Ekimen ibiltaria

ASTIGARRAGA.  Nik beste Astigarraga bat espero nuen, zaharra, eliza ingurukoa, baina eraikuntza berri bateko Jose Barandiaran plazan bildu zaigu-gara, moltso polita goizerdia izateko. Ez digu euririk egin baina aterkia dugu denok badaezpadako arma. Herriko ezaugarria izaki, sagardotegi publikoa bihurtu zaigu plaza: girotzeko eta goiza gozatzeko txistorra, intxaurrak, gazta, menbriloa eta nola ez sagardoa. Denok diogu gosaria eztarrian dugula oraindik,  gehitxo dela, adina, estimatu egin behar ba-eta, baina gustura ekin diogu ehotzeari.  Enkartelada burutu dugu ondoren baita atxikimenduak jaso ere.

Paule hizlari, goxo baina tinko.

Ez gara turistak. Ez gara ibiltari arruntak. Euskal preso eta errefuxiatu politikoen ama aita senar emazte anaia arreba iloba lagunak gara.

Beteta dator ibaia euriteaz, erakunde eta politikoen zurikeriagatik gure amorrua bezala.

Karmen. Berez isila baina hitz-asperturako lagun goxoa. Bere isiltasunean eta apaltasunean ze kemen, ze aurrera egiteko erabaki irmoa. Seme bat hil zioten Gasteizen; hiletetako oroigarria oparitu digu, poltsan daramatza.  3 seme izan ditu errefuxiatuta, alaba errefuxiatuta du,  suhia Huelvan preso, zeini emazte atzerriratua  ezin zaio joan bisitan.

URNIETA. Herri egitura fisikoa galdu duen herriak herri nortasuna ere galdu izan behar duela dirudit. Erdiguneak galdu duen antzinakotasunaren jitea  goiko plazan darrai oraindik: eliza, armarri erraldoi eta guztiko Udaletxea, Done Leokadiaren ermita eta zurezko leihoz oparo bezain berezi diren bi etxe. Leokadia Sainduaren aurrean zegoen presoen panela; bertan  elkartu gara denok, Jazinto seminariotik laguna  tarteko. Atxikimenduak.

Paule gaurko hizlari?.

Ekimeneko ibiltariok eta herriko taldetxoak osatu dugu herrian zehar  giza katea. Herri bakoitzean lez, Urnietan ere bertako presoen argazkiek eta senideek azaleratzen  dute egoeraren gordina.

Nomadak gara Euskal Herriko eta Espainiako politikagintza desertuan.

Irratsaioetarako elkarrizketa-gune bihurtu zaigu autobusa. Bidaian goazela deitzen digute eta autobusetik bertatik egiten da elkarrizketa.

Nereak bideratzen du gaia: noiz norekin nork. Besteok ikasi dugu isilik egoten eta hitz egiten duenak autobusaren atzealdera joaten, handik hitz eginez  hobeto entzuten baita, motorraren interferentzia eragin motelagoagatik edo.

EGUNKARIA. Zain zegozkigun errepide ertzean. EGUNKARIA gaztea da, espirituz ez ezik kazetarien adinez ere. Presoen aldeko plataforma sortu dute, baita gai horri zuzendutako Oihartzuna aldizkaria ere; ale bana oparitu digute. Atxikimenduak berez izenpetzen dira horrelako giroan. Poza eta itxaropena horrelako talde biziek ernarazten dutena.

Nola bideratu presoengana ibiltarionganako herriaren sentipena: hori da gure arduretariko bat.

Nere. Kazetaritza bukatu berria du. Irribarretsua, goxoa, bizia, erabaki handikoa, badu jenioa besterik badirudi ere. Hedabideekiko lotura egiten du berak, hori da bere ardura bakarra, garbi utziz ez dela taldeko arduraduna ez gure burua. Baina "Jefa" deitzen diogu.

ANDOAIN. Une zirraragarria da edozein herritan ere jendearen harrerakoa, begietako ñir-ñira autobuseko goitik begiratzen diegunean, elkarrenganako txaloak, elkar agurtzeak. Hunkigarria da herri bakoitzeko talde fin hori zain edukitzea beti.

Gizakatea betiko herrian zehar. Integratu gabeko "murziano" asko omen da Andoainen. Beraiei ere helarazi beharko diegu ba gure mezua!.

Harea besterik aurkitzen ez dugun desertuan hazia erein eta berdeguneak ureztatzeko premia eta ilusioz jantzita gatoz.

Azken begirada barruko eta kanpokook elkarri, begien irriñoz elkar agurtu, txaloak,  eta bagoaz gure ia etxea ere den autobusean.

Josu, kamionetako arduraduna: gidatu ez ezik musika, argazki eta hainbat zereginez arduratu behar dena. Nekosoa da bere lana sarri. Basauriarra, batzuetan Bilboko hurbiltasuna nabari zaio. Fisikoki ere mutil puska. Alaia, humoretsu jasan gintuen 20 egunez. Beti du zerbait esateko, baita erantzuna ere edozein adarjolearentzat. Makinatxo bat lan egin zuen  Patxi eta Ibonekin  gure maletak autobusetik kamionetara garraiatzen autobusak joan behar zuela eta gu geu gera ez gintezen maletekin zamatuta. Behin ikusi nuen haserre kamioneta pasa ezin zitekeen kaletatik eraman zutelako.

USURBIL. Errepidetik gertu bildu zaigu herritargoa, herrirainoko ibilia egin dugu pankarta ikurrina eta herriko presoen argazkiekin. Herriko egitura zaharrak dirau oraindik plazan, frontoia berria eta gaurkoa bada ere. "Usurbilgo elizaren hormak, ze horma sendoak"  zioen kantari  Josuk garai bateko Urko gogoratuz. Sendoa agertu zaigu Usurbilgo herria bera ere gaur,  ekitaldia frontoian egin dugu pankarta erraldoi baten babesean.  Neskak izan dira txalapartariak, bertsolaria gizon heldu bat, dantzaria berriz baletekoa zirudien gazte bakarra dotorea bezain abila aurresku lanetan. Atxikimenduak ere pila izan dira.

Paule hizlari.

Batzuek laburrago, besteak luzeago, xumeago edo dotoreago, beti da harrerako hitzak zuzentzen dizkigun norbait herrietako ekimenetan; ondoren horrek berak egin ohi du ekitaldiaren zuzendariarena, noizbehinka ezberdinak badira ere ongietorrikoa eta aurkezlea.

Oasiak sortu ez ezik desertua bera berdegune bilakatu nahi dugu.

Josu, Ibon eta Patxik denokin gosaldu bazkaldu afaltzen zuten. Lotarako ohea ere gurekin batera aukeratzen zuten gaueko lo non banaketan.

Ibon. Furgonetako beste arduraduna. Elorrioko bizkaitarra. Panelez eta megafonia nagusiaren arduraduna. Martxaren aitzindaria herrietan: herriko arduradunekin harremanetan jarri eta panelekin ekintzarako eskenatokia gertatu. Gaztea. Irribarre maitagarria zuen beti ezpainetan. Hotz galantak pasa behar izan zituen goiz eta ilunabarretan.                                           

Bazkaria elkarte batetan ala Herrikon?. Lekak patatekin, oilaskoa saltsan eta fruta: nola ez, gozoa.

Behingoz eguzkia ikusi dugu, Usurbilen!!!.

Patxi. Autobuseko gidaria. Oreretakoa. Beti zegoen  behar zen tokian, non nahi genuen han, konpontzen zen gure zain egoteko, ez ginen autobus bila joaten bera gure bila zetorren baizik, sarri nahiko maniobra aldrebesak egin behar bazituen ere. Baita gauez lotarako maletak jaso behar genituenean ere. Taldean egoten daki. Gure helburuekin ere nolabait lotuta, ikusi izan genuen ekintzetan kartela eskuan ere.

ORIO. Eguzkia irribarretsu agertu zaigu hemen ere. Moila alboan, itsasontziak testigu, kioskoaren aterpean izan da ekitaldia. Irakurriz kantatu dizkigu bertsoak bertsolariak, herri bakoitza dituen baliabideez baliatzen dela erakutsiz, atxikimendu ugari ekarri digute, Benito Lertxundirena tartean: Orion PNV eta EAk izenpetu dute atxikimendua, PSOEk berriz, ez: kontraesanak, nortasun sendo edo arinagoak, sentipen ezberdinak; agian politikoak direnez interesak dira ezberdinak. Manifa egin dugu hondartzaranzko kaletik joan eta moila aldetik bueltatuz.

Jon : neuri tokatu zait gaur  mikrofonoa.

Kaioek bezala hegan egiten du seme-alabak etxera ekartzeko ametsak.

Herri sentipenaren sinboloa ere bada salda: hamarretako edo arrats hondarreko mokaduen bidez ere bermatzen du herriak presoekiko atxikimendua. Noizbehinka izan dut herriko mugimendu epel xamarraren nolabaiteko zuriketa ere ez ote zen burutazioa, besterik ezinean zerbait egin nahia.

Bego.Ia inor ez da beraz jabetuko baina hainbat lan egiten du taldean. Bere ahaleginari esker dugu denok guztion helbidea eta ibiltarien senideen kartzelako berri eta zuzenbidea.

LASARTE. Inozo optimistak gu, Justoren metereologo dohainak ez ezagutzen oraindik eta, berak besterik zioen arren,  aterki gabe atera gara atera; izugarrizko zaparrada eta haize boladak harrapatu gaitu, aire bortitzak kartelak ere airean erabili ditu; guk izan dugu aterpedun oholtzara igotzea, bildu zaigun herriak ez. Adar eta txalapartaren soinuak ere bustiak zeuden, gehienon oinetakoak, buruak eta arropak bezala; irakurriz egin du hemen ere bertsolariak bere lana; neska-mutil bikoteak abestu dute besteok ere abestera konbidatuz gogoratzen ez dudan abesti ezagun bat. Atxikimendu asko: PNV eta EAk ez dute atxikimendurik izenpetu; ahaztu egin zait galdetzea atxikimendurik eman duen ezaguna dudan Ramon herriko apaizak.

Jon, neu hilari.

Jazarpen, irain eta umilazioak pairatu behar izaten ditugu euskal presoen senideok.

Autobusean hartu ohi ditugu sarri zereginen banaketa eta antzerako erabakiak. Autobusean bilerak egitea ordea ia ezinekoa da, telefonoz elkarrizketak, bestelako zereginak, egunkariak eta abar direla eta. Bazkari-afari osteetan ere oso zaila gertatzen zaigu, denborarik ez dago edo nekatuta gaude: gosaria etxeetan egin ordez elkarrekin egingo dugu eta ondoren bilera egin, horretarako ordubete bat hartuz lehenago jaiki behar badugu ere.

Josepak bere ohizko sentimendu, indar eta zorroztasunez astintzen ditu denon sentipenak.

HERNANI. Jende handia joan da biltzen, bilduaz kartel-argazkiak hartzen ere, Ezkien, Tiloen plazan. Azeri-dantzari ekin diote frontoian, azeri larruazalarekin mozorrotua du burua dantzarien aurrekoak puxika puztua besteek eskuan, dantza berezia da eta bereziagoa suertatzen da halako batetan puxikadunak jende artean sartuta zirti-zarta hasten direnean ikusleen bizkarrak astinduz, danbateko bigunen soinu hotsa airean eta jendearen iheserako oinen zalaparta bizia zoruan. Puxikak oparitu dizkigute, taldearen atxikimendua ere bai. Ugariak izan dira atxikimenduak, baina PNV eta EAk ez dute izenpetu. Neska-mutilak izan dira txalapartariak, abilak. Lau bertsolari. Poema bat, bakoitzari kopia bana oparituz; poemok eskura eskaini besterik egin ez digutenez Paulek, erabaki zuzenez, irakurri egin die poema bildutakoei.

Joseparen hitzak.

                                        "Hogei bat egun, herriak ehun,

                                        kilometroak asko dira

                                             denak zenbatuz, denek zenbat huts

                                             espetxetara begira

                                             gezurtatzea, desiatzea

                                             nahikoa ez da ta, tira!

                                             Denon artean, ekarri artean

                                             Presoak Euskal Herrira

                                             egon behar duten tokira"

Ilara bakarreko manifa luzea, etxeteria osoak inguratzen zituena, kale ertz batetik beste puntako ibilkideak ikusiz: grafikoki erakusten zuen, begi-bistan genuen 600 preso-taldea ze jendetza den. Udaletxeko plazan bukatu dugu. Behingoz aterian egin dugu gaurko ibilia. Ekitaldi polita izan da, barnea asetzen duenetarikoa.

PNV da irtenbidearen giltzarria, konponbidearen erantzule ez bakarra, bai erabakigarria.

Karmenen senarra  ezagutu dugu, gaztetatik askatasunaren lehian mila borrokatan ondua.

Xalaparta elkartean egin dugu afaria: sopa, legatz frijitua eta pastela. Haginik gabekoentzako ere afari izugarri gozoa. Ardoa beti izaten dugu ona, sagardoa ere ez da falta: botila hutsei begiratuz sagardoak estima handia izan du gaur.

Elkarrizketarik egon ez denez ez dugu asanbladarik egin gaur jatorduen ondoren.

Etxe ezberdinetan banatu gara, herritarren jatortasunaz eta xarmaz gozatuz.

Kontxi izan dugu ostalaria: gorriak ikusia bera eta familia; badu klandestinitateari buruzko historia politik ere.