Ekimen Ibiltaria

Bilera egin dugu gosari ondoren:

+ manifa egitera animatu behar ditugu herrietan, nonbaitzutan ez baitute manifarik planteatzen; nahiz guti izan gizakatea eginez itxurosoa eta deigarria gelditzen da.

+ gure manifak isilak izanen dira eta aurrean Senideak-en ezaugarri den musika eramanez eginen da, musikarik ez denean kamioneta sartu ezin daitekeelako zenbait kaletan oihuak botako ditugu: "Euskal Presoak Euskal Herrira” izanen da slogan bakarra.

+ musika manifestariontzat ez ezik kale aurreko eta etxeetako herriarentzat da batez ere.

+ zenbait herritan atxikimenduak entregatu besterik egiten ez dutenez, izenpetu dutenen izenak irakurtzera animatu eta aholkatu behar ditugu herriko arduradunak.

+ komeniko litzake herri bakoitzeko egoera jasotzea hitzaldi egin aurretik.

+ telegrama bidaliko dugu Etxarrira Ikurrinaren Egunerako.

Gauez etxean hartu gaituztenak etortzen zaizkigu agurtzera autobusera, beraz senideen sentipen epelaz bilduta alde egiten dugu herri bakoitzetik.

Burgosen genbiltzan, Prozesoan, duela 27 urte, eta hemen gabiltza oraindik sakonean helburu eta arazo berdinekin, kausa berarengatik behintzat.

TOLOSA. Plazan bildu beharrean, erreka kontrako azokako aterpe zabalera eraman gaitu euriak, goiz zakar eta umel honetan. Ibaia gizen dator, ahatek diote bizi dela beti apar zuriz ustela ezagutu dugun ibaia. Herria ere bizi da Tolosaldean. Pepi da nonbait presoen aldeko ahaleginaren "alma mater"-a: zehatz pentsatu eta antolatuta dute dena, zer eta noiz erabakita. Ikasle talde zabal bat izan dugu lagun goiz guztian: atxikimendua erakutsi digute sinadurekin ez ezik pankarta batekin ere; poema bat irakurri digute, baita txistulari ikasi berri baten soinura aurreskua dantzatu ere.

Herri txikietako 5 alkate hurreratu zaigu atxikimendua eskainiz. Goiza luze joan da eta herriarekin harreman franko izateko aukera eduki dugu. Hainbat atxikimendu. Agur dantza erabat ezberdin bat oso dotore dantzatu du mutil batek.

Josepa mitinera bihurtzen ari zaigu, oraingoan ikasleei egin die  ohi duen lez  hitz bizi eta hunkigarriekin.

Jakin badakigu arazoa ez dela txantxetakoa, ezta egun baterakoa ere. Luzarorako lehia dugu. Fisikoki, psikikoki eta politikoki borroka iraunkorrerako gertatu gara. Baina ez gara ezinaren ateetan betirako eskale. Lortuko dugu.

Tabernariek hamaiketako gozoa eta oparoa eskaini digute Kultur Etxean. Mokadu denboran herriko presoen aldeko taldeak edo Plataformak presoen alde daramaten ekimen eta ekimenen berri eman digu. Udalarekiko informazioa ere eman da: 50 mila pezetako fidantza eskatu du alkateak, EAkoa omen, arratseko ekimenerako oholtza uzteko.

LAB-eko aldizkariaren arduradun kazetaria darabilgu gaur gurekin herrietan Martxari buruzko erreportajea atera nahi duela eta.

"Herri osoaren duintasuna dago jokoan" zioen HBren pankartak.

Telefono erabilkor horietarikoa da Senideak-en bulegora lotzen gaituen zilborrestea. Nereak darama. Takian-potian  eta edonon rin-rin hotsak betetzen du ingurua eta denok isiltzen gara entzutea errazteko.

IBARRA. Ohi denez gure bi pankartekin hurreratu gara autobusak utzi gaituen errepidetik, zubitik erreka zeharkatuz, Eliza eta Udaletxe harrizko argiak norgehiagoka bezala aurrez aurre dauden plaza xumera. Aurreskua plaza bustian eta  atxikimenduak: bere atxikimendu pertsonala sinatu digu alkatesak: ez dago Jendetzarik ez, baina  sutsua eta tinkoa izan dira gazte baten hitzak.

Lolik eman die darabilgunaren berri.

Pazientzia luzeegia izan dugu. Usteak  zein ustel diren ikasi dugu.

ELAren atxikimendua jasotzen dugu zenbait herritan, LABerena ia gehienetan.

Semea polizien eskuetan erori zitzaiola berria norbaitek eman ondoren, etxera joan zen Josefa; alaba etorri zitzaion arteko zer egin ez zekien une bakarti urdurian, bere bizitzako lehen eta azken zigarroa erre zuen; ez daki norena noiz nola non aurkitua. Une latzak pasa behar izan ditu senide orok, gehiago gurasoek, etxeko senide bat erortzean. Nik amarena dut gogoan, harrapatu nindutela telebistan entzun zuenekoa, Karmenek ere badu esperientzia latza. Blankak ere bai. Denok.

BILLABONA - ZIZURKIL. Jende moltso polita geneukan zain kale-gurutze batetan, lurreratu garenean. Bertsoak  eta ongietorriko hitzak kalean bertan. Gizakate ilara isila luzatu da ondoren herrian zehar Udaletxe aurreko plazan bukatzeko: egonaldia egin dugu bertan. Atxikimenduak, baita alkatearena ere: Udaletxearen izenean izenpetu du, independentea izaki, politikak kutsatu gabea.

Paulek hitak?.

Nire semie, gure semiek, semiek ...!!!.

Monolitoa du Piliren senarrak mendi gailur batetan; noizbehinka puskatuta agertzen da. Aurten 7. urtemuga ospatzera joan zirenean fardel antzerako bat ikusi zuten; zer izango kezkaz hurreratzean ezustekoa zuten opari: norbaitek zuhaizka bat zuen landatuta oroitarriaren ondoan, plastiko beltzez  babestuta. Ezaguna behar duen ezezagunaren omenaldi anonimoa.

Bazkaria elkarte batetan: esparragoak, arroza marinelen erara, oilasko errea eta tarta. Bere santu-eguna denez xanpainaz gonbidatu gaitu Patxik, baina ez diote utzi ordaintzen. Erabat berandutu zaigu eta Josu txoferrak astindu behar izan gaitu.

Ekintzako isilune luze eta astunak betetzea ofizioak erakusten duen teknika da. Ibiliak erakutsi dio  Josepari ere eta ondo ikasia du: ekitaldiko ezerik gabeko unetan edo manifako musikarik  gabeko tarteetan "Euskal Presoak Euskal Herrira"ka  hasi eta jarraituko du.

Loliren senarra ere agertzen  zaigu inguruko ekimenetan.

IRURA ANOETA. Zain genuen taldea. 3 pankarta,  dantzari taldea eta jende multzoa kokatu zaizkigu autobus aurrean: horrela joan gara Udaletxe aurreko plazaraino  berezia iruditzen bazitzaigun ere gure autobus barrutik manifan parte-hartzea. Gu herriak eratu duenera makurtzen gara beti, herriko antolatzaileek baitute azken hitza. Ez gaituzte nekatu nahi nonbait amona-aitonok.  Lore bana oparitu digute. Peña izan da bertsolaria: doinu hunkigarria aukeratu du eta bertsoak ere nolabait ezberdinak izan dira poeta ukitu eta irudipenekoez, gero senideokin jarri da pankarta ostean. Pleno Aretoan bildu gara  eta herriko jendearekin izan dugu iritzi trukaketa: azaldu dugu gurea eta beraiek berea.

Erromes gatoz Euskal Herriko errepide eta kaleetan. Barru eta larru nekaturik maiz,  baina gure bidean aurrera.

Edonoiz, odonon eta edonori gerta zekigukeena gertatu zaigu Anoetan: izan da komentario edo galdera zital xamarra eta guretariko bat labaindu da harri irristakorrean. Politika inguruko ur labainetan ibili da eztabaida; luzatu egin gara gainera. Gero autobusean egon da nonbait norbaiten hitzen bat horri buruz. Mindu egin zaigu Loli, baina errua ez da berea ez inorena izan: esperientzia beharrezkoa gerta zaigu hurrengoetarako.

ALEGI. Atzerapen luze eta guzti, aurpegi alaiz zeuden zain plazatxo batetan. Txintxarria oparitu digute, nonbait alegiarrak "txintxarrak" dira.  Narruzko bi pilota izan dira opari ezberdina: Tolosa pilotariaren oparia omen, bera gaur kanpoan bada ere. Bazen beste eskulan opari bat ere. Atxikimenduak. Irakasle borroketako laguna ere aurkitu dut ezustean bertan.

Atejole gabiltza agintari nahiz elizgizonen zintzotasunaren barne zirritu eta bihurgunetan.

Elurra dugu, lehenengoz negu honetan, Aizkorrin.

Josepak bereganatzen digu atxikimendu eskaintza gehienak: besoak zabalik jartzen zaie datozenei, a ze nolako besarkada eta hitzak bereak.

AMEZKETA. Plaza inguruak behintzat gorde du antzinako egitura eta giroa; inguru paregabea genuen arratsean Txindoki elurtuaren pean. Osteko ke multzo zuriak kontrairudi zitala dirudi, baina fabrika kutsatzaile hori omen herriaren ardatz ekonomikoa eta bizia, berari esker bizi baita Amezketa. Agian sinboloa ere bada ke-multzo hori: arrats erakargarri hartan presoak ziren kontrapuntu mingotsa, agian presoei esker bizi da herria, ez da erori etsipen eta errazkeri ustelean, askok besterik badiote ere. Txalapartak soinu berezia zuen ilunabarreko azken argian, Ume batek irakurri digu eskolako umeen harremana presoekin, elkarrekin trukatutako postalak zabalduz irakurri genitzan,  hunkigarriak umeek irakurriz abestutako bertsoak:

                                 "Jaia irria ta poza, badaukagu nola goza,

                                 tristuraz dugu halare, nahigabe bihotza.

                                 Herriko seme direnak, herritik urrun daudenak

                                 nahi ditugu elkarrekin, gurekin denak.

                                 Zuk barrutik nik kanpotik tira,

                                 herria indartzen ari da.

                                 Lehenbailehen ekarri behar dira

                                 presoak Euskadira!.

                                 Dispertsioan kastigu, gogorrak badakizkigu,

                                 zein diren eta nolatan, zeldatan gatibu.

                                  Aizu mutil, aizu neska, aldarrikatzeko presta,

                                 pare-parean dago ta borroka ta festa.

                                             Zuk barrutik ...(bis)"

Dantzari jantzitako bi mutil eta neska baten aurreskua. Atxikimenduak; Tolosa pilotariak eman du berea.

Paule xume baina ze positiboa, goxo goxo eta egoki giroari lotuz. 

Umeak bertso kantari, etorkizuna gurea da. Gure ondorengoa ziurtatuta dago. Zuek umeok zarie gure itxaropena.

Arrats berandukoan, ilunkaran, gaztainak sagardoarekin jarri dizkigute plazan bertan eta gaztainak erretzeko suaren inguruan "Hator hator" lehenengo, ondoren banatu dizkiguten koplak  kanta ditugu:

Lehen egina izanagatik

hortan hainbeste ahalegin

presoen alde herritar  denok

behar dugu zerbait egin

Indar berriak hartu ditzagun

ta aurera gogotik egin

kartzelako gogortasuna

pixka bat arindu dadin (bis)

Garai honetan jarrita gaude

Olentzerori begira

eskatuz euskal preso guztiak

ekartzeko Euskal Herrira (bis)

Aldarrikapen berarekin

gabiltza jira eta bira

turroirik gabe konforme gara

denak etortzen badira (bis)

Arazo bilakatzen ari zitzaigun bazkari-afari gozo bezain oparo, goiz erdiko hamarretako hamaiketako zein hamabitako, goiz hotzetako gazta lukainka eta abar bizigarrien ugaria, eta hara non gaur  merienda ere, arrats bukaerarako janari.

Fin eta demokratiko dabil Bego: egun hauetako batetan aurkeztu dizkigu argazki ezberdinak denon artean bat aukera dezagun kartzelatara gutunerako.

TOLOSA. Taberna edo nonbaiteko mahaiak jarriz moldatu dute azkenik oholtza, herriko agintariaren lotsagabekeriagatik. Aurkezpen luzea egin digute, aurkezlearen solasa,  poesia irakurketa, krabelin eskaintza, aurresku dantza, preso ohi baten eta beste zenbaitzuen hitzak, atxikimendu ugarien irakurketa eta oparia. Alkatearen portaera ere salatu dute. Plaza beteta ageri zen, presoen argazkiak basoa zirudien plazan, Tolosa zaharreko nahiz berriko kaleetan berriz musika bezain ozena ziren argazki ilararen eta isiltasunaren garrasia.

Josepak hitz egin du.

Pili-Patxi, Salegi-Loli, agian Justo-Loli ere bai, izan dira elkarrizketatako bikoteak.

Ez dugu miraririk eskatzen, ez gara ezeren eskale, ez gara eskekoak, ez gatoz erreguka.

Loli erreta dago, agian minduta ere, bere buruarekin haserre ere bai, Anoetako hanka sartzearen errua berea delakoan edo, taldearentzat kaltegarria izango den beldurrez edo. Paule egon da berarekin; gau hauetan bezala etxera joan den arren, bihar berriz ere gurekin izanen dugu. Denok sentitzen ginen errudun eta kezkati. Loliren izaerarekin laster da berriz betiko ihardunean.

Patxiri sendia etorri zaio: emaztea, alaba-suia, iloba: 3 belaunaldi presoen aldeko lehian. Martini ere ez dio huts egiten Rosak inguruan dabilenean.

Afaria elkarte batetan, ez nuen menuaren berririk idatzi: lainopeko lausoan dut begi ostean baina ez naiz idaztera ausartzen hala ez ote den beldurrez.

Pepiren etxean lo egin dugu. Paskual ere gurekin zen. Senarra gaixo dago. Etxe osoa kartzelako eskulan eta oroipenez beteta du. Suhia du Almerian eta alaba astebururo joaten zaio istripuen arriskupe bizian.