Bidaiak 68. HOLANDA

ARNHEN

Lurralde honetan ahalegindu ziren aliatuak alemanei eusten: 10 mila ingeles soldadutik 7 mila hil ziren!: inguruan dute hilerria; baita poloniarrek ere; errusiarrek  hiriaren sarreran iragartzen dute berea. Boterearen eromena!.

Arnhen. Probintzia-burua. Gerra egunetan erabat hondatu zuten bai batzuek bai besteek, -nor etsaia?, biak?-, bonba eta kanoikadaz danbadaka, baina eutsi zioten zutik eraikin batzuk: jauregia izandako udaletxeak, eliza ostean dagoenak, eta kale barruko adreilu gorri iluneko fatxada errenazentistadun horietariko etxe ez askok. Oinezkoen kaledi zabala: gainezka jarri da eguerdi aldera, bertan biradera ordez motorez eragindako kale-organo  handi bat zen deigarria eta ozena. Plazak: ugariak dira; azoka zegoen eliza aurrekoan, denetik dute salmenta-postuetan: txokoloak, zatika saltzen diren gazta handiak eta animali janarien artean txerri belarri keztatu edo lehortuak; aukera ikusgarria dago ortuarietan; tamaina guztiko  aingirak,  itsasmarraskilo handiak eta olagarro erraldoiak dira deigarrienak. Eliza alboko bigarren plaza nagusia erabat aparkaleku bilakatuta dago, ez du eduki ezer deigarririk, eraiki arruntek inguratzen dute eta. Geratzen zaio antzinako hiriko ateetariko bat, ez du grazia handirik, baina badu bere ukitua. Elizak: gutxienez hiru ditu agertzen diren dorreen arabera: bata gerra ondoren berreraikia 93 metroko dorretzarrarekin: kobratu egiten dute sarrera; gotikoa da, eusteko kanpotik dituen horma-bularreko arku-gainek eman digute ezustea: tailatuzko gizairudi pilo dute: jai eman diogu eliza barruari. Liburutegia gerta zaigu deigarriena: lau solairuko eraikin moderno funtzionala; irakur mahaiak eta hogeitaka ordenagailu; hainbat egunkari-irakurle; baina batez ere liburuak begiratu eta aukeratzen dagoen jende pila; hainbat  liburu irakurle dago, hainbat ere ordenadorean lanean; umeek ere badute bere saila jolas didaktikoekin; sartu-irtena etengabea da, ilarak osatuz harrerako mostradorean; poltsetan daramatzate liburuak; liburuak eramateko poltsak ere salgai daude; agiria erakutsi, ordenadorez kontrolatzen diote liburuak eta badoa liburu piloarekin bakoitza; gazteak dira gehienbat bezeroak, agian ikasleak.

Loratuta daude tulipanak sarrerako lorategian, gorriak dira, alboko pentsamendu lore-sail horiarekin nahastean; Espainiako piparpotearen flashak jotzen zaitu begietan.

Ezereza izanik ere zein dotore izan ohi den zenbait eskaparate: berezko grazia dute bere ezereztxoan.

Kariloi kontzertu luzea entzun dugu 12etan, kale-arteko ibilian.

Kuartel handia du poliziak: ikusi ez da ikusten poliziarik, baina egon hemen daude.

Gorria da Posta kolorea Holandan.

Eguzkia atera zaigu eguerdian, bero ere izan dugu!!!.

De Hoge Veluwe. -Naturgunea, parke bihurtuta basoa. Holandan ia basorik ez dagoenez, gureetako basorik alegia, kontu handiz zaintzen dute, beraz gozatu ere. Pinua, urkia, haritza, zenbait pago, belartzak, zenbait hondar hori tontor, ... Zabala da izan, baina gureetako zuhaitz handirik ez dago. Hesiz mugatuta dago kilometro askotan, zabalera izugarri handian. Erabat laua, gune orotan ageri da oinezkoren bat baina batez ere bizikletaria, bakarrik edo familiaka. Ordaindu egin behar da sarrera, badago kotxez zeharkatzerik, -bidea mozteko aukera eskaintzen du-, baina ordainduta. Bidezidor sare trinkoa du. Saldoka doa bisitaria, gehiena bizikletaz: bertan ere har daiteke bizikleta, doakoa, ezagunak dira, kolore zurikoak: joan, hartu, erabili eta utzi. Egun-pasako bisitari asko dago mahaietan bazkaltzen. Guretzat basoa bera ez da deigarria, hainbeste jende basoan bizikletaz ikustea da harrigarria. Untxikumea ia oinetara atera zaigu: inon ateratzekotan hemen.

Museoa.  Holandako museorik garrantzitsuena omen, Naturguneko erdigune inguruan dago kokatuta; bisitari pila dabil ibili, begiluze, koadro eta eskulturei begira: baso barruan bertan era guztietako eskulturak han hemenka zuhaitz artean zabaldutako berdegunetan zabal barreiatuta: han dago Gasteizeko Ibiltariaren seme nanoa, egoneko ibilian; han daude munduko eskultore famatuenak, Txillida falta da: Euskadi kaput. Ibil-leku  izugarri atsegina da eskulturok ikusteko kokaguneak elkar lotzen dituen bidegorri sarea. Pabiloi barruan han daude pintore inpresionista maisuak, Van Gogh da izarra, koadro piloa baitu. Bada bestelako erakusgairik ere, antzinako zibilizazioko zenbait irudi, etab. Arte gehiegi, informazio larregi eman diegu gure garunei arratsalde baterako, zaila geure egitea informazio guzti hori. Azkenerako begiek ez dute gozatzen. Zatika eta noizbehinka ikusi behar dira museook.

Holandako landetxeei buruzko erakusketa utzi dugu herri batetan: 70 antzinako landetxe 44 hektareako zabalgunean kokatuak: kilikagarria zen baina jakin-minak ere bere neurria du. Nahiko genuen gaurko ikusitakoarekin.

122 kilometro, gozatuz nekatu gaituztenak.

Bihar bagoaz; leku atsegina da, baina egoteko,  Etxarri dugu. Inguru hau ezagutu dugu jadanik.

Maiatzaren 3a. Igandea. 8.a – H:7.a 

Orduak iraun duen zaparrada gauean; eguzkia genuen eguna esnatzean, ondoren lainoa.

Bidean gaude berriro. Dikeetara eta itsasoari lapurtutako lurretara.

Overijssel probintziara goaz.

Sidekar batek lehenengo, estalkirik gabeko kotxe zabal-zabalak gero, hartu digute aurrea: bada kotxe rallyren bat nonbaiten, agian berriz ere antzinako auto-zaleak suertatu zaizkigula besterik ez da. Ikuskizun gozagarria izan da.

Dozenatik gorako suhiltzaile-ibilgailuen konboi bitxia: antzinako tresneria, tresnok gurditxoetan zerabiltzan garaietakoa: atoian daramatzate gaur, erakusketa batetara edo; suhiltzaileen erakusketa mugikorren bat lekuz aldatzen ari dira nonbait: guk errepidean bertan ikusi ahal izan dugu, aurreratu, beraien tartean sartuz…: museo ibiltaria zen eta gu museo barruan ibili gara sartu-irtenean:  bitxiak ikusgaiak, ikusmoldea bera ere ezberdina.

Auto asko dabil errepidean,  igandezale edo jaitiar dira holandarrak ere asteburuan; astegunez baino azkarrago dabiltza errepidean:  urduria eta presatia bihurtzen da holandar jaitiarra ere asteburuan. Asteburuko motoristak, ohi denez, taldean  eta hegan. Gaur ikusi dugu lehenengoz "politia" autoa errepidean, motodun mutil bati papera idazten hain zuzen.

Ugariak dira kanal txikiak: edonon lurrak ureztatzeko liratekeen kanalak ur-soberakinak husteko dira nonbait Holandan, euriteetan lurrak aintzira bihur ez daitezen, agian ibaia eta lurrok parean daudenez Rhin ibaiak gora egiten duenerako hustubide. Zisne itxurako hegazti digante zuri aldra aintziratxo batetan: bertakoak ala migratzaileak ote?.

Bosgarren aldiz zeharkatu dugu Tuterako zubitzarra, bost zeharkaldiotan garraio-ontziak, handiak eta lepo zamatuak ur zikinetan apartsu: erromantikoa eta erakargarria zait Rhin garraiobide ibaia.

Gorantzago eta lur landu gutxiago dago, bukatu ziren lur landuak, zainzuriak, ortuariak eta frutarbolak. Zelaia, belarra eta batez ere esne-behiak dira orain nekazarien ogibidea: behi aldrak, milaka behi: jai dute euskaldun baserritarrek eta Galiziara arteko nekazariek holandar esnearen aurka, Europako Banku burua bera ere holandarra den honetan are jaiago. Lur asko eta zabaleko landetxeak; lur oso zabalak dira, landetxe bakoitzaren inguruak behinik behin, oso sailkatuak, artzain mekaniko edo burdina-harizko hesiz gordeak; segur aski belarra zentzuz kudeatzeko sailkatzen dituzte larreok. Ile luzeko behiak Arnhen iparrean; ardi latxa marroi diganteak lirateke guretzat, adarrengatik ez balitz.

Ez diogu esatariari piperrik ulertzen, baina albistegiko lehen esamesa luzea Europako bankuko Zuzendariari buruzkoa da. Zeini eman ote dio botoa Aznarrek, iheslari euskaldunak saltzen dizkion Chirac-en autagaiari ala Europan agintzen duen Kolh-i?. Zenbat preso eta errefuxiatuen estradizioa egon ote da orain ere tratu-gai mahai gainean?. Agian Feliperekin bukatu zitzaion salgai zuen altxor preziatuena Frantziari eta ez du esku artean  izen handiko iheslaririk Aznarrekin traturako: ez dugu behin ere jakinen politikoen tratuen mami osoa, lotsaren lotsaz sekretu bihurtzen dituztelako gai horiek bai politikoek eurek bai hedabideek.

Veluwe basoa zeharkatzen du autobide zabalak: trukean, naturarekiko erasoa leundu eta zuritzeko itxurakerian, Babesgune Nazional bihurtu dute basoa: baso horretako milaka animalien familiak, taldeak, ohiturak, jokamoldeak zartatu, zatitu eta nahastu ditu autobiak; hondamen edo lurrikararen batek kontinente edo lurralde osoa bitan zatitu balu bezala da beraientzat, tartean zeharkatu ahal ezineko leize-zulo, ebakidura, edo ozeano bat jarriz bezala; bi mundu berri eta ez berdin sortu ditu autobiak  basoan; belaunaldi berriak ohitzen joanen dira egoera eta muga berrietara, harreman eta antolaketa ezberdinak sortuko dira, baina autobide baten naturarekiko erasoa ez da kontutan hartzen, luzarora gizakiak ordainduko ditu larrutik ordaindu ere, ordaintzen ari gara, naturarekiko egin dituen astakeriak.

Ugaria da Holandan Shell gasolindegia; mundu guztian hedatu eta nazioarteko bihurtu da. Holandarra izaki: migratzailea da holandarra.  Eurek bai gainditzen dituzte muga  itsaso zein herriak, baina aldi berean mugak jartzen dizkiete basoei, herriei eta itsasoei: kontraesana dirudien egunoroko errealitatea.

Apeldoorn-etik gora ugariagoak dira lastozko teilatuak, ez edonolako etxeetan gainera; garia ereiten zeneko kultura hondarra, garai batetako baliabideen ezaugarria. Bi isurialde dituzte teilatuok baina aurrean bisera, irtentxo, estalpea, dute sarrerako atearen babes edo; antzerako eraikinera ikusi genuen Alemanian. Zenbait txabola, lasto aterpe edo lastategik oso irtena dute teilatu ertza  eta hormarik gabe alde bata: lastoa sartu eta ateratzeko erosotasuna; Austriako Tirolekoak ziren ia berdinak. Batak bestearekiko eraginen bat ala biek sorburu bera ote?: agian arazo eta baliabide berdinak dituzten bi herrik konponbide bera aurkitu dute. Euria eta hotza dira arazoa, baliabideak garia edo laku ertzetako zumadiak; konponbidea, lastozko estalkia. Arazoa  - baliapideak - konponbidea. Gureetan txikitan etxeko sabaia edo teilatupea zen lastategia, “sapaixa” deitzen genion.