Bidaiez
Atzerria
“Dekoratu historiko honetako / gauzarik bitxiena geu gara, katutxuok. / Hauxe dugu gure etxea / eta haiek arrotzak dira / inoiz ez dute Erromaren handitasun / zaharra konprenituko. / ... / hauxe bait dugu gure etxea / eta turistak arrotzak dira”
Erbestea
“Turistentzako prestaturiko paradisuan “preso” geundela esan zitekeen”
* Bidaiari jendea betiko atzerrian bizi da, atzerriko ibilian han dabil, aberriko egona tarteka amestuz.
* "Hemen jaioz, lurreko / lurrean jaio gara, / ta lurraren edozein / alderdi maite dugu / lurra batasun eta / osotasun bakar / aitortzen dugulako,", edozein gizarte eta lurraldean sentitzen da eroso bidaiaria, ia bertako, esperientziak herriekiko eman dion hurbiltasun sentipenagatik, ez baita “Inongabeko errefuxiatu” bat.
* Batean gora, bestean behera, bizitzaren mareak eramaten du bidaiaria, patuak bailitzan, estatxa jaso, eta kaitik beti haratago, baina bidaiariak ez du atzerrian aingurarik botatzen, estatxa askaerraza du aingura baino nahiago.
* “Hiritar hirigabeak”: hiridun hiritarrak gara gu, atzerriko ibiltari, aldi baterako migratzaileak
* Ohituz doa bidaiaria atzerrira; une batez bere aberrian bezala sentitzen da herrialde berrian; aberria bera ere iruditzen zaio atzerria aberrira itzuliko aurrean.
* Atzerrian ez du bidaiariak etorkizunik, baina merezi du atzerrira itzulera.
* Berea den ohean lo egingo du lo atzerrian bidaiariak, berea den kikaran edanen kafea, berea den leihotik ikusiko berea ez den herria; berea ez den herri hori bere eginen duelako aldi batez, sorterrira itzuliko dela ziurtasunaren babesarekin.
* Aberri bekit bidaian nagoen edozein atzerri nire gorpua ehortzeko, anima tximeleta bihurtzean.
* Ia ezinezkoa zaio euskal bidaiariari nongoa den galdetzean nortzuk garen azaltzea, beste galasia bat baita gurea, oinarrizko eskubideez ari garen arren.
* Inor gutxi da arrotz gaur egun inon, mundua txiki geratu den ezkero. Biziberritze ekonomikoa dakarren presentzia da zenbait lurralderentzat kanpotarren presentzia.
* Atzerriko mentua dakargu aberrira itzuleran.
* Zenbat eta gehiago jakin herri batez, zenbat eta hurragotik eta sakonago ezagutu, gehiago maite duzu herri hori.
* “Muga ondoko herri batetan bizi gintezke / Eta elkar maitatzen ikasi / horrela ez ginateke atzerritar sentituko”: nolabait beti maite duzu bisitari zoazen herria, eta ez zara atzerritar sentitzen, bertakoa ez zarela jakinda ere.
Deserria
“Enarak ere bilatzen du neguan eskualde abegitsua”
* “Atzerritar batek atzerritar izaten jarraitzen du, bertakotzeko nortasunaren alde bat atzean utzi eta beste batez ordezkatzen duen arte”: edonon eta beti da atzerritar bidaiaria, bere nortasuna ordezkatzeko asmorik ez duelako, nortasun zati hori ordezkatzean, etorkin bilakatuko litzakeelako.
* “... matrikulagatik ez da gehiegi nabarituko atzerritarra naizela, SS letrak Sassariko direla uste izango dute askok, Pisan Nora eta bioi gertatu zitzaigun bezala”: Aostan gertatu zitzaigun, SS matrikula geneukanean; aguretxo nostalgikoa etorri zitzaigun Sassarikoak ote ginen; gero behin baino gehiagotan hartu gaituzte Italian napolitartzat gure NA dela eta.
* Deserrian dabil bidaiaria, baina ez da deserritua; pasokoak gara paisaiak pasaiak zaizkigu herriotan; pasaportea baztertu dute, baina merkantzia izaten jarraitzen dugu bidaiariok.
* Nora eta zertarako itzuli badaki bidaiariak, duen dena bereganatzea da itzultzea beretzat; emigranteena da izugarri latza, nora itzuli badute, zertara ez; errefuxiatu politikoek nora eta zertarako badute, baina ezin dute; norbere herrian arrotz, hori da inora itzultzerik eza; barne arroztasuna edo barne non gorderik eza, hori bai nora eta zertarako itzultzerik eza.
* Ez da berdina bidaiariaren edo errefuxiatu politikoaren zein etorkinaren atzerriratzea; bidaiaria ez da deserritua inongo atzerrian, atzerria aberri egiten duelako egun batzuez, bidaiaria ez delako diaspora, itzultzea delako bere muina, bidaiariak ez du izan gabeko izan beharrik behar, dena delako edonon, harro doalako gainera aurrera begira, inolako ahanzturari aurre egiteko premiarik gabe.
* “Panoan jartzen zuen: / ezkerrera Baiona, eskuinera Erbestea”; aukera horretan, bidaiaria iheslari bihurtzen da: atzerrira doa bidaiaria, ez erbestera.
* Nongokeriez harago, bidaiariari nongoa den baino non dagoen interesatzen zaio gehiago bidaialdian.
* Edonon eta beti da atzerritar bidaiaria, bere nortasunaren alde bat ordezkatzeko asmo asmoa ez badu behintzat, nortasun zati hori ordezkatzean, etorkin bilakatuko litzateke.
* Tristea da baina bidaiari askok nahiago du erbestea bere herria baino.
* Arrotzak gara bidaiariak, bidaiari askok onartzen ez badu ere; eta ez dugu behin ere herri bat konprenituko, ahalegindu arren; herritik at gelditzen da beti arrotza, kaleartean dabilenean ere.
* Deserrian bizi da beti bidaiaria bidaiatzerakoan, erabat internazionala zein aberrigabea uste duen bidaiaria ere; norbere herria deserri sentitzea da tragikoa.
*. Edozein turismogune da aparteid bat bidaiariarentzat. Turismogunetik at ere, jendartean zein kaleartean, turista beti izanen da atzerritarra bertakoentzak.
* Deserriago egiten zaigu deserria bidaia luzeegia denean, aberriaren hutsunea distantziaz ere ukizailago egiten zaigulako.
* “Baina badakizu, border crosser, pasaporte faltsurik gabe ez zaizula mugarik inon zabalduko”. Pasaporte eta nortasun agiri faltsuarekin bidaiatzen dugu euskaldunok.
* Sekula santan ez aberriratu egun apartak eskaini dizkizun atzerriko lurralde eta herriagatik gaizkiesaka.
Herrimina
* Etxatoiak ez du hormarik, agian horregatik dugu bidaiaria garela sentipena, leku finko bat ezaren sentipena alegia; hormadun bere etxera begira bizi da bidaiaria, ohar gabean bada ere.
* Norbere pausoak herriaren taupadekin berdindu, hori da herrimina.
* Herrian mundua ikusmin, atzerrian aldiz, herri-gose.
* Egunkaria aurkitzea, irratia harrapatzea, etxeko deia, ... atzerrian barneneko toles-gunean kosk egiten duten aberriko oihartzunak.
* Etxerako desioz bukatzen ditugu azkenik bidaiok, etxeko desterruaren egarriz, atera gineneko desamorioaren amorioz.
* Ezin bizi Euskal Herritik aparte, are gutxiago atzerrian.
* "Herriminak herritik aldentzen gaitu / inoiz ez delako erabateko egunsentirik": herrimin horrek berak eraman ohi du gehienetan bidaiaria berriro etxera, biziraupenak baina gehiago; egunsenti itxaropen bakarra bere herrian duelako.
* Urruti-minez bizi da bidaiaria bere herrian, baina bidaia orotan dator etxerakoak ziztatzen duen unea, hori da bidaiariak bere alde duena.
* Bakarti ibili ohi da bidaiaria lurralde berrietan, horregatik egiten dio hozka, tarteka biziki, herriminak, bai gorputzeko bai arimaren mina ere izan ohi da herrimina, “distantziak eta espazioak eragindako mina".
* Zurrunbiloaren begiak bezala tiratzen du aberriak atzerrian; ez dugu zergatia ulertzen baina herrirako irrika dugu lokarri, horrek egiten gaitu gatibu, aberrira jotzen dugu, ametsez, besterik ezean.
* Lasaitasuna dario bidaietako egunkaririk ezari, baina aurkitzean jakin-min biziz erosi ohi dugu.
* Beti da mingarria banaketa, horregatik dago uneoro tentsio-gune bat bidaiariaren baitan, nostalgiarena alegia.
* Bi aste barru itzuliko gara itsasoaz bestaldeko gure lurralde ttikira; atzerriak azaleratzen du herrimina, nabari dugu jadanik herriaren oihartzuna eta hariztien taupada.
* Herriko kontuez mintzatzeko gogoa erabat bizitzen da bidaiaren hondarrean, etxerako irrika.
* Etxea amets bidaiari orok, bidaia hondarrean.
* Herrian herri berriak ditu amets bidaiariak, bidaian, aldiz, aberria.
* Bidaiariak ez du irrika bere etxea erosotasunagatik soilik, bere sustraiak han dituelako baizik.
* Pozik dakusa itzulera bidaiariak bidaiariaren hondarrean, bizitza, bere anbiguotasunean, etxean duelako.
* “Benetan arraroa egin zitzaigun Euskalerria. Nik behintzat, ez nuen nostalgia apurrik. Gustura geratuko nintzakeen Sousan”. Gustura itzultzen da bidaiaria aberrira. Herriminez. Aldi berean berriro atzerrira alde egiteko irrikaz. Bidaiaminez.
* Leku apartak aurkitzen ditu bidaiariak, baina azkenez herriminak itzularazten du bere herrira. Leku hoberena da bere herria, baina leku berrien ikusmin eta jakin-minak bidaiatzera eramaten du. Seko lo arren etxatoian zein kanpadendan, etxeko oheak egiten dio dei barne tolesduran.
* Herrimina da, azken batean, bidaiaren bukaera erabakitzen duena.
* Herriko erreferentzia oro da bizipoz bidaiarentzat kanpotik denean.
* Bisitari izanik ere, bere herrian du beti bihotza, gogoa eta irrika bidaiariak, nahiz herrialde ederrenean , aberri korapiloatsua badu ere.
Munduko herritar
* Bururen buru zeharkatzen ditugu herriak, kaleak, lurraldeak, herrialdeak, ... naturaltasun osoz, baina mugak, era orotako mugak, hor diraute, luzarorako.
* Kanpaleku, hotel, ostatu bakoitza da muga gaur egun, ostalari bakoitza da mugazain, beraiengandik mugetan garai bateko datu berberak jasotzen baititu poliziak.
* Munduko bandera oroz egin nahi luke atorra bidaiariak.
* Bidaiariak beti du zarratzen ez den tabernaren bat, mapako edozein borobiltxo zaio itsasargi baten dir-dir deigarria, herri oro baita bidaiariaren maitale.
* “Gure herria planetako lehendabiziko herri humanizatua eta Europako azken herri indigena dela esan genezake”: esan, esan egin behar dugu hori; baina gainera bizi, eta biziz, frogatu.
* “Europa euskalduna da, jatorriz... Aitorpen horri esker bakarrik berpiztu dezakegu euskaldunok geure buruarenganako estimazioa eta Europak bere buruaren kontzientzia”: bidaiatzeak aberria maitatzen erakusten dizu, baita munduaren zatitxo ezdeusa zarela ere erakusten dizu, munduko biztanle eta herritar.
* Autobide, saltoki erraldoi eta osteko mendi hegiaren gainean, hementxe, Lisboako Monsanton, hementxe, zuhaitz artean, ageri da ilargia, gure herrian lez, ilargiak munduko hiritar egiten gaitu.
* Edonon gaudela atzerritar izango gara bi hilabetez, inola ere ez inontar”.
* Lurra nolabait bidaiariarena da.
* Munduaren zati sentitzen da bidaiaria, gaurko eta iraganeko gizartearen partaide, gaurko jendez bilduta aurreko kulturaz blai.
* “Simulakroaren itsasoan murgilduta nago; / errealitatearekin zerikusirik izan nahi ez duen / antzerki baten / ikusle / egin naute. / Eta, nahi gabe izan arren, baita aktore ere": turismoa versus Internazionalismoa.
* Beti daki nortarra den bidaiariak, jakin behar du behintzat; bidaia bakoitzean, baina, areago jabetzen da ez dela inontarra, edonongoa izan daitekela gizakia, tartasun horrek tirritarra larregi eragin eta eragiten duela.
* Bizitzako zirrikitu zenbaitetan bestaldera begira asmoz doa bidaiaria bere bidean, eta etxean balego bezala toki guztietan ibiltzen ikasia ohi da.
* Munduko bandera oroz nahi luke egin atorra bidaiariak.
* Munduaren zati sentitzen da bidaiaria, gaurko eta iraganeko gizartearen partaide, gaurko
* Gizarte oso baten zati, mundu bereko bizilagun garela denok, hori ere erakusten digu bidaiatzeak.
* “mundua, bakarra bazen ere, errealitate anitzez beterik zegoela”. Eta horrela darrai, bidaiaria lekuko.
* Pozik abiatzen gara mundu berrietara eta pozik itzultzen gure betiko mundura. Nolanahi, ez gara gure mundutxotik ateratzen, atzerian ere.
* Kortozirkuitoak egiten zaizkit niri atzerriko zenbait kale edo bidegurutzetan.
* “Bidea luzea da, bai / nahiz han-hemen batean den jorratzen / auzia bidaiari izatean datza / osorik, bete betean / arnasarik galdu gabe zalantzaren osin beltzean / ..... / bidaia luze / laburra da / poz eta minez zeharkatua / eta joan, beti zoaz bakarrik”. Hala dira bidaiak, halakoa da bidaiatzea; bidaiaria, baina, ez doa bakarrik, aberri-kide sentitzen baita, behin betirakoa aberrian, behin behinekoa bisita herrialdean.
* “Tokian toki / unibertsal heinean bizi / munduaren mailan / tokiaren izariz”. Bidaiariaren lema.
* Heltzen zaigu bidaietan ez atzerritar ezezagun kanpotarra baizik gu gu geu garela bizipenak biltzen gaituen unea, bertako sentitzen hasten gareneko unea, une baikorra.