Ekimen ibiltaria

G I P U Z K O A

Kotxez egin dugu lau etxarriarrok  Donostiarako bidaia. Rosa ezagutu dut, Martinen emaztea, baita bere koinatua ere. Eguraldi txakurra dugu, euria eta hotza dugu hizpide baina hastera goazen  etorkizuneko 20 egunen misterioa bizi dugu hitzez barrenago, jakinkizunak ematen duen urduritasunarekin: barne ezten gazi-gozoa.

Donostiako Antiguo auzoko plaza batetan joan gara elkartzen. Lepoko zapiak begiratu beharrik ez dut bidaia-kideak ezagutzeko. Izenak ez ditut gogoan, ibiltarion aurpegi gehienak bai. Bidaia-kide ez ezik lagun ere izango ditugun Josu eta Ibon ezagutu ditugu: Josu, manifen aurretik musikaz herriari dei eginaz megafoniaren kamioneta gidatuz, berak daramatza ere 600 presoen girtendun argazkiak; Ibon berriz ekintzen aurretik ibiliko zaigu herrikoekiko lehen harremana eginez, herrira gu heltzerako argazkien panelekin eszenatokia antolatuz  eta gaueko megafonia indartsuagoa eraman zein muntatuz.

DONOSTIA

Hasiera

Eta azkenik ekin diogu Ekimen Ibiltariari. Taldetxo polita bildu gara. Taldekideak  ekimen ugaritan iaiotutako jendea iruditu zait, erabakiko jendea, pankartari heldu eta egin behar dena zirt-zart egitekoa, antzerako gorabeheretan ibilitakoa, zaildua. Senideak-en soinu ezagunak bete du ingurua: bidaia osoan izango dugu melodia bera gure autobusaren aurreko eta gaueroko manifa isilaren laguntzaile. Presoen 600 argazkiekin eginiko pankarta luzea zabaltzen dugu borobilean: handitu egiten da 600 preso kopuru izugarria plastikozko oihal zurian erreskadan ikusita. Bertsolarien agurra: bertsolariak badira izan herriaren ahotsa. Aurreskua: protagonistatzat gu hartzen ote gaituzten sentipena dugu, horregatik aurresku eta gainerako dena panelean irudikatutako presoei zuzenarazten diegu. Nahitaezko argazkiak. Paulek hartu du denon izenean hitza.

Ia 600 euskal preso politikoen senideak gara. Bihotza eztenkatzen digun helburu zehatz eta minak bildu gaitu hogeita hamar preso senitarteko hogei egunez  Euskal Herri osoa zeharkatzeko 100 herritik gora bisitatuz.

Gizakatea

Eman diogu hasiera oinezko ibiliari. Luze doa ilara Kontxan zehar. Argazkien pankarta luzeak zirrara sortarazten  du. Ikuskizuna gara hondartzako zein paseoko ibiltarientzat. Harritzen nau argazkilarien argazki makinari eragin beharra. Patxik ere ekin dio bideokamera astintzeari. Eder dago badia eta bere inguru osoa, erruz dabil jendea, dotorea geratu zaigu goiza bai eguraldiz baita ekimenarengatik ere.

Udaletxean

Zain genuen arkupean Odon Elorza alkatea, Antton Karrera EBko zinegotzia, giza arazoetarako zinegotzia, beste emakume bat ere. Pankarta eta giza-kate osoa aurreko espaloian kokatu da porturantz luze. Bozeramaile hautatuetatik Patxi eta niri tokatu zaigu hurbiltzea, baina azkenik baginen gehiago ere Odoni gure ibiliaren zergatia azalduz. Dioguna entzun ez ezik oraindik askoz gehiago egin beharko dela ere gehitu digu. Labur, baina bakeaz aritu zaigu ondoren. Bakeaz aritu zaigu Antton ere. Ez digute ezer zehatzik esan baina ikusten zitzaien asmoa, indarkeria hitza bera erabili gabeko indarkeriaren aipamena alegia. Eskua eman diegu eta kito.

*  Bi akats egin ditugu. Bata, istilu eta eztabaida bila ez goazelako edo, ez diogu ezer erantzun bake jardunari: gerora ikasiko genuen fin baina firmeki erantzuten  ez dela hori gure ihardunaren gaia beraien legea beraiek betetzeko eskakizuna soilik baizik, pentsaera ezberdin anitz dugula Senideak Elkartean, ez garela politika arazoetan sartzen, gu ez garela inoren bitartekari. Bigarren akatsa,  ez diegu eskatu atxikimenduaren sinadura, ezta Udaletxeari proposatutako mozioaren erantzunaren berri ere. Egia esan hurrengo egunera arte ez dut nik jakin atxikimendu pertsonalen orririk dagoenik ere, ezta mozioak sartuak direnik ere udaletxeetan: egostarin gaude oraindik antolakuntzako hainbat gaietan. Herri bakoitzari buruzko informazioa jaso behar dugu aurrez. Ibiliaz ikasi.

Martzial.  Bera Hernanikoa dela dio, baina Donostiako Antiguo auzoan bizi da.  Halako begirune edo emozio isilez kontatzen du nola semea hiltzear egon zen gose huelga batetan, nor eta nola joan zitzaion semeari baraua utz  zezan konbentzitzera, erabakia baitzeukan azkeneraino heltzea. Gaur egun Puerton dago mutila.

Alde Zaharrean barneratu da ilara bizia. Konstituzio Plaza. Gure ekimenean behin ere ez da nahikoa, baina "nahiko jende" idatzi nuen koadernotxoan. Aurkezlearen harrera hitzak,  aurreskua, txalaparta.  Lepo-zapi  moreak oparitu eta lepoan lotu dizkigute:  Zaharreko elkarte bateko ezaugarria. Atxikimenduak jasotzen hasi gara. Era guztietako talde, elkarte zein pertsonenak. Ugariak dira. Zaharrean, nola ez, tabernarienak, tabernari elkartearenak ere bai. Donostian sortu da kondenaren 3/4ak betetakoen aldeko Plataforma: hitz batzuk zuzendu dizkigute. Paulek egin zuen hitz.        

Euskal Presoek Euskal Herrian behar dute, gaixoek Euskal erietxeetan eta kondenaren hiru laurdenak bete dituztenak etxean.     

Autobusa ezagutu eta okupatu dugu Udaletxe alboan. Gure ibilgailu ez ezik etxea eta egontokia izango zaigu. Jarlekoak goian ditu, behean berriz zama-tokia.

Patxi da gidaria, hau ere bolanteduna ez ezik, konpañero ere bilakatuko zaigu. Ez da beti erraz horrelako talde bat jasan beharra, ideiaz eta sentipenez ere inguruan behar da egon.

Maria Luisa, Tomas eta ni lehen ilaran kokatu gara. Bistabisioa.

ALTZA

Auzo zabala da, Donostia bertan ez balu herri handia litzake. Bazkaria elkarte batetan. Ez nuen menutaren berri hartu, badakit salda edo zopa izan zela, ondoren babarrunak izanen ziren baina gainerakoen gomutarik ez dut. Gogoratzen dudana herriko hainbaten lana, senideen guganako ahalegina. Trikitilariek, fanfarreak  alaitu ziguten jatordua. Gazte jendea: itxaropena. Bihotzez eskertu diegu bazkari bukaeran txaloz eta hitzekin.

Harrera Hunkigarria egin digute. Altzak badu bihotza.

Josu Cerrato. Erandiokoa da, mila borroka politikoetan bermatua. Ideia ezberdinei lotura, urduritasunei baretasuna, asmoei bidea ematen dien lagun argia bezain apala.

Plazako ekimena: Txalaparta, aurreskua, atxikimenduak.

Berak eginiko poema ederra irakurtzen digu goxo eta taxuz Joan Mari Irigoienek:

Legearen aldekoak omen dira,

eta legea dute aipatzen behin eta berriro,

baina ez dituzte

presoei dagozkien eskubideak

zaintzen ez begiratzen

eta legea bera ipintzen dute azkenean preso

letra handi guztien gainetik

eta letra txiki guztien azpitik.

Legearen aldekoak omen dira,

eta hala dabiltza

batzuk omenka eta besteak amenka,

legea behin eta berriro lotuz,

askatasunaren kontra.

Eta omenka dabiltzanek eta amenka dabiltzanek

denbora dute alde,

baina ez Kanariasa joan behar izaten duten

presoen senideek,

zeren eta, dakizuen bezala,

han beti da ordubete lehenago

amesten den izarra sarritan ez ikusteko.

Eta ez dira berdinak

barruko denbora eta kanpokoa,

zeren eta urruntasunak eta isolamenduak,

eta bakardadeak eta mesprezuak,

eta espetxeko burdinek eta gelako ilunak,

eta minak eta oinazeak, azken finean,

segunduak ordu bihur baititzakete, orduak urte,

eta gaztetasuna zahardade.

Eta nola ez baitira berdinak

segunduak eta orduak

ezta orduak eta urteak ere,

hala eskatzen diegu eta exijitzen diegu

amenka eta omenka dabiltzan horiei:

"Ez omen eta ez amen,

baizik eta orain eta hemen,

bete ezazue legea lehenbailehen"

Paulen hitzak.

 Bi urte dira Legebiltzarrak presoak Euskal Herriratzeko erabakia hartu zuela baina lehengoan gaude.PNV eta PP dira horren erantzule eta arduradun nagusiak.

Irigoienen ama Elgoibarko Sallobente auzoko Gelatxo Txiki baserrikoa da!!!. Esan ohi da mundua txikia dela eta izan ere bada.

Blanka. Urbinako arabarra. Ilaje zuri ugariak bere 74 urteak adierazten ditu. Pausu bizkorreko gorpuz txikia, baina mila borrokatan sendotutako nortasuna. Semea hil zioten tiroz Morlans-en. Gainera 13 urtez dabil kartzelarik kartzela  beste semea bisitatuz; azken urteotan Tenerifeko Salto de Negrora egin behar du kilometroetan ez ezik urteetan amaierarik ez duen bidaia luzea.

Autobusa buru dela ikurrin eta tutu soinuz nabarmendutako karabana egin du kotxe ilarak.

INTXAURRONDO. Kuartel erraldoi bezain makurraren berri banuen, ez nekien, baina, goialdeko halako auzo zabala zenik, herri osoa sortzen ari denik, gutxiago halako nortasun propioko jende jatorrik zegoenik. Jende multzo polita genuen zain pankartekin: bidegurutzean bertan  banakoa dantzatu digute zortzi neskak bakoitzaren kamisetako hizkiz AMNISTIA hitza osatuz dantza bukaeran.

Luzapenak usteldu egin dira. Epeak bukatu dira!.Txeke zuri gehiago eman behar al dugu?. Ez!.

Tomas. Lagun atsegina. Goxoa baina era berean bizia. Jarrera tinkoa du, ez da bigunkerietara makurtzen egoera zein jokabide politikoak aitatzen ditugunean autobuseko  behatokian. Basomutil Gipuzkoako hainbat herritan, artzain Ameriketako Idaho eta Kalifornian, fabrikako langilea mila greba eta borroketan zaildua, jubilatu ondoren seme pilotariaren eta gainerako gaztetxoaren maisu eta botillero, badu ortu erdi-esperimental bat ere Iruñea inguruan: a ze nolako nobela nik idazteko gaitasunik eta graziarik banu. Navalcarneroko kartzelan du semea,  hurrengo asteburuan du bis a bisa-a berarekin.

EGIA. Goitik behera zeharkatu  du auzo zabala auto ilarak, kale erdiko semaforoetan geldituz egin dugu pankartekin ibilia Karmen kaleko hesi berdez inguraturiko plazatxoraino. Txalaparta, dantzariek  aurreskua dantzatu dute, baita poema bana oparitu ere.

                                 "Bihotzeko suak

                                  lagunduko gaitu bidean

                                  Odoleko garrak

                                  sinistaraziko gaitu askatasunean

                                  bidean amaieran

                                  beldurrik ez dagoen

                                  Eremuan.

                                  EUTSI GOGOR!!!

Militanteak direlako, euskal politikagintzak Euskal Herrian  eta orain behar ditu preso guztiak.

Maria Asun. Emakume puzka, ez gorputzez soilik, izaeraz ere. Eztia eta sentibera. Hiztuna ere bai, irekia.  Semea du Frantziako Fleury kartzelan.

GROS. Txalaparta, Aurreskua, Atxekimenduak, Poema,

                                 "Ametzak kate motzean lotuz

                                 kartzelaren harresia,

                                 eskubideak borrokatzea

                                 baitago galerazia.

                                 Baina, oroiminak zulatu asmoz

                                 bakardadeko hesia

                                 Euskal Herritik jaurtitzen dugu

                                 elkartasuna(re)n gezia.

                                 Festetan ere uluka dabil

                                 askatasun irrintzia,

                                 zuen oinaze bizia,

                                 herri honen garrasia.

                                 Borroka-suak erre ohi duenez

                                 belar-txar eta Sasia

                                 haritz-enborra bihurtuko da

                                 AMNISTIAREN hazia."

Loli izan da hitz egin duena.

Zein da PNVa gure izenean inori epeak jartzeko edo emateko?. Gu geu gara dispertsioaren sufrimendua sufritzen dugunak.          

Groseko eliza aurrean ilundu zaigu. Hotz  egiten du, plazako erakusleihoetan bilatzen dugu haize finaren aurkako babesa. Harritu egin nau auzoetako nortasun eta bizitasunak; Kontxa, erosketa eta txikiteoko kaleez gain beste zerbait ere bada Donostia. Auzoak, bigarren Donostia, agian ez hain ederrak bai ordea biziak.

Josefa.Tenerifeko Salto del Negron dauka semea. Hamazazpi urte daramatza Zabartek kartzelan demokrazia aldi honetan, sasi-amnistiara arte 5 urte egin zuen frankismo garaian. Ez dio hutsik egiten hilero urrutiko irlan semeari, makinatxo bat neke eta presozainengatik hainbat zitalkeria jasan behar baditu ere. Gorputzez lerdena, izaeraz kementsua. Gazterik alargun, familia aurrera atera beharrak eman dio berez erakusten eta zabaltzen duen indarra.

Manifestazioa Grosetik Amarara: Manifestari  bakoitzak zeraman preso bakoitzaren argazkia, lau ilara eginez. Zirraragarria izan da gauez Donostiako kaleetan zeharkako ibilaldi isila.

Martin. Zintzoa eta lagun ona, jenio bizia ere izango du tarteka: ikasi nahi du eta prest dago edonori elkarrizketara laguntzeko, baita hitz egiteko ere, herri txiki batetan lehen urratsa emanez. Duela guti, gau batetan, bi seme eraman zizkion etxetik Guardia Zibilak.

AMARA. Easo Plazako ekitaldia:  euri zaparradak lagundu digu eten gabe, baina pozik ginen, euriak ez digu zapuztuko aldarrikatzen dugun exijentzia. Telebista eta zineko aktore ezagun bat jator aritu da aurkezle lanetan: "temosoak gara" dio ahots irmoarekin. Ramon Labayen  Donostiako alkate ohia aritu da  mikrofonotik: "presoak irauteko familiaren beroa eta hurbiltasuna beharrezkoa du". Poztu gara PNVko kide bat egoteaz, baita PNVk baimena emateaz ere nolabaiteko ofizialtasuna ematen diolako ekimenari, baina ze demontregatik eskatu behar dio  Labaien batek baimena alderdiari bere hitza presoen familiakoei zuzentzeko!!!. Politikaren eta politikarien ajeak. Urrujulegi,  hurrengo hizlaria, serio eta gogor egon da.

Lolik irakurri egin du Ekimeneko idazkia.

Afaltzeko elkartu dira Madrilen PNV eta PP;  PPk itxoiteko eskatu dio PNVri. Noiz arte itxoin bihar dugu?. Noiz arte!!!.

Afaria Amarako auzoan. Patata tortilla, sopa eta oilaskoa: ez diogu muzinik egiten, gozoa eta gosea bat egin baitira. Afaria prestatu eta zerbitzatu diguten familiartekoen tinkotasunak, umoreak eta naturaltasunak harritu egiten nau, beraien ahalegin eta gugatiko ardura barne sendotasunaren ezaugarria besterik ez da.

Norvegiar neska kazetaria ibili zaigu bidelagun manifa osoan elkarrizketak eginez guretariko hainbati, baita bere lagun neska argazkilaria ere etengabeko flash ziztadaka aurrean.

Justo. Getariarra. Koinatua du kartzelan. Arrantzalea, itsasoan zaildua, maukahutsik gehienetan, hotz egin arren. Lagunak eta ezagunak ditu ia herri gehienetan. Lo guti egiten du, goiztiarra, lehen orduetan egunkaria irakurri eta aurreko egunekoez  idazten du. Nondik ateratzen ote hainbeste kemen!. Harreman publikoak egiten ditu denean, batez ere gazteekin.

Bilera.Eguneko jokabideak eta ustez moldatu  beharrezkoak  eztabaidatu ditugu taldean afal ondoren. Egunero bilera egin beharra ikusi dugu eta afal ostean egunoro eginen dugula erabaki. Gero Ramon Gaztelumendi azaldu zaigu, ohar batzuen ondoren bazkari-afari ostean bilera egitea aholkatu digu. Ontzat eman dugu aholkua gure usteen araberakoa baita, ez ezarritako araua.

Bego.Iloba du kartzelan eta hemen dabil solidaritateak eraginda. Izaeraz gozoa, langilea, isila, ezkutuko lana egiten duena, burutsua eta zentsuduna.

Lotara garamatzan kotxean bertan egin dugu etxe aldaketa Justo eta Tomasekin, txakurra baitute goazen etxean,  M. Luisak jasan ezineko txakurrekiko  oztopo edo alergia. Jaiotzez Artajonakoa den amonak bere ohe zabala utzi digu elkarren epelean egon gaitezen  M. Luisa eta ni;  6 urtez du iloba kartzelan, 9 kartzela ezberdinetan ibilia da Espainia osoan barrena iloba bisitatuz, bihar goizean bere telefono deia espero du. Hitz aspertuan egon gara sukaldean. Familiartekoen sufrimendua gori-gori dago gure artean.

Motzak egin zaizkigu gaurko berez ere guti izan diren oinezko kilometroak.