Ekimen ibiltaria

Jiratxoa egin dut herritik eguneko lehen argira: txikiak, asko eta atseginak dira zubiak. Bada kareharrizko dorre sendo bat ere erreka alboan: Bidasoa ibaitik zehar ekarri omen zuten eraikitzeko harria.

Kalean argitu digu autobusaren zain.  Zortzi eta erdietan atera gara, bidaia luzea dugu gaur.

Probisionalki eta espontaneoki Justok hartu bazuen ere Joseparen ordezkoa eupadak jotzerakoan, asanbladak Paskuali eman dio gaur ardura hori: ahots indartsua du, ozena. Justo oso diziplinatua da. 

UGAO (Miravalles). Hamar eta erdiak ziren elizako erlojuan ekitaldiari ekin diogunean plazan.  Ez da beti erraza izaten tokira heltzea, gaur ere ez. Taldetxoa eduki dugu zain, adarraren soinuz. 4 preso daude herrian.

Poxpolin batek dantzatu du aurreskua.  Nabarmena zen jendearen poza atxikimendua ematerakoan: eliza eta udaletxeak, biek ematen digute babes fisikoa goiz hotzean baina apaizak bakarrik eman digu atxikimendua; alkate jeltzaleak entzun egin dio elkarrizketako bikoteari, baina ez du argitu bere sinadurarena; mozioa sarrerako leihatilan aurkeztu behar izan dute: ofizialtasunkeria nagusitzen denean ezer guti onik espera daiteke.

Jonek hitza

Adarraren soinu eta jendearen txaloetan bilduta utzi dugu plaza eta herria.

Guti gaude baina asko gara.

ARRATIA

Niretzat berria diren bide eta bailaratik egin dugu hurrengo urratsa, errepide nagusitik at, basoz baso; baserri eta landetxe ederrak daude Arratiako zonalde honetan ere. Zeberio, Arteaga,  Areatza ezagunak ditut lehendik.

Santi. Gasteizen bizi den arrasatearra. Alaba du Caravanchelen, 2 urtez epaiketaren berririk gabe. Isila baina erabakiduna, solaskide ona. Edozertarako prest dagoena. Xaloa.

ZEANURI. Zuleibar, Elizaren Ikastetxean egin dugu geraldia. Atseden ordua da, goizeko etenaldia; pribatua eta elizarena denez diziplina militarra omen bertan, klaseren bati huts egiteagatik zigorra jasoko lukete gaur ere. Gazte pila dago, batzuk barrutik eta atzean dagoen sarreratik begiratzen digute, beraien buru-bihotzek zer ote dioten galdetzen diot nire buruari. Presentziaz gain, bere atxikimendu idatzia ere eskaini digute gazteek. Gustura sentitzen gara. Gaurkoa lorpen handitzat jotzen du bertako emakume batek.

Paulek hitza.

Gazteok itxaropena zarete.

Gazte denborako nekazarien Arratia idilikoa pinudiek eta lantegiek ilunduta dago, baina gordetzen dute bere Euskalkia ez ezik hizkeraren doinu propioa.

Bailara laua, ez da "nekosoa" Tomasek dioen bezala.

Gaur Martzial dugu  bedeta EGINeko argazkian.

IGORRE. Institutuan genituen zain ikasle eta irakasleak; hainbat falta omen da azterketa batetan daudelako. Txalaparta. Atxikimenduak: ikasle zein irakasleenak, Joseba Martin HBko Mahaikideak ere bere agurra bidali digu, Bediako Udalak bertan eman digu berea eskura. Zonaldeko herrietako udaletxe denek eman dute atxikimendua herri handikoek ezik.

Gazteak, enbor zaharraren ezpalak: herri honek badu etorkizuna.

Auzia Estrasburgora jotzeak ez omen dakar ezer erabakigarririk, zerbait sinbolikoa eta propagandarakoa ei da soilik. Bada zerbait. Hitz hutsak baino gehiago behintzat.

Maribi, torturaz hil zuten Joseba Arregiren arreba. Tentea ez ezik tinkoa ere bai. Gogorra, aldi berean goxoa.

ARRIGORRIAGA. Herri erraldoian taldetxoa genuen zain, ia kalean bertan, garbigunetxo batetan: hain herri handiak ze plaza txikia. Ez da erraza izan behar zementuzko eremu honetan presoen aldeko biguntasuna bilatzea. Zer egin jakin gabe egon gara tarte luzean atxikimenduen eta arduradunaren zain. Lore-sorta  Peli, gartzelak hil berri duen gaztearen gurasoei; oraindik negarra darie: Blanka saiatu da animoak ematen, berak ere baitaki semea galtzea zer den. Txapliguak. Elkarrizketa egin diote Blankari. Atxikimenduak

Martin-Justo apaizarengana, eman diete sinadura. Zaratamoko  zinegotzi jeltzaileak ere bidali digu atxikimendua.

Min gehiago egiteko modua besterik ez da dispertsioa.

Presoen aldeko pankartak daude autobideko zubietan.

Inguruko PNV zein EAko  hainbat zinegotzik eman dute sinadura: agian herri txikiagoak direlako, agian presoen gaia indarra hartzen doalako: botoak lortzeko interesgune bihurtzen denean izango dute interesa presoek politikoentzat.

Elias, zintzoa eta fina;  egoera edo jokabide politiko zikinen aurrean errea, erraz zitaltzen dena. Ez du zalapartarik ateratzen baina behar den tokian dago beti.

Edurne gogoratuz, bere alaba izan da espero ez nuen ezustea. Honek Igoa, Tomasen herria, ezagutzea izan da bigarren ezustea, mendi zeharkaldi batetan galduta bertara jo zutelako:  mundua txikia dela zioen batek, mendiek ez baina pertsonek tope egiten dutela besteak.

Justok berbataiatu du Maribi: "Bi Mari".

IGORRE. Arantzazu. Emaro, ia ustekabean guretzat, baina ekitaldi berantiarrak bere bidea hartu du hotel aurrean. Astiro astiro gehitzen joan den multzotxoa elkartu gara. Atxikimendu piloa ekarri eta banan-banan eskaini dizkigute. Selektiboak, aukeratuak, gainera: han zen Agirre pilotaria, baita PNV eta EAkoak; Kepa Intxausti bertsolariak atxikimenduaz gain botatzea espero ez zuen bertsoa ere bota du.

Edozein  politikarik baino gehiago balio du herri xumeak.

Presoak ahuldu nahi dituzte dispertsioarekin.

Balentin, Maribiren senarra, ez da atzean geratzekoa, edozertarako prest, ausarta.

Bazkaria. Hotelean izan da eta hotelaren oparia omen. Bertako jende ugariarekin elkartuta egin dugu bazkaria. Entsalada errusiarra, paella, haragia saltsan, flana / jelatua: oso bazkari fina. Bertsolariak.

Paulek hitza.

Legeak betetzen ez dituena da ahula, indarkeria badarabil ere.

Herrietako talde bizi eta kezkatuetara mugatzen gara, baina atxikimenduek erakusten digute herriko sail zabalak ere onartzen dituztela gure ekimena eta helburuak.

Bittori, gorputzez txikia baina bizia eta langilea. Atsegina izaten ahalegintzen da.

GALDAKAO. Jende multzo handia dugu zain. Bazen zerbait azpimarratzekoa baina ez dut oharra ulertzen. Txalapartaren soinuak ingurua betetzen zuela heldu gara. Zuriz jantzitako gizonezko dantzari bakarrak egin du aurreskua. Lore eskaintza: herriko presoen senitartekoei gureak oparitu beharrik ez dugu izan, beraiei ere eskaini dietelako. AEKkoek Korrikako testigua eskaini digute  barne mezua poema bat zelarik: nik ez dut entzun poema irakurtzen lagun batekin hizketan ari ginelako; ez dakit zergatik nire eskura testigua etorri denean eta nik barruan poema ikusi mikrofonora atera eta berrirakurri dut: dabilenari gertatzen zaio baina  ze lotsa pasa dudan irakurrita zegoela jakitean!. Zurezko lauburua ere oparitu digute: tailatxo polita. Elkarrizketa egin dugu ibiltari denok Udaletxean EA, IU eta EAko zinegotziekin. Kotxe karabana egin dugu Etxebarriraino.

Konpromisorik hartzen ez duen ministroa da ahula, tinkotasun itxurapean ere.

Eguraldi epela gaurkoa, hegoak jotzen du, geu ere animoso gabiltza; 17 graduko hozberoa kalean, bihotzetan beroagoa.

Klari bildu zaigu gaur. Santurtziarra. 15 urtez du kartzelan orain Puerton dagoen senarra. Asko maite behar du, iraungo du maitasun horrek. Alaba bat ere badu, aitak kartzelan daramatzan urteak ditu, hor nonbait.

ETXEBARRIA. Mozorrotutako ertzainak izan zaizkigu inguruan, aparkatzeko aitzakiaz lotsagabe hurbil. Autobuseko ate aurrekoek sekretak behar zuten: txakur orok bere hatsa. Jende ederra dago zain plazan, nagusiak, helduak dira hemen nagusi. Gabonetako koloretako argiek ñir-ñir egiten dute tarteka eta txandaka piztu eta itzaliz. "Amnistia"  letra gorridun kamiseta banaren oparia, Kalera kalera abestu dugu.

Aurrera egiteko kemena bermatzen digu presoen irmotasunak.

Atxekimenduak izenpetu eta eskaintzea da errazena, eguneroko lanean ahalegintzea da zaila, hori lortzen daude arazoak; zientoka atxikimendu eskuratzen dugu baina nola mugiarazi borondate hori herri mailako ekintzetan?.  Udaletxetan egon egon gara; eta orain zer?. Nola mugitu partiduen borondatea, nola sortarazi interes politikoa.  Hori da Senideak-en  eta beste elkarteen erronka. Komunikabideak funtsezkoak dira.

Paskuali, bere oharrak idaztea dela eta ahaztu ere egiten zaio aupaden ardura,  besteoi eskatu badigu ere gogarazteko despistatzen bada, gogarazten dio noizbehinka Justok bera hasiz.

Ertzaintzaren furgoneta dugu aurrean Basaurira bidean. Ernegatzen ere hasiak ginen baina bidegurutze arriskutsu batetan zirkulatzea zuzendu digute aurrerabidea emanez!. Luzea da izan kotxe karabana, tutua joz, ozen; autobus aurrean gure Josuren kamioneta musikarekin herri orotan bezala. Hegoa baretzean ohi denez, euriak umeldu du egunaren hondarra, baina martxako giroa beroa da arratsalde epelean.

Justo marinelak iragarri bezala euriak ekin dio, zirimiria hasieran, oparoago gero, gordin azkenean.

BASAURI. Ondo gautu ondoren eta euripean heldu gara. Kale gurutze batetan egon gara luze pankarta erakutsiz eta musika soinuz presentzia aldarrikatuz, kotxez gainezka doan kaleko gidarien jakin-mina edo ezustea piztuz gutxienez. Gabon argiak piztuta daude kaleetan. Argazkilaririk ere ez zen falta. Jendea bilduz joan zaigu. Noizbehinka  kotxe ilara, ikurrina kulunkan. Alkateak plaza ez digula utzi zurrumurrua zabaldu da baina nonbait gaiki-ulertzea besterik ez da izan: nahiago izan da egin den tokian egitea ekitaldia  erdiguneagoa zelako. Euri-jasa izan da arazoa, atertu ez duen euri-jasa; kale-gorrian utzi gaitu inolako anparorik gabe. (Bada berriz ere ulertzen ez dudan ohar bat: oraingoan letra irakurtzen dut baina ez dakit zer esan nahi duen.) Ahal den moduan ibili gara euripean. Kale-gurutzetik manifa egin dugu kaleetan zehar; ezin izan ditugu 600 argazkiak atera. Niri Mitxel Sarasketarena tokatu zait hain zuzen, albokoari berriz Fidelena: bi eibartar etorri zaizkit eskura hainbesteren artean!. Bidean izan da txalapartari bat, euripean jotzen.

Ekitaldia. Etxarteko zabalgune estu batetan bukatu dugu, berez ere ez zabala, aterkiek erdira mugatzen dute. Gorosen emaztea da aurkezle: euskaraz. Euria dugu teilatu, horma eta auzo. Dantza: eskuetan zekarren ezkutuaren lurraldeko jantziz, ezkutua zeraman dantzari bakoitzak;  7 ezkutuak jarri dituzte panel batetan; ondoren Oskorri taldearen musikarekin dantzatu dute, koreografia ezberdinak erabiliz; seiek aurreskua egin dute gero, ondoren euskal janzkera tipikoekin ezohizkoa egiten zaigun runba erritmoa dantzatu dute ukabila altxatuta bukatuz. Bertsolariak, bi neska gaztetxo aterkia ere txandatuz txandaka: "... martxa ...", "pauso bakoitza baita amets baten laba".

Eskualdean eraildako bostei  lora oparia.

Begok euskarazko orria irakurri du.

Blanka: ama baten hitz sentiberak.

Puñeta!!!.

Banaka banaka, apaiz askok eman digute atxikimendua.

Edurne etorri zaigu Arrigorriagatik besarkada bat ematera: bi seme erbestean baina kementsu, alai eta maitagarri.

Pauleren senarra ezagutu dugu, zintzoa eta atsegina dirudi.

Justori emazteak telefonoz esan dio irratiko elkarrizketan oso ondo egon dela: beretzat diploma bat haina.

Afaria Herrikon: porru-patatak, legatza frijituta edo saltsan, fruta. "Còmo os estais poniendo de comer" bota du guretako norbaiti bisitan etorri eta gero solaskide izan dugun txakur eta animaliei buruzko filosofoak.

Francoren garaietan argitaletxe lanetan aritua, Burgosko Epaiketan ibilia eta Madrileko mugidetan korritutako bikote baten etxean lo egin dugu, solasaldi luzea izan ondoren. Eugenio eta emaztearen etxean.