Bidaiak 68. DANIMARKA

Herrialdeak, hiriak eta herriak

JYLLAN-JUTLANDIA PENINTSULA. Kelstrup. AAbenraa, Klipev, Grasten, Als uhartea: Augustenborg, Sonderbog, Haderslev, Aller, Hejlispinde,  Fin uhartea, Chiztian-Feld, Skamligsbanker, Kolding, Kelestrup badia, Gram, Robe, Brons, Romo uhartea, Trosborg, Hogeltonder, Logunkloster,  Varde, Billum, Rom uhartea, Esbjerg.

 FYN-FIONIA UHARTEA. Middelfart, Blommenslyst, Odense, Arup, Gamborg, Sventrup, Middelfart, Skaastrup, Bogense, Sonders, Skamby, Bellinge, Glamsbjer, Assens, Bojden, Faaborg, Kaleko, Svendborg, Tasinge uhartea, Sio uhartetxoa, Langeland uhartea, Egezkov slot, Svindinge, Nyborg, Keterminde, Viby, Male, Ladby.

SEELANDIA-SEELAND-ITSALURRA.

IPARRALDEA.  Ringsted, Gandlose, Kopenhage-Kobenhavn,  Soskilde fiordoa, Arreso fiordoa, Roskilde, Selso, Ostby, Frederikssund, Frederiksvaerk, Ramiose, Annisse, Hillerod, Slangerup, Sund itsas-pasagunea, Helsingor, Esrun aintzira, Frendensborg gaztelua.

HEGOA. Tappernoje, Fakse golkoa, St. Elmue, Rodvig, Fakse, Dalby, Haslev, Naestev.

FALSTER UHARTEA, LOLLAND UHARTEA, Maribo, Bandholm, Kong Svend Hos, Jaettestuen, Nakskov, Rooby, Roobyhavn, Nykobing, Far irlatxoa.

MON UHARTEA. Harboll, Koge, Dalby, Borup, Ringsted, Fjenneslev, Slaglille, Bjernede, Soro, Bjerget, Tisso anintzira, Kalunborg, kekselo uhartea, Sejero uhartea, Havnso, Slagelse, Korsor badia, Ugerloaje, Holbaek, Oro uhartea, Nykobing, Rorving.

JUTLANDIA.  Vejle, Fredericia, Lisbjerg, Arhus, Djursland lurmuturra, Mols  lurmuturtxoa, Agri, Knebel, Ebeltoft, Hyllested, Rugard, Grenaa, Kattegat itsasartea, Hommed, Bonnerup Strand, Tustrup, Randers, Hammel, Scorup, Viborg, Silkeborg, Skanderborg, Horsen, Randers.

Holstebro, Sals, Ejsihg, Nissun Bredning, Herning, Ornhoj, Sund, Skive, Struer, Humlum.

VENDSYSSEL. Norresundey, Aalborg, Lonstrup, Lokken, Hune, Fjerritslev, Frostrup, Tommerby.

Voersaa, Saeby, Frederikshavun.

EDSYSSEL.Sulsted, Brindeslev, Frenderkshavn, Skagen, Grenen, Hirstshals.

HIMMERLAND. Aars, Logstor, Livo uhartea, Ronbierg, Trend, farso, Vestervole, Gedsted, Hobro, Mariager, Assens, Hadsun, Rold Skov, Stroving, Rebild, Volsted.

THY. Thay penintsulatxoa-

Thisted.

SALLING LURMUTURRA. Lihme, Hjerk, Harre.

MORS UHARTEA. Nykobing Mors.

IPAR ITSASOA. Hansthol, Klitoller, Veterving.

HYLHON PENINTSULA.Ferring, Torsminde, Stadil fiordoa, Ringobing, Sonderving, Hvidesande, Tarm.

ALEMANIA. Scheswing, Flensburg, Kassel, Saarbruckeen, Kappeln, Eckernförde Kiel

FRANTZIA

Maiatzak 23. Larunbata. 28a – A:1/D:1

ALEMANIA

Mugak gainditu dituen Europa Batuan hor diraute oraindik mugako eraikin, txabola eta oztopoak, polizia bat ere bai zelatan, baina inolako geldiunerik edo araketarik gabe aurkitu gara lurralde berrian. Azken egunotakoaren  nahiko lurralde berdina da: lautadak, lakuak, kanalak, belartzak, behi holandarrak,  ardiak diraute, noizbehinka zaldiak eta haize-errota bakarren bat, arto-sail erne berri berriak, basorik ez dago baina ugaria da zuhaitza, belar-sailak murritzagoak dira Holandakoak baino; hurrean dugu itsasoa, tunelez zeharkatzen dugu azpitik itsasadar bat.

"Komunikabide dorrea litzake aldagaia, baita herri handien inguruko saltoki erraldoiak ere kotxez beteriko aparkalekuekin, batez ere Bremen inguruan.

Ugariak dira errota eolikoak, Ipar Itsasoko haizeaz baliatuz.

Handiak dira hemengo autoak, ziztu biziko bizkorrak.

Zainduagoa da autobidea. Zuhaitzek hartzen dute bai erdigunea bai ertzak, ikusmira janaz: izeia eta urkia dira gehien erabiltzen dituzten zuhaitzak autobidea bide hutsala izatera mugatu eta paisaia lapurtzeko.

Simaur usaia izan dugu lagun Alemaniako ibilbide ia osoan, tarteka sarrian kiratsa.

Eguzki punttuarekin eta ateri hartu gaitu lurralde berriak: eskertzekoa.

Behi holandarrak atzerritar eta etorkin ote Alemanian?. Esnetsuak badira ez!.

Bremenek lau animalia kantorez iragartzen du hiria: egon gineneko barretxoa eta oroipen gozoa harrotu dizkigute.

Hanburgora bidean debekatua dugu karabanok inor aurreratzea.

Antzerakoa dirau paisaiak, baina lurrazala hasi da zerbait harrotzen gorantz ia nabari ezinezko uhin luze, leunetan. Gari-sailak, burututa, burua eginda, Holandan ez bezala.

Aspergarria bilakatzen da bidaia zuhaitz arteko tunel berde honetan, nora begiraturik ezaz. Iaztik ezaguna zaigun arren, zirrara sartzen du Hamburgoko portu inguruak: Tuterako zubi digantea, akaburik ez duen garabi eta kontainer basoak. Dorre-orratzak, komunikabide-orratzak, eliza baten dorre garaia,…  dena da goia irabaztea hiri honetan autobidetik begiratuz, nahiz bertatik ez bazigun horrelako usterik sortu egon ginenean. Kontainer artean eta kontainerrez bilduta sartu gara 2900 metro luzerako tunelez Elbe ibaiaren azpian. Kilometro luzeetako ilara hirukoitzak Iparraldeko sarreran: doako autobideak ere ordain garestia du hiri erraldoietako sarrera-irteeretan.

Kiel-era bidean gorriak edo gorri-pintak bilakatu zaizkigu behi holandarrak. Ez lakurik ez kanalik, noizbehinka baserria izan daiteken etxeren bat. Hain bizkor eta hain arbola artean ezin izan gara ezertaz jabetu inguruari buruz. Koltza-sailen hori-guneak nabarmentzen dira batez ere.

Kiel, albo batetik inguratu dugu.

Baltiko itsasora heldu gara, Eckernförde-n egin dugu berarekin topo. Itsas ertzetik goaz, kanpin bila. Bidegorriak badaude baina bizikleta bat bera ez dugu ikusi: Holandan ere haizea hemengoa bezain hotza zen baina kale zein errepideko txindurri gainetik kenezina zen bizikleta.

Schleswing itsasertzeko etxeteria baxua, bela-untziteria, hondartza, urrutitik borobila dirudien baina bertatik ez den etxe-orratza, itsasadar zabal sakona... turisterri petoaren taxua eskaintzen du. Kanpin bat ere bertan dugu: etxeranzkoan izanen gara bertan.

Ez zaigu erraza izan norabidea aurkitzea hiri nagusietako bidegurutze-korapiloetan. Ez dugu jakin aurkierraza uste genuen kanpinera jotzen, beraz baztertu egin dugu Alemaniako oraingo bi eguneko egonaldia, agian etxerakoan denborak eta umoreak tarterik eta aldarterik uzten badigu izanen gara hemen.

DANIMARKA   

Kilometroko  kotxe ilara mugan. Patxadako morroia kaiolan, denei begiratzen die geraraziz, guri pasaportea aztertzen digu: arratseko ezohizko bakarrak gara nonbait beretzat, argiak biztuarazi dizkigu, Danimarkan argiak beti, always, piztuak eramateko agindua eman digu. Herrialde berrian gaude uste baino bi egun aurretik. dena ezberdina zaigula, kokaleku bila.

 JYLLAN-JUTLANDIA PENINTSULA

Laino zuriekin eta eguzki tarte luzeekin hartu gaitu Danimarkak.

Eskolan buruz ikastea hain zaila, aho-korapiloa, zitzaiguna mapako hitz zerrenda,  ibilbideko karteletan izanen dugu hurrengo egunetan. Lurralde laua izanik gorabehera nabarmenak, beraz zulogune eta goialdeak, ditu. Txikiak dira baserri edo landetxeak, korta eta gainerakoengandik bereiziak belar-sailak aranondo antzerako sastrakez banatuak; garia, koltza, arto-sailak iruditzen zaizkigu lur erne berriak. Zuhaizka ugariak. Zerri-granjaren kiratsa!!!.

Errepidea ona da, norabide iragarkiak erabat ezberdinak dira baina ulerterrazak: autobideak berak adinako garrantzia du albotik sartzen den bideak, marrazki eta ikurretan ere, berak du lehentasuna. Ez dute erabat premiazkoa den oharrez gain argibide zabalagorik ematen errepide handi zein txikietan: bidegurutzean bertan soilik ematen dute aditzera herritxoetarako nondik norakoa errotulu txiki batzuen bidez, aurrez ezer iragarri gabe.

Kanpina.

Kelstrup herriko barrutian, kokagune  zoragarrian, labar baten gainetik behingoz itsasoa goitik ikusi ahal dugu: Baltiko Itsasoa, urdina, garbia!. Eskuin aldera urrutitxo Als uhartearen ipar itsasaldea, alde bietara fiordo ertzaren marra hori luzea, urrutian fiordo bukaeraren marra urdina, oinetan hondartza, beheko aurretxoan Kelstrup herriko hondartza eta ontziak: ikusgarria.

Abegitsuak dira auzokideak, denak gure erremolkea leku egokian kokatzeko bultzaka. Afalondoren jendea ibilalditxoa egitera doa hondartza eta itsasbazterrera, ugariak dira ere peskariak kanaberarekin haitzetara. Gauean uharteko itsasargiak keinua egiten digu urrutitik, misteriozko ziztada gorria zaigu gau ilunean.

596 kilometro, nazio bat zeharkatuz, nazioz aldatuz, kokagune zoragarrian lekutu gaituztenak.

Kultura ezberdinaren ezaugarriak herri bakoitzean: komun-ontziko ur-andela, depositua, garaia eta aurre zapal berdinekoa da, aulki baten bizkarraldea bailitzan, kaka lasai, bizkarrari atsedena emanez egitera gonbidatuz; konketa bakoitzak eskuilatxoa  du kate batetik zintzilik, konketa garbi uzteko begizko gonbita luzatuz. Kaxatzar bat botilaz gainezka dago: daniarrek ere edaten dute!!!.

Berandura artekoa da karabanetako  berbaroa: herri hau ere gautxoria da biharamuna jai duenean.

Maiatzaren 24a. Igandea. 29.a. D:2.a -

-         "Isladak", Iturriaga:

"Ahaztura ez baita denbora batetara gogoratzeko erabiltzen den formula baizik. Memoria, berriz, guk hala nahi edo ez pizten den dispositiboa". Formula zein dispositibo, oroipen gozoa izanen zaigu kanpineko tontor hau.

- “Ez nau izutzen negu hurbilak", Leteren poema: Hurbiletik nabaritu behar izan du heriotza oiartzuar poeta kantariak.

"a pitcher of water", ez ote da gure pitxer euskalduna?.

Egun ilunean ere alaia da kanpineko talaia. Badian kaioak eta ahateak hegazkada ezagunean. Buztanikara aurkitu dut kanpin honetan, aspaldian ikusi gabe nuen txoria.

Holandakoak bezain apainduak ez dira Danimarkako etxaurreak, hauek xaloagoak, xumeagoak, dira; barrutikako leiho barrena, berriz, berdintsu apaintzen dute. Etxebizitzak ere oso apalak dira, harrokeriarik gabekoak, tarteka lastozko teilatua ikus ahal da, baita noizbehinka  baserritar aberasttoren baten baserri galantik ere. Etxe askok du bandera jartzeko masta, handia gainera; etxe anitzetan dago bandera bera ere, baita baserri eta landetxetan ere: bizirik dago abertzale sentipena.

Aabenraa, fiordoaren sakonenean, aratza, txukuna; kale nagusiko zorua adreilu eta harlauza laukiak nahastuz gustu handiz berdindua, konpondu berria dirudi, oraindik kolorgetu gabea, beraz. Ponposoa du kale nagusi luzea baina kale nagusi horren alboko eta inguruko kaletxoei darie begi-gozamena eta xarma, ia inor gutxi hurbiltzen zaien kaleak izanik ere: etxe txiki baxu xumeak dira, potxoloak, maitagarriak, hiriko antzinakoenak, dotoreziarik gabeak; ezberdina da bakoitza, grazia propioa du nahiz denen antzerakoa izan, jostailu-etxeak dirudite, ez bertan inor bizi izateko eginak bezalakoak; zaharrenek triangelu erako isurialdea dute teilatuan fatxadako ate gainera; kantoi egiten dute batzuk, ilaran daude besteak...; etxe bakoitzak kolore ezberdineko fatxada du, kolore ezberdinek kaleak biziki alegeratuz: ibili eta gozatu. Ez dago herri osoan harridura eragiteko ezer baina gustura ibiltzeko herria da, gaur kanpotar gutxi batzuk gabiltza, neskato baten oinetako hotsa ozena da kale isilean. Jatetxe asko dago kale nagusian, herri bizia izanen da astegunez. Nikolaren eliza, adreiluzko handia, inguru zainduan, itxia: erretaula barroko ederra omen du. Jostunaren omenezkoa dirudien eskultura. Portua, kirol eta merkatari portua. Badiako ertz batean lantegiak, ke trinkoa indartsu darien tximiniekin.

Teila gorriak; konkordura edo sakonera beherantz dela jarriak, ertzetik gatigatuta, gureetako ezberdin, gureetan konkordura gorantz jarritako ertzek uzten duten irekidura hirugarren batek estaltzen baitu.

Zergatik ez ditugu antzerako gustuz berritzen gure herriak!.

Dozena erdi zerri-eme, bakoitza bere txabola ondoan, belartzan etzanda gizentzen. Txabolok ez dira Arbizukoak bezalakoak, are gutxiago Etxarriko basokoen antzerakoak.

Oso herri edo gizarte xumea iruditzen zaigu daniarra, herritxoak, etxeak, baserriak, janzkera, gauzen eta pertsonen apaindura ikusiz. Jende sanoa, irekia, gurekiko agertzen dute taxua kontutan hartuz, galdez jo behar baitugu beraiengana hainbatetan. Austriarrek, aldiz, bazuten dotoretasun eta harrotasun ukitua janzkeran.

Klipev. Oso herri txikia baina ze eliza bitxia!: harrizkoa, zuriz pintatua bankuteria urdinarekin, biziki eragiten diote kontrasteek bisitariari sartzerakoan; naif tankerako pinturadun erretaula barroko xumea, fresko hondarrak presbiterioko gangan, Kalbarioko Jesus-Maria-Juan, kanpai-jole xarmanta, zurezko pulpitua eta bataiarriko estalki zintzilikatua filigranaz landuak biak, organoa, lau hilarri erraldoi, dirua biltzeko poltsa azkenengoarenganaino heltzeko kirten edo helduleku luzearekin, eta kanpaitxoarekin inor lo balego edo inork ezikusiarena egingo balu ere: 1755.go urtekoa dela dio bertan, gidaliburuak berriz XIII. gizaldikoa. Kanpoan, eliza alboan, kanpailekua,  beltzez pintatutako oholezko eraikin karratu zabala, arnasa-lekuak dituen bukaera motz zorrotzago batekin bukatua; ikustekoa da batez ere bere barruko egitura zein zurdura: iltzerik gabe, izugarrizko enborra erdian zurezko ziriz josita, haga sendoak alboetara, estalki-oholei eusteko oholtzar sendo kurboak, arnas-zuloen parean kanpaiak behetik sokaz jotzekoak: bitxia eta ikusgarria; zerbait antzerakoa behar zuen izan Frisiako Snits herrian ikusi genuena eta zer zen jakin ez genuena itxita zegoelako eta iragarkia ulertzen ez genuelako.

Koskor askoko lurraldea, tontortxo leunez osatutako lautada, tontor lauez, titiak hasi balitzaizkio bezala lurraldeari, neskato etzanen bularra bailitzan.

Belarra eta garia, noizbehinka koltza, behiak eta sarri zamar zaldiak, tarteka haize-errota.

Gidari gaztea bizkorra da Danimarkan ere: bizinahia, egonezina, sasoia.

Grasten. Ingrid Printzesa ez da leloa, izugarrizko jauregia du fiord ertzeko paraje zoragarrian, soldaduek zaindua: gizartea gara leloa, altxatzen ez garelako. Merkantzi portua du gehienbat bistakoena, ingurua ez da batere polita, hala-holako kale bat, igandea den arren zabalik dagoen supermerkatu bat, turisterri arrasto bakarra. Herria bera turisterria omen da, baina guk ez dugu horren aztarnarik jaso, argazkirik ere ez ateratzeraino arrunta egin zaigu.

Als uhartea:

200 metrora ez da heltzen bi ertzak banatzen dituen ur-tartearen zabalera, gora-behera pikea egiten duen zubi batek lotzen du penintsulara. Ez da uharte handia, kaskada batean egiten duzu alderik alderako joan-etorria. Bide txikietatik sartuz aurki daitezke lastozko estalkidun antzinako etxeak: egurra jartzen diote gailurreko lasto estalki-garaiari eusteko.

 Augustenborg: granja erraldoi berezia bere inguruan.

Zelaitxoak arantza diruditen hesiz banatuak. Jauregia fortunatu zaigun gaztelua.

Sendoak eta handiak dira granjak.

Sonderborg, uharteko hiri nagusiena. Kale luzea du ardatz bakartzat eta kitto bukatu zaizu herria. Etxe baxu kolore anitzekoak, herri ertzean etxe solte pila berdegune eta zuhaitzez bilduta eta hesituta: txukuna hemengo herri orok behar duen bezala. Jaiak edo feria dira. Kaleak banderaz apainduta, feria-gunean bildu dira herritarrak jaigune zabalean txosna, zaldiko-maldiko eta ohizko osagai ugari: jendea erruz, batez ere saltxitxak toldopeetako txosnetan jan, garagardoa franko edan, eta pinpanpum eta zaldiko-maldikoei begiratu edo bertan gozatuz.

Feria: herritar xumea herri xume oro bezala gozatzen, betiko eta deneko barraka eta txosnak, betiko eta deneko herria, betiko eta deneko herri-giroa.

Bankoek dituzte eraiki onenak, gaurko jainkoaren elizak, diruaren santutegiak.

Doakoak dira Danimarkan aparkalekuak, doakoak komunak.

180 kilometro, berdeguneko bide txikietan.

Maiatzaren 25a. Astelehena. 30.a – 3a.

Gauean dozena erdi untxik biltzarra zuten komunera bideko argipean; bilera disolbatu zien martzianoa izango nintzaien segur aski.

Hainbat bezero zen kanpinean asteburuan, ia inor ez da gelditu aste-barrurako.

Ipar Itsasotik datorren haize fina, eguzkia, tarteka laino zirina: gaurko eguraldia.

Iparrerantz goaz gaur. Paisaiak berdina dirau, granjak dira agian  osagai berri nagusia, ia bakarra; handiak dira, adreiluzko antzinakoak batzuk, uralitazko berriak bestetzuk, tarteka lastozko teilatudunak, lastodun bakarren bat hegiko estalkia egur-taketez segurtatzen duena. Elorria edo bere familiako zuhaizka loran zuri, hesi lana betez. Berotegi italiarrak, kristalezko etxe itxurakoak. Dorre moskote lodikote zuria errepikatzen da elizetan, iragarri ere egiten dute eliza errepide bazterrean zenbait herritan. Herri txikietan ez dago kalerik, etxetxo banatuek elkarrengandik hurrean, baina tartekatuek, osatzen dute herria: hor daude, txukun, baina ez dira deigarriak eta ez daude deigarriak izateko apainduak lore eta antzerakorik falta ez bazaie ere etxaurreko horma kontra.

Uhin forma hartuz doa hemen lur laua, titiak ez ezik ipurdi ederrak ere bailitu lur azalak. Erabat berdea dago lurraldea.  Trinkoa da herritxotik herritxora bide sarea, mila lotura, mila bide, estuak baina zoru onekoak, zabalguneak tarteka: gurutzatzea fortunatzen denerako bazter-leku.

Herri gehienek dute oinezkoentzako kale luzea, bertara jotzen duten bizpahiru kalezulo, merkatal kaleak edonongo saltoki eta dendekin, dotorexeago edo zarpailxeago aurkeztuak salgaiak erakusleihoetan, eskaintza xumeago edo kalitate hobekoarekin; gainerako kaleetan etxebizitza soilak: bertan aurki daitezke sarri antzinako etxe politenak: kaleotan barrena sartu eta ibili begiak zabalik direla, herriotako aukera onena. Kolore aunitzeko etxeak, teilatu zorrotzak, fatxadak ere triangelu zorrotzak, zenbaitzuk apaindura errenazentistekin teilatua ostenduz; etxarteren bat sortzen denean garbi nabarmentzen da zurajea dela etxearen sostengua eta funtsezko egitura, egur tarteak adreiluz betez.

Eskulturak jartzeko ohitura edo kultura du herri daniarrak, atzo ikusi genuen bezala.

Museoak, era guztietakoak.

Haderslev. Txaletxoz osaturiko ingurua, etxe polit ezberdinen museoa bailitz: herri daniarrak horrelakoak izanen direlakoan gaude.

Parke ederra albo batean. Gorago aipaturiko osagaiak: oinezkoentzat kale luzea, kaletxoak, kolore ezberdineko etxeak, saltokiak, eskulturak: antzinako etxe ederrak, herri honek hainbat eskultura ditu erdiko plazan zutabe garaien gainean. Antzinako haize-errota museo bihurtuta parkeko aurreko berdegunean, etxeak, eta tresneriak osatzen dute: han ikusi dut txikitako destera-harria, bertan ikasi dut zer den harri errunikoa ere: tumuluak dira, nik beste zerbait espero banuen ere. Domkirken von Frue, Andre Maria katedrala: kanpotik ikusita, alemanera ei den adreilu gorriko eraikin sendoa, teilatu zorrotzeko kaperekin; barrutik zuri argia leiho gotiko erabat luzeekin: aldare nagusiko hirukotearen naif tankerako Kalbarioa, organopean koruko balkonada pintura eder eta askokoa, pulpitu erabat landua santu-irudi tailatu pilarekin eskaileretan ere, fresko hondarrak, brontzezko bataiarri oso landua, koadro landu pila zutabe eta hormetan; eliza dagoen horretan  mantentzea garestia dela eta diru-laguntza eskatuzko kutxatzarra. Merezi du begirada bat, Dormitorium" dioen kapera, non dagoen herriko jauntxoa latinezko erretolika idatziaren azpian.

Ez omen dago gaur autoari olioa aldatzerik Renault garajean.

Zirimiria sartu zaigu.

Danimarkan era bada errepidean hala nola aurreratzen duen ipurterrerik.

Aller. Aspaldiko partez aldapatxoa, emakume bat bizikletatik jaitsi arazteko adinakoa.

Behi gorria da nagusi, baina ez da behi askorik larrean, ardirik ez da paraje honetan.

Hejlispinde. Itsas kontran, badu belaontzi txikiak non lotu. Fin uharteak babestua dagoenez muna babesgarririk ere ez du behar, ia fiordo ere den itsas ertz gordean.

Ezker eskumara badia eta mendixka leuna ditugula doa errepidea.

Christians-Feld. Herri txikia, batez ere bi kale zabal artezek osatzen dute, bata besteren trabeska, biak herriko kale nagusiak, biak errepideak. Ederrak eta handiak dira etxeak, batez ere luzeak, adreilu horixkakoak, etxebizitza izateko handiak, ezer handikiagoa izan daitezken itxurarik gabe. Herri arraroa gerta zaigu, deseroso ibili gara, ardi galduak bezala: ez dugu aurkitu ikusi beharko genuen ezer, herriko plaza belar-gune zabal karratu hura ote zen, udaletxea non ote gezi batek norabidea erakusten duen arren, hilerria han urrutiko arkupe ostekoa ote duda bertara joan garen arren emakume-gizonezkoak alde ezberdinetan banatuta dauden, kanpandorrea jarraiki ibili gara eliza bila etxe ostean  gordetzen zitzaigula beti... Inguru zainduan, eliza, bi mila lagun sartzen omen dira, gidaliburuaren esanetan, mapako oharren arabera ostera mila, baina itxita zegoenez ez dugu ezer argitu. Aurkitu duguna monjeek irakatsitako formulaz eginiko ogia izan da, herriko berezitasunetariko bat: "espeziazko ogia", bihotz itxura ematen diote.

Errepide txikietatik gabiltza, herritxoak zeharkatuz.

Skamlingsbanker. Hego Jutlandiako altuerarik nagusiena, 113 metrokoa, itsasora zein lur barrura ikuspegi tontorra, zabala. Hortxe hil zituzten nazien aurkako erresistentziako 50 gazte: hainbat monumentu, eskultura eta bandera hondatu gaur tenk daukan masta garaia; oroigarriez gain ez dituzte ahaztu, erabat zaindua baitago oroigarriak ez ezik tontor buelta osoa.

Euskal Herriak hainbat gazte ditu hilak, hainbat oroigarri tontor, bide ertz eta kaletan: ezin ditugu ahaztu, herriak zaindu egin behar ditu oroigarriok. Herriaren memoria dira.

Kolding. Fiord luzearen magalean. Etxetzar munstroak sarreran. Hiri handia. mendebalekoen antz handia du oinezkoen kaleak; ez dabil jende zaparrada handirik, kafetegi aurreko jarlekuteria hutsik dago Holandan ez bezala, haize hotzagatik agian. Badira saltxitxa-txosnak, gozotegiak ere bai, baina ia ez da inor ikusten Holandan antzera eguerdiko berogarririk ahoratzen: agian daniarrak bazkaldu egiten du, etxean bazkaldu ere. Kariloia du udaletxeak, agian elizakoa zen, ezustea gertatu zaigu arratsaldeko hiruretan. Bada etxe banaka ederrik, gainerakoak ohizko argi koloretsuak dira. S. Nikola eliza ere ederra da, doakoa hau ere, zabalik gainera: adreilu gorri-gorrikoa kanpotik; barrutik triptiko antzerako erretaula bitxia da, irudien ordez koadroak ditu, letraz edo idatziz inguratuta; koadro pila hormetan, bataiarriaren estalkia edo gain-txapela, hilarri handiak, baina batez ere zurezko hilkutxa handiak, metalez estalitako jauntxoarena bat. Gaztelua: hiriko altxorra, erraldoi fiordo gainean, gorria, tarteka zurez estalita hormak, barne-patio izugarria eta morroien eta zaldiena behar zuen etxeteria, zabalgune handia duela erdian.

Oinezkoen kalean Gaztelako dialektoan egiten zuten bi emakumek; etorkinak ziren itxuraz.

Hainbat etorkin ikusi dugu: gazte beltzak kalean eta indiar itxurakoak dendari.

Bidegorri asko dago bizikletentzat, batez ere hiri eta inguruetan, baina ziklista oso gutxi dabil.

Etxera itzulita, itsaso urdina dugu ikuskizun erremolkeko leihotik, itsas berdea, berde iluna eguzkiaren agurrean.

Ilehoria da daniarra, nagusitzean ilezuria. Ile-apaindegiak ere ez ditu aldatzen.

117 kilometro, bide txikietan.