Bretainia Handia

EKI INGALATERRA

CAMBRIGE KONDERRIA – CAMBRIGESHIRE

Autobide zenbakiak zenbaki handiz daude iragarrita, herri izenak baino bi aldiz handiagoko zenbakiz. Zenbakiez baliatzen dira nonbait ingelesak gu izenez bezala.

Ez da atzerritar matrikula bat ikuste errepidean, ez autoetxatoirik ez etxatoirik, ez dabil ez alemaniarrik ez holandarrik ere!.

Lastozko bi teilatu ikusgarri kanpinera hurreratuz gaudela, batek apain ebakita ditu ertzak, erabat dotoretuak gailur inguruak, halakoak ziren nonbait etxe estalkiok teila asmatu zen arte. Ugaria behar ziren izan istingak ere. Burdina-hariz finkatuta daude lastozko estalkiok. Erabat estutzen dute errepidea herrietan, gidaria oso geldi joanaraziz, Holandan antzo.

Kanpina. Landetxe batean dago, altzifre-hesiz banatutako izugarrizko belartzek osatzen dute. Berde-berdeaz gain garbia eta txukuna. Zozoen festibala: arratsean kantu egingo digute, heldu garenean belartzan dabiltza bazka oparoan mokoka. Guti gara bezeroak, erabat atsegina zaigu egontoki berria. Prest izan ditugu bi kanpin-kide etxatoia egoki kokatzen laguntzeko.

Cambrige hiria. Hiri moinonoa, bere antzinakotasunean dirauen antzinakoa. Erakargarria, merezi du bisita, kaleetan lasai ibiliaz, bizikleta artean, gazte giroan, etxeez gozatuz eta collegeak miretsiz. Kultura ezberdina dute Ingalaterrako hirigileok. Ugariak dira etxe xarmantak, baina batez ere Ikastetxe edo College-ak dira ugariak, nortasuna eta berezitasuna ematen diotenak hiriari. Kalean bertan daude ikastetxeok, kalera dituzte sarrerak, baina ikaragarri zabalak dira barrualdera; patio zabal ederretara  sarrera apartak dituzten eraikin bikainak denak. Auzoetan ere ugariak dira collegeok. Trinity college ikustera sartu gara, bat behintzat ikusi beharko genuela eta, ze nolako iruzurra: planoetan ikusgai iragartzen duteneko laurdenik ere ez digute utzi ikusten: Areto nagusiak, patioa, filosofo, zientzialari eta jakintsu zenbaiten irudiak dituen areto bat eta kito.

Hirian bada plaza eder bat: merkatua zegoen bertan, oparotasuna dario batez ere ortuarietan. Kanaltxoa ere bada, hagaz bultzatutako txaneltxoak dabiltza, ez dakit turistentzako amu ala ikasleentzako lasaigarri. Tokatzen zaionez, liburu-dendak, liburuen self-service zuten batean. Tximinia dotore luze bereziak, orain artekoetan erabat ezberdinak, izan zaizkigu deigarri. Elizak ere hainbat dira.

Holly Sepulchre bisitatu dugu: ikusgarria da, arkuteria eta zutabe sendoko erdigunea du, buru zizelatu bikainez dotoretua. Izan da beste eliza eder bat zurezko gizairudi bikainak zituena sabaiko zuraren eusgarri.

Gazte pila dabil kaleetan, ikaslez mukuru daude bazterrak, askok darabilte bizikleta.

Onddo-kapelua buruan eta uniformez jantzita dabiltza ikastetxeotako bedel eta morroi enparauak, tipo xelebreak.

Aparkalekuak aipatu behar: Lau aparkaleku erraldoi daude, hiriko lau ertzetako bakoitzean bat. Bertatik hirira arteko autobusa dabil hamar minutu oro. Erruz darabil jendeak aparkaleku hori. Gureetan ere ikasiko balekie!.

Pila bat erosi dugu: dendariari eman diogu pila zaharra, baina hara non zakarrontzira bota duen: ez da nonbait birziklapenik.

 “El Pais” saltzen da, baina salduak zituen eguneko denak.

Gizon gazte edo gazte heldu batek gomazko ur-poltsa erosi du: hotz egiten du nonbait gauetan.

191 kilometro, autobide saretik kokagune berrira.

Bisita-leku eskaintza pila dago inguruan, aukera mordo baten iragarpenak jaso ditugu turismo-bulegoan, baina guk geure asmoei eutsiko diegu, gure plangintza beteko dugu.

Erabat nekatuta gabiltza biok, lehen eguneko auto-ibilaldiaren ondoren ez genion eman atsedenik gorputzari.

“Lur bat haratago”. Joan Mari irigoien: “... eta orain erranen diat ezen gure familian beti izan dela protestanteren bat belaunez belaun”: Ingalaterran ia denak gizaldiz gizaldi.

Maiatzaren 9a.   Asteazkena.   8.a – I:7.a

“Puskak biziz”. Juanjo Olasagarre:

* “Egunak mailegutan letozke”. Datoz

* “Apurrak baino ez esperatu, / ia banderarik gabe bizi, / ez esan, ez egin, ez sinetsi / eta isiltasunaren beharrei men egin / Heriotza aria delizios bihur dadin”.  Aspaldi idatzi zuen Miltonek “Paradisu galdua”.

* Krudelegia ere bazela bizitza”. Nolako lana hartzen duten zozoek eguneroko bazka lortzeko. Eremu berde goxo bat besterik ez da gure begientzat zelai eremu zabala, galdetu baina mokoka dabiltzan zozoei ze mundu oparoa dagoen orriarte horretan, galdetu irentsitako intsektu eta zomorroei ze krudela den bizitza.

Mahuka hutsean genbiltzan atzo Cambridgeko hirian, lainotsu eta hotz esnatu zaigu gaur eguna.

Mendi-muinoz mendi-muino  inguru gorabeheratsua daramagu, baina oso lurralde leuna da izan. Lurralde berdea, jori-joria, langak dira sailetako hesiak. Zingira lurraldea izana nonbait, lakutxo ugariak izanen ditugu egun osoan, ugariak dira ere ubideak, urez mukuru gaur egunotako eurien ondoren drainatutako urez. Atsegina zaigu lurraldea, atseginak herriak. Ez dugu ia inor ikusten herriotan. Basorik ez dago, haize-errota, eliza-dorre puntazorrotza, ... horiek izan dira lehen ibilian azpimarratzeko zer bakarrak.

Urrutitik nabarmentzen da, karratu berdea, Elyko katedralaren dorrea, aurrean dugu uneoro ageriko eta ikuskizun, zilueta iluna lehenengo, gertuago eta lerdenago, aparta aparkalekutik.

Ely. Herritxo xarmanta, zura agerian duten etxetxoak, adreiluzko etxetxoak, beha-leiho politeko etxetxoak... lehen solairuko etxez osatua, herriotan ohi denez, ez da garai samar etxe bakar bat bera. Ez du bere txikitasunean non ibili handirik baina begiek badute zer potxolorik begiratzeko. Etxeon artean Oliver Cromwell-ena aitatzeko: bitxikeria ugari ditu, tartean leihotxo gotikoak, eta nor datorren edo nork deitzen duen jakitea ahalbideratzen duen ateko zulotxoa.Tximinia ezberdinak ere aipagai ditugu, apaindurengatik. Katedralaren inguruan dira eraikin ezberdin ederrak: gotzain, elizgizon eta katedralari lotuak, arku gotiko ederrak, parkeak, gargola-buruak... erabat higatuak erakutsiz.

Katedrala. Hiriko altxorra, sekulakoa, aparta. Hiru estilo ezberdin nabarmentzen zaizkio: normandoa, antzinako gotikoa eta gotiko elkarzut edo perpendikularra. Zaila zaigu oraingoz hiru estilook argi bereiztea, edo zein zein den jakitea, taxu ezberdineko gotikoak direla besterik ez. Nolanahi dena da gotiko ikusgarria. Etorri eta ikusi, ez baitira bukatzen barneko zein kanpoko artelan eta bitxikeriak; zirraragarria, patxada hartu eta harritzera zein gozatzera joan. Arkuen sinfonia da katedral osoa, kanpotik zein barrutik. Ingalaterrako luzeenetarikoa omen bere 156 metrorekin; hiru nabekoa, tunel luzea dirudite ertzeko nabeek, hain luzea dager sabai gotikoko arkuekin. Garaiko jatorrizko  ganga pintatua zati normandoan, kupula harrigarria: munduan dirauen zurezko bakarra, 200 tona egur ditu, nerbioei eusten dieten habeek 19 metro dute luzeran, sekulako tailak ditu koruko aulkiteriak, gotzain mordo baten hilobiak: harrian tailatutako sekulako artelanak denak, beirate hondar ederrak, kaperak ... arte sinfonia da katedral osoa. Gehiegikeriak menderatzen zaitu azkenerako, hainbeste artelan zeureganatzeko gai ez zarela uzten zaitu. Elizatik ateratzerakoan begirada bat botatzen diozu berriro, eta harrituta ateratzen zara; kanpora egin ondoren begiratzen diezuz dorreei eta harrituta jarraitzen duzu.

Zehaztasunez ikusi nahi duenak baditu barruan gida-orriak, hainbat hizkuntzatan, gazteleraz ezik.

Jubilatu ugari dabil txangoetan, katedraletan ikusten ditugu batez ere. Hor egon da talde bat gidaren matraka entzuten asper aurpegiekin, otoitzean ere jarri baititu.

Lautada zabalak ditugu orain, zeru-marrarainoko ordeka. Berdearen sinfoniaz gozatzeko aukera eskaintzen zaigu. Ipuinetako herri xarmantak, liluragarriagoak egiten dituzte gereziondo loratu zuriek. Bada alderik etxetik etxera, zaintzan zein txukuntasunean, baina denak dira xarmantak. Eliza-dorre puntazorrotzak tarteka, ia herririk ikusten ez den zuhaitz artean, eliza-dorre gotiko edo erromaniko zaharturen bat ondoren ... Landetxe bakanak lautadan barreiatuak, errepide inguruan kokatuak, txukunak; bakoitzak latorrizko teilatudun eraikin ugari du inguruan, ilunak, zatarrak sarri, korta edo biltegiak dira.

Erdi galduta ibili gara, ernegatu ere egin dugu, azkenik bideratu gara nonbaitetik, baina galdu dugunaren damurik ez du ikusi dugunak. Dena da berria guretzat eta atsegina izan zaigu tokatu zaiguna ikustea. Herri-bideetan gabiltza, ia geu besterik ez. Bihurgune asko ditugu, baina bihurgune leunak, arriskutsuak izan daitezkeenak bizkor joanez gero peralterik ez dutelako. Argazki makina bat dago marraztuta errepideko karteltxoetan: auto batek argi pirrintak bota dizkigu, argazkia atera digun polizia zen agian, bizkorregi gindoazelako gure ustez  abiadura lasaian gindoazen baina.

Ibili atsegina, erabat atsegina bidegurutzeetan ernegatuko ez banu.

Ez da hesirik lurrotan, etxe-bueltetan ezik. Lurra oso iluna da, asko simaurtua gizaldietan, edo arbel-lurra delako.

Sutton. Eliza-dorre karratu dotorea, koroi bikoitzez bukatua bezala, bata bestearen gainean.

Chateris. Inguruan laku edo putzu zabal ugari ageri da, geroago ere joango zaizkigu agertzen antzerakoak, istingatsua izan zeneko hondakinak, lurraldearen draina guneak seguru aski, agian gune  draina ezinak, edo ekologia kontutan hartuz bertan utziak, hegaztien gordeleku.

Herri gorriak, zapal-zapalak, inguruko zuhaitzak hasi samarrak badira ez dira ikusi ere egiten.

Doddington. Lastozko, kanaberaz ?, tailatudun etxetxo xarmant dotorea, zerbait ofizialaren itxura du. Lasterbide bila sartu gara herrian, ez dugu lasterbiderik aurkitu baina norabait sarrera den adreiluzko dorretxo polit  atsegin deigarria ikusi ahal izan dugu. Herriotan sartuz beti duzu zerbait xarmanta, baina inoren etxean sartzen garen  sentipena dugu, inoren etxean bezala sentitzen gara herritxootan; horrez gain ia ezinezkoa da herritxo orotan gelditzea, ez luke bukaerarik bidaiak.

Hiri nagusira heltzean jabetu gara bazirela egon, herritxoz herritxo, ibilia laburtzeko herri-bideak, baina bertakoa izan behar da horretarako, eromena litzake maparekin sareotan barrentzea.

Ez dago zelairik ez dago ganadurik, lur-landua da dena, galsoro eta koltza sailak. Errepide zoruak badu lisatu beharra.

Presente dago ejertzitoa, bide galdu batean aurkitu ditugu jeepak.

Peterborough. Hiri ororen egitura bera du auzoetan. Barnegunea du ezberdina: ibaiak biltzen du Hegotik, jatetxe egokituta daude bertan ontziak, parke ederrak ibai alboan, zisneak uretan... Erdigunean plazaren antza duen  kale zabala, non aurkitzen den udaletxe jauntxoa, hainbesteraino heltzen ez bada ere hiriko dorrea deitzen dioten eraikina, zeinaren barrua dotorea ez baina mailadi zabal bikoitzak hanpatua egiten duen. Katedral aurrean bada plaza ez handia, plaza erdian, bakarti, horregatik agian ederragoa, gremioen biltokia izan zen eraikin dotorea zutabe gainean, azpia argia eta fatxada pintura eta irudiz edertua.

Katedrala. Hiriko altxorra da hau ere. Normandiar artearen maisulana omen. Ederra bada behintzat, eta handia. Sekulako arkuteria du fatxadan. 27 metroko altuerako fatxada, santu-irudi zizelatuz edertua; elizpea du ezberdina, zutabe-oinarri bitxi batekin: normandoa dela diote. 140 metro ditu luzeran barneak, eta erabat luzea ikusten da ikusi ere, ez baita inolako korurik begi-bista oztopatzeko. Luzea ez ezik garaia ere bada, oso austeroa, biluzia delarik  garaiagoa eta luzeagoa egiten du biluzitasunak. Ez du harridurarik sortzen, handitasunarena ez bada, baina osagai apartak ditu: koruko aulkiteriko atzealdea taila-lan paregabe zoragarria da, hilobi pila daude elizan zehar barreiatuta, beraien artean Aragoiko Katalina egon zenaren tokia, zeini Aznarrek nonbait egunero lora freskoak jarrarazten duen, planta ederreko beirate hondarrak, 780 urte inguru dituen harri tailatu bitxia daniarrek hildako monjeen oroitarria omen dena: bi gotzain omen dira eta dituztn txanoak frixioak diruditela diote. Erdiko nabeak normandiarren garaiko sabaia du, bikain pintatua, zurezkoa: ez omen Ingalaterran sabai osoa zurezkoa duen beste elizarik; abside osteko  sabaia ere sekulakoa da, tailatutako harriz egina, abaniko forma hartzen du; bi tapiz eder korutik barnerago sabai ederra duen erdigune batean.

Zehaztasun gehiago gidaliburuan edo gida-paperean aurkitu beharko. Joan eta ikusi, eta ordaindu, merezi du eta. Gozamena. Ibilaldi artistikoa historian zehar, atzera jauzi izugarria.

 Hemen bazen gaztelerazko gida-orritxoa, doan!.

 Ez dute sarrerarik kobratzen baina 3 liberako borondatea aholkatzen dute. Bideo-kamara erabiltze bai ordaindu behar da, 3 libera.

Bada eraikin ederrik katedral bueltan, gotzainen aberastasun eta ondo-biziaren ezaugarri. Eliza pobrea!, bada mila zehaztasun emanezko erakusketa bat, bada harria ibaiz nola ekartzen zuten marrazki erakusketa, bada erloju zaharraren makineria zaharra bezain bitxia.

Zubi triangeluarra dagoen herritxo bat aurkitu nahian ibili gara, Ingalaterrako bakarra hau ere, baina ez dugu aurkitu, mapan zenbakirik ere ez duen bide-herritxoa baita, lur zabalean galdua.

Nahastu egiten gara tarteka errepidean, nahasten ez garenean ere urduri goaz nahastuko ote. Gaur erabat nahastu gara zirkulazio trinkoaren  zurrunbiloan; letreroei adi, trafikoaz baino norabideaz arduratuago, eskua utzi gabe sartu naiz bi borobiletan eskumakoei turuta-hotsa sortaraziz. Biok urduri jartzea izan ohi da arriskutsua, eta hala gertatu zaigu gaur. Nahastuta ez ezik haserre ere bukatu dugu. Ez dugu zubi ezberdin horren herritxoa aurkitu, baina ziba batek baina bira gehiago eman ondoren  jo dugu etxerantz, nahi genuen baino beranduago eta nekatuago. Infernutxoa bilakatzen zaigu hiritik alde egitea.

207 kilometro, bi katedral paregaberen ikuskizuna,  ernegaldiz bilduak.

Adineko koadrila handi bat dago kanpineko beste berdegune batean, oso nagusiak dira gehienak, beretzat da belartza osoa.

Gerra hegazkinen erakustaldia izan zen inguruko hiriren batean, horregatik ikusi ditugu egunotan airean hainbeste hegazkin antzinako. Kolore biziz dago delako erakustaldia iragarrita kanpineko iragarki-taulan, umeek doan zuten ikuskizuna: gora gerra eta gerrazale demokratak.

Ez dut gozatu gaueko bakardadeko ibilitxoan zelaiko isiltasunean. Goibel nago, ez zait barnea bere onera etorri;  ez dut gainditu Peterborough-eko zurrunbiloko barne astindua.

“Lur bat haratago”. Joan Mari Irigoien: “... hiru mende gibela egin diagu Nafarroan. Zeren antzina baitzegoen libertate apur bat, eta gaur deus ez ...”. Bidaietan ere ezin ahaztu gure herria, ez egunkari ez irrati, sekulako lasaitasuna bizi badugu ere.

Maitzaren 10a.   Osteguna.  9.a – I:8.a

Puskak biziz”. Juanjo Olasagarre.” Errealitatea ukatzea da / defentsa mekanismo abila”. Alferrikakoa, gizarte honetan bizi nahi bada; hor dugu zain trafiko zurrunbiloa eta bide-sare nahasia, egunotako errealitate ukaezina.

Ogi maskala dute ingelesek, bigun-biguna. Ez da gureetan ohi den ogi aukerarik; ezta gozo gauzetan ere orain arte ikusi dugunaren arabera, ez dirudi gozogintza batera fina.

Trumoiak jo du gauez, luze jo ere, tximistek argitzen zuten etxatoi barrua; izan da euri ahalegintxoa ere. Goizez baina, 7ak aurretik etxea berotzen zigun bete-betean eguzkiak.

Cambrige zeharkatzean jabetu gara hiriak baduela ibaia ere, inguru zabal erakargarria, parke, zubitxo eta bide-gorriekin.

Orografia eta lurraren erabilpen aldetik ez digu ezer berezirik eskaini lurraldeak, zaldi zelaiak, zalditeriak, zurezko langaz banatutako zaldi-esparruak... nabarmendu zaizkigu. Horrez gain putzuak, lakutxoak, drainadurarako erreten zabalak, eta urez oparo ibai nanoak zelaiak dotore zeharkatuz.

NORFOLK KONDERRIA

Tetford.

Badirudi baso erditik doala errepidea, baina baso kaskoak besterik ez dira, 100 metro zabalerako arbolateria errepidearen luzeran, besterik ez gehienetan. Pinua ere agertu da, arboladien ertzetan ilaran edo baso erdian, Mediterraneokoaren tankerakoa, baina baita bestelakoa ere, insignisaren jitekoa. Urkia ere ugaria da.

Ureztatze masiboak, gurpil gainean biratzen diren tramankulu luze horietakoen bidez. Asko izan dira plastikoz estalitako sailak: itsasoa ziruditen, eguzkira brist, uhintxo eta guzti.

Norwich. Badirudi sarrerako etorbide luzean bizi dela hiriko aberaskume oro: etxetxoz jositako parke digante bat dirudi inguruak bere zuhaitz lerdenekin: etxe bakoitzak du beretzat parkearen zati bat, jauregi bat da etxe bakoitza. Erdiguneko lehen kaletik eragin digu iritzi baikorra hiriak: etxetxo gorriko kale gorri kuriosoa. Gaztelua du erdi-erdian, tontortxo batean, ez goregi baina hiria mendean duela; gaztelu karratu erraldoia, kubo digante argi-argia, garbitu berriagatik harlanduzko ia zuria; lau arku estaiek dotoretzen dute, etenik ez duen arkuteria bikainak, arku erromaniko baten altueran; ez da borroka-oroitzapenak esnarazten dituen gaztelu gotorra, jauntxoen bizimolde erraz baterako jauregia baizik: museoa da gar egun. Plaza, zabala, gaur egun guretzat erakargarria merkatu bihurtuta baitago, deigarria estalkien zein loren kolore aniztasunagatik. Plazan dago kokatua hemen ere Guildhall edo gremioen biltokia, bera bakan eta bakar plazako ertz batean; harri ilunekoa izanik tartekako harri zuriek alegeratzen dute; ohizko ordularia eta armarria ditu, azpia aldiz, hormez bildua eta estalia. Kaledia: bertan murgildu eta gozatu, kale potxoloak, moinonoak, erabat atseginak, antzinako bere hartan iraun dutenak, non aurkituko dituzun ertz irtenak eta zureria agerian dituzten etxe apartak, adreiluzko etxe bikainak, eta bestelako etxe ugari. Elmhill kalea aitatu beharko genuke baina erdiguneko edonon aurkitu daiteke potxolokeriaren bat; berdindu gabeko uharri leuneko zoruak berak ematen dio giro bestelakoa. Giroa: begiratu eta ikusiz gain kaleetako giroan murgildu behar da hiri honetan, bizi-bizi daude, nabari da udaberria, bizipoza azaleratzen zaio jendeari, eguzkitan dabil, gaztedia batez ere, betiko kaleko gaztedia kalean ibili lasaian eta ikasle gaztedia, beltzez uniformatuta ikastetxe batekoak, urdinez beste batekoak, katedralaren inguruko berdegunea zabaletan etzanda. Nagusiak ere atera gara kalera, udaberriak denok pizten gaitu. Ikasle koadrila poltsa erraldoiekin zamatuta doaz norabait kriketean jokatzera. Gorantz doan herria eta aurrera begiratzen duena.

700 eliza ditu hiriak, bada hiriko plano bat eliza bakoitzeko motatxoa duena: borobiltxo beltzez estalia dago erabat. Ez gatzaizkie bila joan, ezta edertzat jotzen dituztenengana ere, ezinezkoa baita aukeraketa bera egitea ere. Museo bihurtuta daude zenbait. S. Andres eliza bidean egokitu zaigu, sartu-irten atsegina eskaini digu bere barren argiak: zurezko ganga, ohiko jauntxoen tailak non senar-emazteak agertzen diren belauniko seme-alaba piloarekin, hil-lauza kontaezinak zoruan zein kanpoan, bataiategi landu ederra... Katedrala,  bila joan gatzaio; ez da azken egunotakoen parera heltzen baina ederra da berau ere, harresi batek babesten du, eta harresi barruan berdegune zabal batek inguratzen. Ez da liluratzen eta harritzen zaituen horietarikoa, gidaliburuak besterik badio ere, baina leku aproposa da, borondatea ordaindu eta ibilaldi atsegina emateko aukera, hainbat artelan miretsiz, gozatuz beti, tarteka harrituz ere. Xehetasun gehiago nahi duenak bada bertan gida-orria, gaztelaniaz ere. Ez dute bideo-kamara erabiltzeagatik kobratzen: hain katedral famatua ez denaren froga.  3 nabekoa, 130 metro luze eta giltzarri zizelatuak ikus ahal izateko largabista behar izaterainoko garaia. Gidaliburuaren iritziz Ingalaterrako handienetarikoa eta handikienetarikoa. Gotikoa, hiru arku maila edo solairu ditu, arkutzar handiak zutabe izugarri sendoen gainean. Oso argia, garbitu berriegia. Koruak mozten du erditik erdiko nabea. Korura sarrera harrizko oso xumea da, landu gabekoa; koruko aulkiteria tailatuta dago baina ez du irudirik, gotzainaren tronua eta pulpitua dira maisuki tailatuta daudenak. Austeroa izanik bitxikeria eta artelanik ez zaio falta, zer esanik ez badituela kapera eta hilobi apartak, baita kaperetan triptiko taxuko koadro ederrak ere. Hormak leunak dira, baina gurutzaduran arkuteria bitxi ederrak aurki daitezke, ez dakit ze estilokoak. Bazen, ez dakit non, harrizko sabai landu ikusgarria. Klaustroan sabaiko nerbioen giltzarri oro dago tailatuta, taila-lan polikromatu apartak, izugarri zarratu, pila dira, harritzekoa, halako ikuskizun berezia sortaraziz.

Katedral guztietan emakume nagusiak, tarteko gizonezko bakarren bat, arduratzen dira kobrantza eta salmenta lanez, beti eta denak irribarretsu. Beti dago apaiz bat ere, aguazil lanetan edo.

Katedral aurreko kalean nazien aurkako borrokalariei laguntzeagatik alemaniarrek hildako emakume baten oroitarria dago: kartzelan daude euskaldun pila antzerako delituagatik, oroitarria egingo zaie egunen batetan.

Bost solairuko saltegi erraldoia, aparkalekua ere dena. Bada bestelako saltegi dotorerik, arkupe argi berdexka erakargarriekin, Anberes eta beste zenbait antzerako gogaraziz.

Zuhaitzek gordea eta bildua dago hiria erdigunetik at. Turista bulegoan dena kobratzen dute, baita plano xumeena ere.

Merezi du bisita hiriak, 3 ordu eder pasa ditugu bertan, gozoa izan da izozkia bera ere.

“Nongoak”, galdetu digu gurditxo ostean izozki artisauak eskaintzen dituen kaleko saltzaile adinekoak. “Bask country”. “Ah, Baiona”. Kokatzen gaitu beraz.

Hanka-sartze huskeriaren bat egin dugun arren, erraz moldatu gara hiritik ateratzeko. Herritxoz herritxo, bare doa zirkulazioa.

Ezer berririk aipatzekotan, Great Yarmouth aurreko larre-sail izugarri zabalak, erreten zabalez drainatuak, bertan arraza eta kolore guztietako behi aldra pila, baita hiru asto gizen ere muna gainean. Inguru berean dozenaka haize-errota, mugarik gabeko zabaldian barreaiatuta: adreiluzko borobilak, birek soilik dituzte besoak: haize-lekua da nonbait, itsasoa ere bertan dago.

Great Yarmouth. Itsasertzeko hiria, hondartza zabalarekin, udalekua eta igandezaleen helmuga. Pelikuletako Las Vegas dirudi hondartza inguruak: hango letreroak, argiak, musika, koloreak, muntaia... dena da handia, dena deigarria; irentsiko zaituen sentipena sortarazten dizu. Harea fin eta horikoa da hondartza. Itsasotik urrun daude etxeak, ilaran, kalea osatuz; itsasora bitartean berdegune zabalak. Berdegune batean emakume nagusi-nagusi talde handia petankan jokatzen, uniformatuak, tanto-kontagailu eta guzti: handiak dira bolak baina arinak behar dute izan, zeren 100 bat metrotara botatzen baitituzte bola txikiaren bila, erraz bota ere,  bolak biltzeko ere halako tramankulu xelebrea, baina egokia, asmatu dute: Ingalaterrako aldagaiak. Itsas kontraraino sartzen da korridore antzerakoa zutabeteria baten gainean: kinkila-denda da hau dena.

Oso luze dager itsasertza, birfindegi eta antzerako lantegiak erraldoitzen zaizkio hiritik gertu. Kanal eta itsasadar bihurtuta azken zatian, luze sartzen da hiri barrura ibaia, lantegi eta zamaketa zereginetarako eraikinak zein ibilbide atseginak ere eskainiz. Batelak, arrantzuntzi txikiak, petroliontziak... denetik dago moilara lotuta. Hortik gora lur barrura sartzen diren kanalak edo itsasoratzen diren ibaiak, ertzetako hesietan bapore eta antzerakoak lotzen zaizkiela.

Hiria bera txukuna da, adreiluzko gorria ohi denez, erakargarria, plaza zabal batek arnasa ematen diola.

Eliza banaka asko dago herrietan, karratu sendo ederrak, harrizkoak, ortogonalik ere bada, luzamendu zorrotzik gabeko dorrez gailenduak, dorre lau eta planoekin gotorleku baten behatokia bailira, zenbait dorre txikitxoz apainduak. Nahiko beherainoko herrietaraino ikusi izan ditugu halako dorreak.

Zirkulazio ikaragarria dago, inurritegia da errepidea.

Hanka-sartze gordina egin dugu etxerakoan; laburbide autobidea hartu dugu autobide nagusira bidea moztu asmoz, baina ez dugu asmatu  aterabidea aukeratzen eta beheraino, ia Londreseraino jaitsi gara. Kilometro pila, nekea, ernegua, beranduago etxera:  bederatzi ordukoa bilakatu zaigu gaur motxa uste genuen irtenaldia.

Bazen ere bisitatu nahi genuen herritxoa bat, Lowestof, baina nekatuegi geunden.

Bury St.Edmund, beste hanka-sartze batek bertara eraman gaituen herria: ohiko osagaiko dotorea.

Izugarri presionatzen zaitu zirkulazioak borobiletan, presaka begiratu behar duzu, inguruaz jabetu eta erabaki, inguru eta izendegi erabat ezberdinetan, eta kontra-eskutik gidatuz: ez da erraza beti asmatzea.

Oinezkoek ere ezkerretik gurutzatzen dira espaloian, errepidean baino zailagoa egiten zait sarri espaloitik oinez ibiltzea, topo egiten dut maiz.

Nagusiak dira ingeles jite petoa dutenak, gazteak edozein naziotakoak izan daitezke, janzkeran zein portaeran.

Ordu eta bizipen atseginak bizi izan ditugu gaur baina egun aldrebesa atera zaigu. Atzo zuzen eginiko bide berean nahastu egin gara gaur, Canbrige zeharkatu behar izan dugu premiarik gabe, sartu behar ez genuen 3 herritan sartu gara, eta bukatzeko uste ez genuen bidetik egin dugu etxerakoa oso behera desbideratuz.. Horrez gain izugarrizko atsekabea jaso dut autoko giltza galdu egin dudala uste izan baitut beroarengatik zamarra bizkarretik zintzilik eraman dudanean. Pilak ahitu zaizkio eta grabagailuan ere ez dut ezer jaso, beraz buruz egin behar izan dut gauean eguneko kronika. Hanka-sartzeak ere izan ditugu norabideetan. Ordu eta bizipen gozoak, atsekabea franko ere: kontraste handiko eguna beraz.

350 kilometro, hanka-sartzeek gizenduta.

23 graduko hozberoa. Mahuka-hutsik gabiltza.

“Lur bat haratago”. Joan Mari Irigoien.  “... baina ohartasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna, biak ere berdintsu eta orobetsu izan baitaitezke, bertzeei eragin  minaren eta kaltearen kausa”. Errepideko bidegurutzetako nondik joko  kinkan, urduritasunean, tentu handia behar dugu elkar ez mintzeko.