BIDAIAK 2000. AUSTRIA

Ekainaren 17a.   Larunbata     47.a - 6.a

“Poema hautatuak”. W. Shakesoeare – J. Garzia. Ezer guti esaten didate.

Kukuak. Ez du herrialde honetan jo, ez du aspaldi honetan jotzen, zozoa berriz hor dago, inguruko giza-hotsen isilune eta bare unetan entzuten dugu, baina hemen ez dira gure bizitzaren zati, beteegia dago kanpina txoriek leku izan dezaten, ez dugu txori bat bera lurrean ikusi, kanpin-kide, etxatoi eta antzekoak harrapatzen dute gure begien soa, non kokatu gehiegi dute begiek, solas-gune gehiegi txoriei erreparatzeko, eta txoriek bestalde nahasiegia dute ingurua lurreratzeko.

Gu geu ere nekatuxe gaude jadanik, itzulbidean gauden bizipena dugu; sakonean, ia konturatu ere gabe, herria eta oinarridun etxea ditugu amets.

Ze leku aparta den kanpina gizakiaren  ikerketa egiteko. Giza portaerarena. Etxatoiko leihoan jarri eta begiratu, ikusi, hausnartu, sailkatu: gizakiaren portaera eskema osoa gauzatzeko egoera aberatsa. Aurre eskemarik gabe. Barreak eta irriak, ibilerak, begiradak, agurrak, janzkerak, egoerak, jarrerak, toldopearen antolaketak, jakin-minak, arraskan portamoldea, bikotearen harremanak, umeekiko portaera... mila hari ezberdini heldu dakioke mataza desegiteko edo mataza bera biltzeko.

Goiz hozkirria ez ezik hotza ere bada gaurkoa, lehenengoz aspaldietan.

IPAR-EKIA

Autobidea hartu dugu, hiri barruan nahas ez gaitezen.

Ondoren zenbaki ezberdineko bideberri, errepide eta herri-bideetan emango dugu gaurko ibilia. Zatarra da zorua tarteka.

Tarte batez basoan baikindoaz egin dugu bidaia, Amazoniako errepidea dirudi honek, zuhaitzez bilduta alde guztietatik, basoa besterik ez dugu inguruan, alboetara begiratu, aurrera begiratu, atzerako ispiluari begiratu, dena da zuhaitz. Garbi-gune bat tarteka, teilatu zorrotz loratuek erakusten digute ze herrialdetan gauden.

Herri hauetako baserrietan ez da antzinako arrasto handirik gelditzen, aurkitzen ditugu tarteka zantzu bakarren batzuk: leiho ugarikoak, teilatu gailurra bi ertzetan zapal bukatzen zaizkien nekazal etxe erraldoiak, oholezko eraikintzarrak, behean korta eta goian belar-tokia duten eraikin zarpeatuak, argiuneak dotore utziz adreiluz itxitako leihoak, oholezko eraikuntza txaparro luzexkak azpialdea zabalik dutenk bi aldetara, zenbait oholezko txabola, garai batez garitzak izaniko belartzetako txoriak uxatzeko behatzailearentzako zurezko behatoki garaia noizbehinka...

Jaso dira zurezko granja berri-berriak zenbait herritan, antzinakoen jiteko peto-petoak, guti dira. Sekulako etxeak. Balkoi paregabeak, ze balkoi ederrak, etxe xumeenak ere lorez apainduta du berea: balkoiren kultura dute herrialde honetan. Loren kultura: balkoi, leiho, etxaurreak, etxe-buelta, iragarki-oholak, santutxoak, geltokiak, errepide bazterrak, kale-gurutzeak, espaloietako bihur-guneak... dena da lora, lore erraza, geranioa gehienetan, erne eta zaindu errazak, lore zaindu-zail edo ezberdin bitxietan nahastu eta korapilatu gabe, baina bazterrak lorez edertuta gordetzen dutenak. Santutxo asko, zainduak, handiak batzuk; ugariak dira kristo zuri-zuriak, itxura hitsekoak, herriko errementariak tailatutakoak bailiran, gure lagun batek “kagalastimas” zioken aurpegikoak, koitadutxoak... Fruta-arbolak dira gaurko osagai berria: maldetan behera, sail zabal-zabaletan, sare beltzez estaliak... gune beltz ilun deigarriak dira behetik nahiz goialdetik begiratuta. Izei beltza eta pagoa ohi denez, baina gaur intxusa sail ugari eta zabalak izan ditugu, zuhaitz moskoteak, arduraz zainduak, fruta-arbolak bailira. Maitza, ugaria izan da.

Izan dugu Sanjuan sutarako egur pilaketan ziharduen taldea ere.

Autobuskada jubilatuak gaur ere edonon, batez ere erromes gunetan.

Ez dugu errepidean animalia zapaldurik aurkitu.

Hainbat aldiz zeharkatu dugu gaur Mur ibaia, Hungarian Danubio zeharkatzen genuen antzera, baina ez gatzaio atxiki: azal, labain, laster doa, berdegunez inguratuta; baina zikin planta du; Danubioa ere zikin zihoan, baina ez arin, bereganatu egiten gintuen, Mur-ek, berriz, bazter uzten gaitu.

Mendi-muino,  lautada, magal, mendi-zulo, aldats piko-pikoak tarteka... izan da gaurko ibilbidea. Gainetatik ikuspegia izan da gaurko osagai berria: hegi eta maldetatik, Austria laua izan dugu begien pean,  Alpeen ertzak behar dutenak ere inguruan izan ditugu, dena baso, dena berdegune, eta mendi koskor ederrak. Alpeon barrenak, Austriaren estereotipatuaren, Austria menditsuaren irudia dakartenak.

Une batez bi kanpandorre pope edo ortodoxok erakusten dute beraien orratz edo teilatu berdea zuhaitz punten artean, beraiek ere zuhaitzak bailira, halako ikuspegi bitxia sortaraziz.

Hungariako edo Esloveniakoen berdintsuak dira Austriako eliza-dorreak: botere erlijioso bateratuak agindu zuen Ekialdeko Europako erdigune oso honetan, elizagintzan arau berberak ezarriz.

Maiatz bar errepide ertzeko saltokitxo-txosnan: errito usaia dario, santu edo Amabirjinaren bati urte edo uda ona eskatuko bailioken; pobreen legea.

Bertako jiteko pertsonak ikusten dira tarteka: gizonezkoak, nagusiak, adinekoak, bertakoz jantzita: ber-bertako egiturako  papar-hegalik gabeko jaka berdoxkaz, tiroldar kapelua pink ugariz deigarriak batzuk.

Weiz. Alpe mendien azken magalean. Dorre bikoitzeko elizatzarra, zuri-gorrizka argia, deigarria tamainaz, itxuraz, kolorez eta kokagune garaiaz.

Ez dago etxe jarraiko herririk, etxe bakanekoak baizik. Herri asko dago, denak elkarren hur, lautadan zein magaletan barreiatuta.

Argindar zentral txikitxoa lehenengo, handi bat ondoren: urik gabe uzten dute ibaia beraien alboan, baina laster argi, garbi eta eder doa berriro.

Bidaia idilikoa, Austria menditsu klasikoan. Baina ez da zurezko etxerik, ez da teilategal zabalik, nolanahi ez dira Hungariako etxetxo xaloak ere.

Esloveniarrak eta hungariarrak erabat austeroak dira bizitzan, nahiko lan dute bizimodua ateratzen, Austriarrek beste zenbait arduretarako umorea dute, dirua ere dute, umorea eta dirua elkar loturik baitoaz gehienetan.

50 txelin eskas balio du gasolioak, baina berenez ez digu merkea den edo ez, esaten,  gure diruarekin kalkulatu behar dugu. Euroarekin berehala jabetuko gara gauzen balioez.

Stubenberg. Gaztelua du erakusgai, gotor itxurako karratua, dorretxoa lau kantoietako bakoitzean. Gehiago dirudi jauregia. Patio pitxia: bere arku, eskailera, ate dottore... Ez da gauza handia baina ezta deuseza ere, inguruan bazabiltza merezi du geldiunetxoa.

Nahi ez genuen bidetik egin dugu Pollau-ra, galdetu arren: jendeak ezin du ulertu herri-bideetatik egin nahi dugula bidea, zenbakidun errepide erosoetara bidaltzen gaituzte beti. Nahastu egiten gara sarri errepide txikiotan, ernegatu sarri, baina hortik nahi dugu: galdetuz ere beti ihesi gabiltzaion errepide nagusira bidaltzen gaituzte.

Kaindorf. Bi zikoina herri-herrian kokatuak: zurezko tantaia jarri diote bati kale-kalean, bigarrenak tximinia karratu bat aukeratu du kabigintzarako: ez da zikoina askorik ageri Austrian.

Kriston gizon-katxarro handia, lau erroberako tramankulu motordun txiki battan, erabat kabitu ezinik, ez alboetatik, ez toldopetik, ipurdia ere eserlekutik gainezka, baina patxadatsu bera, geldi, tor-tor motor-hots lasaian babestuta.

Zenbait gurutzek dotore zainduta dute ingurua.

Tontor batean, gailen, deigarri, edonondik begi-bistan, eliza bat.

Natura-gunea da ingurua: basoa den mendi-magala eta lautada nekazaria.

Pollau. Herri moinoinoa, etxe xarmantez osaturikoa. Udaletxe aparta plazan, Amabirjinaren zutabe urre-kolorekoa eta Monasterioa, erraldoia, izugarri handia bere baitako eliza ere. Merkatu eguna denez, pil-pilean dago herriko giroa, herriko jendea dabil erosketa lanetan, jende xume-xumea, herri-herrikoa, ez du Austriako dottoretasun usainik; salmahaietan ohizko salgaiak, tarteka bertako ekoizpenak. Jose Luisentzako oparia erosi dugu: artilezko zapatila koloretsu beroak.

Eliza: aho zabalik utzi gaitu sartzearekin bat: dena da pintura, dena kolore, dena santu-irudi: han daude zeruko santu denak, han santu bizitza denak, denak hormetan ñir-ñir koloretako irudietan eta marmol kolore gorrixkako zutabetzar irudikatuzko marrazkiz hormak erabat estaliz irudirik ez duen horma oro; urre koloreko santu-irudiak, urre-koloreko aldareak; lauk, bostek baita seik ere eramateko zutoihal tzarrak korupean; elizaren alboetako goialdean sekulako balkoi edo korua, sekulako santu-irudiz edertuak, erabat argi itxura emanez elizari; sakristia bera ere pintura argiz erabat dotoretua dago, sekulako armairu landua du. Klaustroa, ederra da, gaur egun gune publiko bihurtuta, kaletik du sarrera, bertan kokatu dute gerran hildakoei oroitarritzarra. Eliza alboko klaustroa izanen zena eta patioa dirudien esparru batean meategi edo lurpeko harrobi bateko bagoneta ilara dago, marmol itxurako harri zurixkaz zamatuta, bere makinatxo eta guzti: monasterio azpian dago kobazuloa, Monasterioko horma da koba-ahoa: erakutsi ere egiten dute; zur utzi gaitu baina ezin izan dugu beraz ezer argitu iragarki eta argibide oro alemanez soilik baitago, gainera gidaliburuak ez digu inolako argibiderik ematen.

Gizonezkoentzako lanerako amantalak saltzen dituzte azokan.

Aldatz piko eta luzean egin dugu ibilbidea, ikuspegi zabal eta ederra dugula aurrez aurre.

Pollauberg. Sekulako ikuspegia dago bertatik, alde guztietara zabal begira baitago kokatua tontor batean. Austria laua; Alpeak ikusgarri dager bertatik urrutian, berde-ilun basoak, berde-argi belar-gune eta galsoroak. Turista-gunea jatetxe pilak argi uzten duenez. Kokagunea zein eliza, bitxiak biak.

Eliza da herriko altxorra hemen ere, lautadatik han goiko urrutian luzaroan eta nonahitik ikusi duguna bera. aipatzekoak sarrerako ate eta ate-gain ederrak; egitura erabat bitxia du barrutik: bi nabe, gotikoak; nabe erdi-erdian hiru zutabe gotiko garaiak, beste bi gurutzaduraren alboetan; ondorioz, ez dago inola ere erretaula eta aldarea osotasunean ikusterik; gotiko petoak dira gangak, galduak ditu zenbait giltzarri; barrokoa da beste dena; presbiterio erdian dago kokatua erretaula, bera soil-soilik: zabalik eta agerian  ditu egituraren oholtzako zirrikituak; ostean, aldiz, ageri-agerian geratzen zaio  erretaularen atzealdeko egitura landugabea: txaponaren bi aurpegiak, erretaularen ederra aurretik, erretaularen egitura zarpaila ostetik; oste horren aurrez aurre, absideko horman arkutxo gotiko eta kapitel ederrak.

Mirarigilea da nonbait bertako Amabirjina: eskerrak emanez hainbat koadrotxo daude erretaula ostean josiak, korupean ere amabirjinaren mirariak kontatzen dira pintura naif oso politez aspaldiko lau freskotan.

Masenberg mendia, 1261 metroko garaiera du, autoz joan dakioke, baina ez gatzaio joan, bertara igo ordez etxerakoan beste paraje berri batzuk ikustea erabaki dugu.

Vorau Santutegia ere utzi egin dugu, erabaki dugu eliza-fatxada batek, nahiz handia eta ederra izan, ez dituela merezi eguerdiko nekea, beroa eta kilometroak.

Birkelo herritik hartu dugu etxerakoa, ez zaigu damutu.

Ia etxe bakoitzak du Kristoa errepide alboan zenbait herritan.

Ez dute etxe fatxadak irudiz edo letraz itxuratzeko ohiturarik, tarteka agertzen da S. Kristobal edo bestelako pintura obalaturen bat.

Galsoro baten erditik joango bailitz itxura bitxia eskaini digu auto batek.

Dever. Zurezko bi eraikin izugarri ederrak.

Gailur garaiko mendi multzo baten bihotzean sartu gara, gora eta behera pikoetan, herri galduak zeharkatuz: dena dago maldan behera hemen, bai herriak, bai etxeak, bai soroak.

Birkfeld. Etxe solteko herria hau ere. Gaintxo batean du eliza ederra: ezberdina egiten dute teilatu, dorre... koniko borobil tankerakoek.

Hain txukun, hain koloretsu... gustura begiratzen diegu herrioi.

Erreka-zuloz, bailaraz, basoz, gainez-gain, errekatxo garbia alboan tarteka... goaz etxera.

Hainbat aldiz gurutzatu dugu karril estu-estuko trenbidea.

Mikeldof. Eskolako fatxadak ordulari erraldoi bat du goialdeko erdi erdian, ibili dabilena gainera.

Suhiltzaileen eraikin aspaldikoak: oso bitxiak dira, erdian dorretxo karratua duten zurezko eraikin baxu zabalak.

Maria Trost. Uholdearen beldur edo, tontor batean du eliza, inguruan gailen; baina,  kupula eta bi dorre izanik ere, ez da ikuserraza.

185 kilometro, mendi-gain, mendi-zulo eta mendi-magaletan.

“Dublindarrak”. James Joyce: Noizean behin, esker oneko esklaboaren bibak eta txaloak egiten zituen jendeak”. Egiten ditugu jendeak.

Ekainaren 18a.  Igandea.   48.a-A:7.a

“Soneto hautatuak”. W. Shakespeare – J. Garzia: ez naute kilikatzen sonetook.

ALPEEN OINETAN

Mendiak, izeidiak, ... dira gaurko osagai berriak. Gehi belarra: ez dugu besterik izan, ez artorik, ez garirik, ez beste ezer.

Etxe sail berriak egiten dira gaur egun herrietan, baina etxe bakanak direnez eta denak jite berdinekoak, zaila da igartzea zein den berria zein berritua.

Elizak beti aukeratzen du tontortxoren bat, herri erdian zein herri albotxoan, baina beti gaintxoan, beti garai eta beti dorre zorrotzez gailendua, denetik begi-bistan: ez da kanpai-hotsa ozenkiago entzun ahal izateko egokitasuna soilik, bere presentzia nabarmendu behar du, errege eta herrien gainetik dagoela, ze esanik ez pobreen gainetik, denen eta denaren gainetik, nagusi dela...; kokagunez ere erakutsi behar du hori elizak.

Teilatu gero eta pikoagoak, irudiren batzuk horman pintatuta tarteka: herrialde menditsua, mendi tontorrak... Zenbat eta gorago eta barruago Alpeak mendiartean, are gehiago biziagotzen da Austria dugun betiko irudia.

Pintura moldez berrituta daude noizbehinka santutxoak, bai santu-irudiak eurak bai bestelako osagaiak. Gaur ez dira nabarmendu santutxoak, karratu luzeak izan dira, ez kapera itxurakoak. Ez ugariegiak ere, gainera.

Voitsgerg. Argindar zentrala behar du izan, agian zentral nuklearra: tximinia borobil erraldoi txaparro horretarikoak zartarazten du paisaia, kontraste gordina egiten du inguru berde zoragarrian. Ber-bertatik ia ukitzen doakio errepidea, ez gara sekula horrelako munstro batengandik hain gertu egon, nahiko urrutira ikusi ohi ditugu beti.

Barnbach. Ikustekoa da eliza, erabat eraberritua, batez ere kanpotik: kolore ugari eta bizi-biziko zeramikaz eraldatu diote osoki azalera; bitxi-bitxia geratu da, ezberdina. Deigarria. Ibilbidea egin diote buelta osoan eliza apaintzeko erabili duten zeramika mota berarekin: ibileku bitxia eta atsegina. Bisitari ugari doakio.

Emakume nagusia bat, bertako jantziez apaindua zegoen lagunartean, mezatarako zain.

Piber. Zaldiak dute ospea, baina ez dugu zaldi aztarrenik nabaritu. Elizak berriz planta ederra du, monasterio jitea dario alboko eraikinari ere, biak daude gaintxoan.

Izugarri erakargarria  da paisaia bere orokortasunean, berde ezberdinen kromatismoa eta etxeen mota argiek erabat deigarria egiten dute inguru osoa. Etxeek ez dute ezer aipatzekorik, nahiko arruntak dira, baina tarteka bada sekulakorik ere.

Bailara zabal erakargarria, mendien babesean, mendi-muinoaren bestaldera.

Belartza osoa beretzat duela, zikoina, bazka bila, belartzan.

Koflach. Harkaitz zurizko menditxoz bildua, mendi babesean kokatua, herri oso dotorea, zaindu-zaindua, oinezkoentzako kalexkez erosoagoa. Xehetasunek, huskeriatxoek, ematen diote nortasuna eta dottore zaindu planta herriei. Baina Koflach-ek geratzeko grina sortarazten du, bertan ibilitxo bat egitera bultzatzen zaitu. Eta joan badoakio nonbait bisitaria, hainbat aparkaleku ditu prestatuak geratzeko grina ori gauzatzea errazteko.

Mendi-zuloan sartu gara, errekatxo baten albotik gora goaz. Hara non zura bistara duen etxea!: lehena eta bakarra. Erreka-zuloan, tarteka, antzinako etxe eta bestelako eraikuntza zuraje ilunekoak, zaharrak, baina aro baten aztarna bizi-biziak.

Gorago heinean biziagotzen zaigu Austriak aurreko bi bisitalditan utzi zigun irudia, kontraste gordinean industria-gune zabalekin topo egiten badugu ere.

Ile trinko-trinkoko artaldea.

Izugarrizko harrobiak, mendia erdi janda dute, zauri zuri bizi-bizi ikaragarria ezarriz baso berdean: tarteka sarrian berritu zaigu irudi ber-bera gaurko ibilian.

Bost hondakin-ontzi mota ezberdin daude hondakinak sailkatuz biltzeko, auzo txikienean ere.

Salla. Ipuinetakoa dirudien zuraje iluneko etxeak. Ba da, teila ordez, gaina  eta fatxada-zatia ohol txatalez estalita duen etxerik. Eliza, estu luzexka, erabat estilizatua.

Errepidean gorago, teilatuak ere pikoago.

Zura lantzen da: bai Sallan, bai ondoren bidean, hainbat zurezko iturri ikusi ahal izan dugu, hainbat gizairudi, denak zurean tailatuta, denak handiak.

Motorista pila dabil gaur errepide orotan, herri orotan aurkitzen ditugu geratuta, moto multzo iluna deigarri.

Erakargarria da goranzko bidea, bihurgunea bihurgunearen ondoren, errepide pikea, izeidiak  eta maldak behean utziz. Izeidian, basoa soilduz, goitik beheko zulorainoko garbi-gune luzeak dira eski-pistak, garraio-gailua dute goranzkoa egiteko. Atsegingarria behar du izan goitik behera pikoan abiada bizian amiltzea, labaintze zirraragarria, ziztu tentagarria.

Bada larre-behirik ere belarrean.

Gaberl. 1551 metroko garaiera. Lau jatetxe hegi-hegian, udan zein neguan turismotik bizi direnak. Ikuspegi zabal-zabala du Ekirantz, Iparrerantz, berriz, Alpe elurtuak ikus daitezke tarte batetik. Mendebalerantz basoa du oztopo soak.

Igandea izanik, jubilatu pila dabil autobusez.

Ezin ginen Austriatik joan mendi parajeok ikusi gabe, hurretik bizi izan gabe Alpeetako tontorreria, bere hurkotasunaren kirria sentitu gabe.

% 20ko pikoan egin dugu 12 kilometroko beherakoa. Hemen ikusi nahi ditut nik txirrindulariak!. Alpeetako tontorreriak  mugatzen du alderik alde Mendebal osoa, aho zorrotzeko mendizerra, elurtua oraindik tarteka: bizi-bizi bizi ditugu Alpeak; behean bailara zabal-zabal berde argia, herritxoz beteta.

Kleinlobming.  Hara non dabilen herriko banda etxerik etxe diru eske, gureetan Santa Ageda egunez antzera, baina hauek musika joz soilik. Adin eta sexu orotako kideek osatzen dute banda. Gurekin izan ditugu ataurre batean, errepide zabala erabat betez. Desfilatuz doaz etxetik etxera. Ataurre batean andre gizon adinekoak atera zaizkie, dirua eman eta kontu kontari luzatu dira zuzendariarekin; albotik pasa zaizkigu batean, ertzetik ere ibili gatzaie une batez. Bitxia eta hunkigarria gertatu zaigu.

Izugarri txukuna eta zaindua da herria bera ere, ez du ezer harrigarririk, baina gelditzeko gogoa sortarazten duen horietakoa da, gu geratu gara behintzat. Bere buruaz harro dagoen herria!. Ipuinetakoa, jostailuetakoa, postalekoa. Bi etxe eder antzinakoak, Nepomuceno santu-irudia bera ere sekulakoa, lorategi bizi apainak, errekatxo garbia, zurezko zubia, parketxoa... dena dago xarmant, koketo; xehetasunak ditu batez ere zainduak.

Bailara zoragarria da, etxeak arruntak, zuraje iluneko tartekako txabolak arruntak izanik ere, deigarria da bertako berdegunea. Antzinako etxe bakarren bat, oso ederra gainean belar lehorra gordetzeko adreiluzko argiunedun leiho bitxi dotoreekin kortatzarrak dira deigarrienak batez ere.

Bailaratxoz bailaratxo egin dugu bidea, dotore.

Grosslobming. Lehortegietako, belar-biltegi erraldoietako leiho landuak dira aipatzekoak; eliza, puntazorrotza, luze-luzea, zurezko txataltxoz  estalia dago, beltz; garbi ozena da errekatxoa, zurezko zubi eta ingurua, aldiz, ezer atseginik gabekoa.

Txirrinduzale nagusi bat heldu zaigu argazkia ateratzera geratu garenean ia gure EH nongoa ote jakin-min: mapaz argitu diogu honi ere, jabetu delakoaren keinua egin digu.

Bailara berrietan sartu gara. Nekazal etxe eta etxetxo zainduak, baina simaurra dute aurrean pilatuta, zenbait tresneria ere ageri da...  Hemen ere baserria baserri, badago alderik etxetik etxera, herritik herrira ere, txukuntasunean. Tarteka zurezko korta-sabai ikaragarriak, erraldoiak. Hazienda handiak zeuden edo daude. Bada belar-biltegi berririk ere, erraldoiak hauek ere; antzinako jitea eman diete. Bada etxebizitza ederrik, bertako itxuran, nola ez.

Belarra da usta bakarra. Plastikozko fardeletan biltzen dute. Ez da baratzik ageri, agian etxe ostean dituzte baratzok.

Lehen urrutitik ikusi ditugun menditzar elurrez zurituen oinetan gaude.

Seckau. Hegi batean dago kokatua, kokagune apart batean. Monasterioa da bertako altxorra: izugarrizko eraikuntzatzarra, goieraz baino zabaleraz tzarragoa, etxeez osaturiko lauki erraldoia; barruan arkuz bildutako patiotzarra, lehen solairuko arkuteriak dotoretuta; patioan eliza, erromaniko eta gotiko tartekoa, estilo bien osagarri nabarmenekin; bi dorre karratu garai eta ate nahiko estilizatua; barrua iluna du, garaia, sabaia gotiko jitekoa giltzarri apartekin, han goi-goian kokatuak, kameraren objektiboarekin ikusi ahal ditugunak; hainbat aparteko taila, dena bilduz eta girotuz denera  hedatzen zen musika zuen kapera, Pietat bat horma kontra, aldaretako santu-irudi bikainak, korupeko Amabirjina eta hainbat taila-lan gehiago, maisuki tailatutako kapitelak, organoa han goietan, erretaula, berritze lanetan zegoen kaperetako hilobietako taila fin txikiak hilobian bertan tailatuta, armarriak, hilobiak, burdinez gordetako zoruko hilobia auskalo ze lapurren beldur dena.... eliza aparta!. Izurrite zutabe ederra.

Elizako ospakizunen batera sartzeko zain dago talde zabal bat, gizonezko eta emakumezkoak, bertako jantzita, gona, amantal, papar-hegalik gabeko jaka berdexkak, eta gainerako berezitasunez jantzita, austriar petoak.

Autobiaz etxeratzea erabaki dugu, eguerdia, beroa, nekea.. nahikoa duela gaurkoz gorputzak.

Bailara erdi-erditik doa autobia, astakeria iruditzen zaigu baina bikaina da ingurua alde bietara, balkoi dirudien autobidetik. Herri arruntak dakusagu. Bada lakutxoa, inguruko belartzan jendea datza gureetan hondartzan bezala. Ibai garbi, bizi, lasterra, autobidearekin bat doa. Bailara aparta, zabala. Harrobi erraldoiak. Kortatzarrak tarteka. Gaztelutxoa izanen zenaren hondakinak tontortxo batean, zuhaitz artean galduta.

Mendiz mendi, izeidiz izeidi, egin dugu autobideko etxerainoko azkena, 8 eta 10 kilometrotako tunelez mendiak azpitik zeharkatuz. Zubiak, lubeta erraldoiak...

Dozenaka, agian ehunka belar-metatxo magal pikean eguzkitan lehortzen, bitxia eta deigarria zen, apropos ere ez.

177 kilometro, Alpe mendi berdeetan.

“Dublindarrak”. James Joyce: “Taldeko laugarren laguna, ordea, aztoratuegi zegoen benetan zorinontsu egoteko”. Nahitaezkoa da patxada bidaiaz gozatzeko.