BIDAIAK 68. HOLANDA

Maiatzaren 19a. Asteartea. 24.a – H:23.a

“Poemak”, Auden:

* "Txorien kantuak serafiko dirateke", hala dira egunsentian komunera arruntki jaikitzen naizenekoak. 

* "Ezin aldera daiteke hiriko trafiko marrumarekin", hemen eguna argitu ahala handituz doa trafiko marruma, nahiz urrutira eta baxu.

Leku baketsua dugu berez kanpina, baina hara non agertu zaigun belar-moztailea motor-hots burrunbatsuan bilduta. Neuk ere trastu elektriko zaharrarekin egiten dut bizarra, motozerra batek baino zarata handiagoa atereaz, sega mekanikoa bera entzuten ez dudala. Haserretuko zait auzoa.

Luzarorako kokatutakoa zen aurreko kanpineko bezeroa, kanpin honetakoa berriz  pasokoa da, rulotaren aurreko estalkirik eta egonleku gorderik jartzen ez duena.

Edozein herri koskortutan aurkitzen dugu eguneko espainiar egunkaria; gainditzen ditu mugak boterearen hitz idatziak; ez dakit asko diren Espainia Estatutik etorriak, agian ugariak dira espainiar etorkinak, baina dagoenak badu mezua jasotzeko aukera.

Ez da punki askorik ikusten, baina badira banaka batzuk han-hemenka. Zenbateraino da bere janzkera barne asalduraren ezaugarri, edo zenbateraino bihurtzen dira janzkeraren esklabo, hain baitoaz askotan bere aldrebeskerian konjuntatuta.

Jadanik Holandako bidaia bukatu zaigun sentipena bizi dugu. Herriek ez digute ezer berririk eskaintzen, ezagutzen ditugu gizartearen azaleko portaera, ohitura, eta jokabideak. Gustura gabiltza, -nekatuxeak agian-, baina hemengoak egin du, orain arte ikusitakoa lau egunez beste sendoago egiaztatuko dugu eta kitto!. Hondakinen arrastoa besterik ez dugu utzi eta hori ere errauts edo simaur bihurtu da, nork daki belar edo tulipan; auto-tutuko erregai gas bihurtuak iraungo du aire kutsatuan. Ez dakigu Holandako arazoei buruz genekien baino gehiago. Ikusi duguna da etorkin eta atzerritarren kopurua izugarria dela, hemen ere etorkin eta atzerritarrak direla herri pobreena, etorkin eta atzerritarrek dituztela beretzat zain lanik sahatsenak. Bertakoei buruz azaleko beste hainbat gauza, sakonagoko ezer gutxi.

IPAR ITSASOA

Zandvoort. Amsterdan eta Haarlem-en hondartza edo udaleku dela diote; hala izanen da; sarrera-aldeak Neguri dirudi, parketxoz inguraturiko jauregi, txaletez; ondoren ondo-bizien ingurua dator etxetxo dotoreekin; erdigunea gero, herritar arruntaren bizilekua dena; eta azkenik ohizko eta edonongo hondartza definigaitza.

Haizeak hotz jotzen du, gaur behintzat. Kilometro bukaezinetan luzatzen da hondartza, kolore ezberdineko haize-babesgarriz beteta gureetan itzalkinez bezala, ilara zuzen paraleloetan bakoitzean kolore ezberdinekoz, zatika edo tarteka. Horia da harea, ura zikin koloreko iluna, ibai zein kanalekoaren antzerakoa: gaur ez da inor bainatzen, haizeagatik seguraski. Kilometroetako pasealekua hondartza gainean, zabala, ia zaindu gabea, graziarik gabekoa, duna berdea hondartza eta pasealekuaren tartean. Gainaldean etxeteria digante masifikatua, zatarra, Mediterraneoko edozein hondartzaren parekoa. Aparkalekua franko, ordainduzkoa. Hondartzaren hegi-luzera osoan haizetik kristalez babestutako solariumak. Plazatxo batean itsasora begira jarlekuan eseritako brontzezko agurea. Honez gain, betiko osagaiak.

Herri sarreretan ohizkoa da argiak gorri jartzea ontziren bati bidea emateko zubia jaso delako.

Ohizkoak dira ziklista tropelak argi gorrietan keinu berdea noiz argituko zain.

Berdez jantzitako dunak  dira itsasertzak; Iparraldeko zatia naturgune bihurtuta dago, non baden zuhaitz sendokera ezberdineko basoa ere.

Ijmuiden. Hemen hasten edo bukatzen da Amsterdam eta  Zuizerdee barne itsasoa  Ipar Itsasoarekin lotzen duen ubidea: izugarrizko injinerutza lana da kanala bera, kanpoko diketzarrak, eta uraren maila eta garraio-ontzien pasabidea kontrolatuzko konportak; garraio-ontzien trafikoa bizia da; esklusen gainez gain zeharkatu dugu ubidea, itzuleran berriz transbordadore batetan. Inguru dena da industrialdea, tximinia, kea eta ez dakit zeren pilo beltz eta hori ikaragarriak mendixkak diruditenak.

Sartu naiz sartu bizikleten bidegorritik!!! autoarekin, hain dira zabalak askotan bidegorriak errepidea diruditela. Komeriak. Transbordadoreko kobratzailea izan dut adeitsu laguntzaile irribarretsu fina bideratzen lagundu didana.

Haarlen. Hiri zabal eta jendetsua; gure ibilia erdigunera mugatzen bada ere hiri muinerainoko luzea da etxarteko bidea. Erdigunea, hiri zaharra, ubideak inguratzen du baina ez zeharkatzen; ubidea hor dago egon hiria babestuzko egon soilean, inor gutxi arduratzen dela beraz: baina bada parke eder bat ubide alboan, beraz ubidea bada nolabait herriko zati bizia ere.

Herriak gustukoa du plazan kontu-kontari egotea, eseritako edanean. 13 eliza-dorre zenbatu ditut bazkaldu dugun saltoki erraldoiko ikuspegi paregabeko leihotik. Plaza ederra du; bertan estatua erraldoia, estatuaren tamainak irudikatutako gizontxook handiagotuko balituzke lez; erdian zer esan nahi duen antzik ematen ez diogun eskultura; eraikuntza ederrak plaza bilduz. Haragi merkatua, eraikin ederra, teilatu gaineko leiho zorrotz landuekin eta abere ezberdinen buru tailatuz dotoretua. Itxura ederreko 1630.go udaletxea, gauzaz betea dauka fatxada. Hainbat etxe bikain. Oinezkoen kalean oso berde agertzen dira kaleko loreak eta zuhaixkak, kaleok atsegin deigarriak bihurtuz. Paguko elizatzarra, 1520ko zurezko dorre bitxiarekin. Holandan ikusten dugun 3. patioa: bizitza propioa du eta garai batean gune dotorea izanen zen; honek ez du elizarik, bai lorategi ederra. Dorre txuri ponposoa. Amsterdameko atea: hiru dorreko sendoa eta ederra ikusten da, baina urruti dago, ez gatzaio joan. Kaleetan brontzezko eskultura ugari, zenbaitzuk egile berdinarenak dirudite. Kariloia, txepel xamarra da, sonan baina luzea ordua jo denboran.

Bidegorriak ez ezik kale oro dago ziklisten tiraniapean; bidegorriko moto batek ia harrapatu zuen M. Luisa.

Holandako ubide guztietan nabigatzen ari da Titanic filma, herri orotara heldu da.

Arratsalde goizean ere autobideko ibilia barearena bezain geldoa. Buchon!!!.

114 kilometro, bigarrenez ibili geldi eta geldoan bukatuak.

Maiatzaren 20a. Asteazkena. 25.a – H:24.a

Intxusa dugu aurrean lagun kanpinean, Mispillibarko oroipenengatik zuhaitz estimuz gogoratua; loretan dago; bidean ikusi dut gero beste bat, gehiago geroago: ugari dago baina gaur arte ez naiz jabetu beraz.

Ahateak agertu dira gaur bandoan kanpinean dendetako gazteengandik gosaria mokoratu asmoz.

Baserritarrak dira holandarrak; itxuretan, formetan eta finkerietan gehiegi nabarmentzen ez direnak, praktikoak, tematiak berean. Badute antza euskaldunekin.

Eguraldi tristearekin ekin diogu lekuz aldaketari; langarrera ere ez da heltzen, busti ere ia ez du egiten, baina lainope ilunez bilduta gaude, tarteka laino-sabai beltza ia burugainean bertan, eguraldi umela. Geldoa doa ibilia, hiri handietako sarrera-irteeretan ilarak sortzen dira, hainbat berrikuntza lanek bakarrera dakar errepide bikoitza, autoaren zaldiak mando eta astoaren pausora motelduz.

Meskita bat, dotore eta bakarti, bi minarete luzeekin: flash bat da bide ertzean. Herri hazi samarren inguruan etxe-bloketzarrak, pertsonen biltegiak.

Plastikoetan biltzen dute lurralde honetan ere belarra, agian eguzkiak eta sasoiak jadanik abian jarri ditu oraindik Hegoan goizegi zelako ikusi ez genituen belar-biltze moldeok.

Lau astetan lehenengoz, gaur ikusi ditugu motodun poliziak zelatan errepide ertz batean: beraz egon badaude eta ehiza txakurrak dira.

Purmerend. Padura izugarri zabalak, erretentxoetan bilduta dauden arren urak: egunen batean lur landuak izanen dira hauek ere.

Aisia-leku, aparkaleku, egonleku eta atsedenlekurik ez da falta Holandako errepide nagusiko ertzetan, ia beti gasolindegi inguruan; ez dira Frantziakoak bezain deigarriak; zerbitzu aldetik ezin izan ditugu neurtu, ez baitugu pixagurarik izan.

Tulipa lekua da Hoornotik ia Iparreraino Zuizerdeeren Mendebaleko kosta ingurua, kilometroetan sail izugarri zabal ureztatuek hartzen dute lur zoru dena; oraindik loratu gabe, sail berde zabalak dira; hemen atera asmoz, ez nien atera argazkirik Flevoland lurraldkoei, baina tulipanen argazkirik gabe joan arren ez zait ezabatuko begi ostetik tulipan loratuen sail koloretsu ikusgarri haiek.

30 kilometrotako dikea Zuizerdee zeharkatuz; alde biak lotuzko errepide bilakatzen da: alde bietan ditu esklusak, dike gaineko munak ez digu Ipar-Itsasoa ikusten uzten; Zuizerdee barne itsasoa dugu mugarik gabeko urdintasuna beste aldera; egunen batetan, egitasmoak betetzen direnean, zenbait politiko eta diru-ugazaben interesek hala eskatzen dutenean, belar eta tulipa sailak izanen da itsas azpi hori. Dike alboan itsaski hesolateria. Bi bikote nagusi, errepide alboko bide-gorritik bizikletan. Kamuflaje jantziz mozorrotutako soldadu taldea bi lerrotan eta pauso bizian, auskalo norengandik diketzarra zaintzen dauden txindurriak. Bi ehiza-hegazkin elkarren albo ziztu ia ikusezinean, eta atzetik hirugarrena lurrera hurbiltze eta goratze lasterketa erotuan.