zigortu dituen epaitegi eta epaileen eskuotan egon dira eta daude gure familiarteko presoak ere.

Gure esku uzten dute zenbait herritan zer egin erabakitzea,  ze firma mota bildu ere ez dakite hainbat herritan, baina guk uste dugu herrikoek beraiek aukeratu, antolatu eta erabaki behar dutela herri bakoitzeko plangintza osoa: antolakuntza eza nabari da, azpiegitura guti dago.

Ezagunak eta lagun zaharrak aurkitzen ditugu herrietan; bere herritik hain urruti, Tomasek ere topatu du bat. Harremanak berritu eta berriak egiteko aukera ere ematen digu ibiltariarenak.

"Josepa, zelan, ondo?. - Ondo ez, Gogor!!!."

ZARAUTZ. Atzerapenarekin heldu gara. Autobidetik sarreran izan dugu lehen harrera, han zen

Arantxa ere. Bertan hartu ditugu atxikimenduak, Andoni Egañarena tartean, bera han ez bazen ere. Udaletxe aurreko plazan burutu da ekitaldia. Zain zegoen EAko Murua alkatea Udalbatza osatzen duten talde guztietako ordezkariekin, EA PNV, PSOE, HB; han egon omen da ere PPkoa baina lanerako berandutu egin zaionez alde egin omen du. Zarautzeko telebista ere han zegoen!!!. Muruak banan-banan eman digu eskua denoi. Zurezko taila bat eta brontzezko Senideak-en ikurra eskaini dizkigute. Atxikimenduen zerrenda irakurri eta beste hainbat eman.

Joxepak hitzak.

Eskubide zehatzak aldarrikatzen ditugu.

Bazkaria. Herrikon izan da. Arrai zopa edo salda aukeran,  lapikoko okela saltsan edo untxia aukeran, legatza okelarik nahi ez duenak, intxaurrak, gazta eta menbriloa. Ona izateaz gain izugarri goxoa.

Jatea euskal kultura omen, beraz sukaldaritza euskal artea.

Josefak erakutsi du Muruarekin kartzelako ordu garratzetan landutako sen diplomatikoa. Balioko al du hainbeste alkate ergel adoretu eta atxikitzeko, nortasun propioa erakutsiz alderdiko aginduei itsuki eta esklabo lotu gabe.

ZUMAIA. Ertzainak ez digu utzi, orain arte lehenengoz,  errepidetik egiten sarreratik erdirainoko bidea: morroi zital hauek bai ez dutela nortasunik. Gazte pila zegoen zain.Txalaparta eta atxikimenduak.

Patxi-Paule udaletxera joan dira: firmatu dute. Justo eta Pilirekin apaizarengana joan naiz ni eta ez naiz ekintzan egon. Parrokoa ez da egon, ihes egin nuen ondoren  urte luzeetan  ikusten ez nuen lagun mina Joxe apaiza bai; pozgarria izan da berriz elkar ikustea; nola ez, atxikimendua eman digu.

Politikagizonek duela bi urte ezarritako legea bete dezatela exijitzen duen oihua gara.

Hitzak, aurkakoak baino aldekoak hobe, baina zerbait konkretuan gauzatzen ez diren hitzoi ustel zaporea darie.

78 urte ditu Josepak, 74 Blankak, biak elkarrekin doaz beti, pankarta ostean, jatorduetan, lotarako etxeetara, ... batak bestearen euskarri bailiran. "Non da nire alaba?" galdetzen du beti ere Josepak.

ZESTOA. Txapligu piloa boteaz egin digute ongietorria. Jende pila. Zestoako plaza karratuan ez hain aspaldikoa baina ikusgarria den arkudun eraikuntzaren aurrean. Aizkolariak dispertsioaren enborra ebaki du: errealitate bihurtuko dugunaren sinboloa. Atxikimenduak, ugari.

Pili-Tomas joan zaizkie udaletxekoei sinadura bila: EAko bi zinegotzik  izenpetu dute, goikoek ez dutela egiten baina beraiek ulertzen dute arazoa eta pertsona mailan izenpetu egin dute; alkateak ezetza eman dio elkarrizketari inolako arrazoirik azaldu gabe: "hor ibiliko da potolo hori mozkortzen tabernarik taberna" entzun diot neska gaztetxo bati.

Herritarrekin hitz egiteko aukera izan dugu zain egon garen aldi nahiko luzean.

Jon. Ni izan naiz hiztuna.

Lotsa ere ematen digu agintariei bere legea gogarazten ibili beharrak.

Herri bakoitzak aurresku eskola ezberdina du, herri bakoitzak ezberdin dantzatzen baitu.

Altxor paregabea du Martinek: Euskara, Etxarriko euskara petoa, erdarak kutsatu gabeko euskara itxia, kontrakzioz betea, ahopean trinkotua askotan, joskera, ahoskera eta doinuz bitxia: sinfonia bat entzutea da berarekin hitz egitea.

AZKOITIA. Gazteak izan dira batez ere bai antolatzaileak bai presentzia markatu dutenak. Kale meharretan eraman gaituzte plazaraino autobusez gazte ausartek: herrizaina ere han ibili zaigu txoferrari balkoiak jo ez zitzan lagunduz. "Pozten gara zuok nagusiak etortzeaz, horrela badugu etxean esaterik badela martxa duen zaharrik ere, ez garela gazteak bakarrik mugidan gabiltzanak" bota digu gazte batek.

Soinua eta panderoa,  atxikimenduak, Atano pilotari egin zen Udaletxeko arkupean luntxa, gazteek, soinuz eta animosoenek egin duten dantzaz bilduta. ETB ere agertu zaigu behingoz, kamara soilik,  baina gauez, dena bukatu ondoren arkupeko mokadu hondarrean, jadanik guti ginela. Arkupetan harrapatu dute alkatesa: ziztrina, inpresio txarra egin digu, konprenitzen omen du baina sinatu ez:  ez du ez dignitaterik ez nortasunik erakutsi.

Alkatesarekin elkarrizketa Tomas-Pili,

Jon hizlari

Lehengusu jeltzale baten semea ere aurkitu dugu plazan. Etxean ez du honetaz  ezer aitatzen "marmarrean hasten dira eta".

Legea bete hutsez askatuta behar zuen korapiloaren matazari tiraka gabiltzan Euskal Herriko ibiltari bereziak gara.

Justo marinelak alde batetik eta Martzialek bestetik ze nolako astinduak pankarta luzeari: bi arrantzontzi dirudite itsasoan sareari tiraka biak.

AZPEITIA. Txapliguak ziren ongietorriaren eta heldu garenaren seinale. "Enbor beretik jaioko dira besteak" errepikatzen zuen abestiak igerilekuan elkartu eta kartel-argazkiak banatzen zirenean. Azpeitia berria eta zaharra zeharkatu ditugu plazan bukatzeko. Aurretik ikurrin erraldoia  9 dantzarik eramana, ondoren barne astindua eragiten dute argazkien ilarek gauean kaleetan zehar isiltasunean. Hankaluzeak izan dira pertsonaia bitxiak denen gainetik nabarmen. Plaza bertako zoruan jarri gara hasieran baina kioskoan kokatu gaituzte atxikimenduak jaso ondoren. Nuarbe eta Urrestillako tiratzaileak jardun dute sokari tiran darabilgun ahaleginaren sinbolo: luze joan da lehia, soka geldi luzaroan tenk ez batera ez bestera, gure borroka ere luze doan bezala; Nuarbe txapeldunak galdu egin du azkenik, guk itxuraz ahulenok ere irabazi egingo dugu, geuk dugulako arrazoia; tiratzaile denek eman dizkigute atxikimenduak. Eskalatzaileak kartzelako hormetatik zintzilikatzen lez etorri zaizkigu atxikimenduak ematera: firma bilketa egin dute Urola bailara osoan  uzta oparoa lortuz. Bertsolariak: Lizaso, Loidisaletxe, Lazkano eta ezagutzen ez dudan laugarren bat. Abeslari  bat ere aritu zaigu. Aurkezle lanetan ari denak ere irakurri du bere solasa: ideiak betikoak ziren baina dotore josiak eta ahots atseginez irakurriak. Zarautzeko korua aritu da ondoren. Aurreskua bitxia izan da baina ez bederatzi dantzarik dantzatu dutelako: txistulariei deitzea ahaztu eta doinurik hasten ez zenez espontaneoki bilduok geurenez hasi gara bat lehengo besteok jarraiki ezpainez txistu eta ahotzez aurresku soinua ozentzen: bitxia ez ezik polita eta nolabait hunkigarria ere izan da, berezia behinik behin bai.

Josepa hizlari.

Gizon batek 25 mila pezeta eman ditu.

Behin ere ez da berandu  gure herriaren bizitza baldintzatzen duen arazoei irtenbidea aurkituzko nahiak eta ahaleginak biltzen hasteko.

ETB ez da etorri kale arteko manifa eta plazako ekitaldia filmatzera: ekimenaren irudi kaskarrenak ematea da errealitatea distortsionatu eta egia gezur bilakatzeko teknika maltzurra.

Tomasi bere semearen argazkia suertatu zaio lehen ilaran; hunkitu duelakoan nago: "zaindu ezak ongi" esan dio neskato eramaileari. 

Denok dugu garbi bidaiako helburua, horregatik elkar ondo eramaten saiatzen gara, tokatzen zaigun lana onartzen dugu, bestearen okerrak gainditzen eta garraztasunak leuntzen.

Afaria. Hestebeteak, entsalada, haragia piperrekin edo tomatearekin aukeran, ijito-besoa tarta edo hostopila aukeran.

Arantxa eta Pelloren etxean lo egin dugu, Jon eta Beñaten gelan, mendizaleak dira gazteok, baita euskal kezkatuak ere posterrei begiratuz behintzat; etxe zaharra berritu eta gustuz apaindua dute, ikuspegiak ere ederrak.