BIDAIAK 2000

Herriak eta hiriak

- FRANTZIA. Bidauxune. BIARNO. Betarran, CASCOGNE. Tarbes, Toulus, Carcassone, LANGELOT. Narbona. Monpellier, Brezier, Nimes, Agües Mortes, Agües Vives, Arles, PROVENCE. Aix, Cannes, Niza, MONACO. Menton.

- ITALIA. Veintimiglia, LIGURIA. Imperia, S. Bartolomé, Albenga, Genoa,

- PIEMONTE. Novi Ligure, LOMBARDIA, Pavía, EMILIA ROMANA, Cremona, Brescia.

- VENEZIA, Vicenza, Venecia, Trieste.

- EMILIA ROMANA. Bologna, Torre Pedrera. Rimini, Cesenatico, Cervia, Ravena, Bologna, Piacensa,

 LOMBARDIA, LIGURIA.

- ESLOVENIA. Primorska, NOSTRANJSKA, Postonja, Hezero, Liubljana.

- GORENJSKA, Sempeter, Kamnik, Kranj, Raobljca, Lesce, Bled, Bohina lakua, Stara Fucina, Studor, Sredngavas, Bod, Bristica, Sorica, Zelesniki, Scofja Loka, Skofja Loka, Grahovo, Ledinike.

- STAJERSKA, Luçe, Solçava, Stahovica, Ljubno, Nazarje, Celje, Ptus Terme, Putus, Goriniska, Mohovci, Jeruzalen, Ljutomer, Radenca, Loka, Miklavz, Marivor, Valenje, Rogalec, Rogaska Slatina, Pljçanen, Malole, Statenber, Majspen, Ptujka Gora, Podsreda, Biostrikaob Solti, Lasko.

- PRIMORSKA. Idrija, SP Irija, Cerkno, Zelin, Mostna Soci, Tolmin, Kobarid, Hrastovlie, Koper, Izola, Piran, Portoroz, Lucja.

- JULIOAR ALPEAK, Ternovo, Zaga, Bovec, Soça.

- GORENJISKA. Vrsic igarobidea, Kranoska Gora, Jesenice, Bled.

- NOSTRANJISA. Vrhnika. Logatec, Postojna, Postojnska jana, Rackov Skocjan, Dolenja Vas, Cernica.

- DOLENJSKA. Zlebic, Velije Vas, Pijava Gorica, Visnja Gora, Muljava, Zuzemberg, Cromosnjce, Doleniske Toplice, Novo Mesto, Sticna.

- BELLA KRAJINA. Crnohelj, Vranovici, Grm, Metjika, .

- PREMURJE. Razkrizie, Dobrovnik, Bugojina, Filovci, Tesanovci, Moravske Toplice, Murska Sobota.

- KOROSKA. Radlje de Dravi, Muta, Vucenica, Davogard, Slovenj Grader, Misljnia.

- KROAZIA. Zagreb.

ESLOVENIA

Maiatzaren 2a  Asteartea. F:1 - 1.a

Edozein bidaiak du abentura ukitua, barne zirrara sortzerainokoa du honek guretzat: urruti daude herri bisitatu-asmokook, ez dugu bertako hizkuntzarik ezagutzen, sozialismoa deitua bizi izan dute, urteetan Mendebaleko ohituretatik arras bizimodu ezberdina eraman dute, independentzia lortu zuten borroka latzen bidez; aldi berean garai batean Europako zilborra izandako herriak dira, batez ere Hungaria. Ze giza egitura aurkituko ote?. Ze herri fisonomia?. Ze giza ohitura eta jokamolde geratzen ote, ze monumentu?. Jite ezberdineko gizarte batera goazen sentipena bizi dugu.

Azken bidaietako Europako ertza izanen da guretzat bidaia hau, ez baitugu haratago bidaiatzeko asmo edo erabakirik.

Berde eta gazte uzten dugu gure lurraldea, berdegune guriz jantzia, etorreran berde ilunagoa izanen da ikuskizuna, helduagoa, horiagoa ere. Bailara ikusgarria uzten dugu, Sakana Bailara, ikusiko ditugunak ere mereziko dutela esperantzan.

Urduri zamar izan gara azken egunotan, bidaiarako beharrezkoak, ez hain beharrezkoak ere, prestatzen, ibiliari noiz ekingo. Eta ekin diogu.

Goizeko 7ak jo berri atera gara, aukerako eguraldia lagun. Euskadi Irratian entzun ditugu albisteak bi hilabetetarako jai emanez politikoen azpilan eta txatxukeriei. Presoei buruzko jakin-mina izanen da atera ezingo dugun arantza. Azken begirada inguruari, paraje paregabea uzten dugu gaur, sinfonia berdearen kromatismo oparoa, berde guri-guria, udaberriko berde berezia: pagoa berde dago goietan, hariztia erabat berdetu gabeko orri jaio berriz berde definigaitz beherago, berde ilun tarteka pinua. Eguzkia mendi marra erdi-erdian bere borobil osoan agertu nahian kukuka. Azpirozko tunelaren bi ahoak pizti baten zur-zuloak dirudite autoak irentsiz edo zurrupatuz.

Matxura izan du etxatoiak. Frantziako muga aurretxoan, aurreko gurpiltxoa laxatu eta zoru gainean herrestan hondatu egin zaigu. Oiartzungo karabana saltokira lehenengo, itxita,  Andoaingora gero, abian ginen bi ordu geroago erneguz eta nekatuta baina gurpila bere onean, 2500 pezeta hutsago diru-zorroa. Umorea eta patxada galdu ditut, barne astindu zitala irabazi.

Kontrola zuten jarria txapelokerrek muga aurretxoan izugarrizko ilarak sortaraziz, mugak dirau oraindik, lekuz aldatuta bada ere, ozena da Euskal Herrian nork agintzen duen aldarrikapena.

10 eta erdietan zeharkatu dugu Ipar Euskadiko muga. Gendarmeak,  kontrolik gabe baina zelatan nabarmen “bon jour” ezpainetan bidesari ordainlekuan, nabarmena da euskaldunon egoera Iparrean ere.

Euskal Herri berdea deitu izan zaio Iparraldeari, mendirik ezak ematen dit niri atentzioa, tontorrik eza zait deigarri Lapurdin.

Hainbat gelditu-behar eta hainbat ordainketa: bidelapurraren aurpegi gaurkotua, jauntxo bakoitzak du bere autobidea, bakoitzak bere kobrantza, globalizazioaren atal bat besterik ez.

FRANTZIA

Bidaxune inguruan utzi dugu Euskal Herria.  Bertaraino heltzen dira Landak.

BIARNO

 Teilatu pikoak dira ezberdintasun, piko-pikoak erpinean, zerbait leunagoak behe ertzean: elur-leku nonbait. Burdin hari sareko artaburu biltegi garaiak soro erdian zein landetxe alboan. Mahasti zabal-zabalak. Karratu luzeak dira kanpandorreak, xumeak,  piramide zorrotz luzekoak dorre-puntak.

Ez zaigu  ingurua aldatu. Etxe bakanek, barreiatuek, osatzen dute herria: ezberdina behar du izan bizitza ere, ezberdinak harremanak eta elkartasun loturak; ez hain solidarioa, bakartiagoa, behar du izan elkarbizitza herrietan. Horma ilunekoak dira etxeak, zarpeatuak arren: honek ere zerbait esan nahi du herritarren izaeraz. Gaztelan elkarren kontra, kale estuetan, biltzen dira etxeak, babes bila nonbait, patxada handiagokoak izan dira nonbait hemengo herriok, gatazkak hainbeste zigortu gabeak ez baitago bortxakeria gabeko herririk.

Bettarran, kobazuloak iragartzen dituzte.

Sigi-saga doa ibaia, errepidea berriz artez, hainbat aldiz zeharkatu dugu aspertu ezineko begiradaz Lourdesen miresten nuen ibai garbi bizia. Garona ibaia ere ikusi dugu  iragarria, agian lehen aitatu bera da, zabala eta ederra, garbia, jaioberria izaki hemen.

Ia ez doa kamioirik Mediterraneo aldera, erruz zihoazen, ostera, Pariserantz

GASCOGNE

 Pirinioak izan ditugu zeruertz Biarnotik aurrera, tontorreria elurtu ederra, mendizerra zorrotza. Alegeratu egiten dute berdetasun ederraren monotonia.

Tarbes Frantziako Tourra iragartzen dute  inguruan, eskultura bikain bat ere eraiki diote: Pirinioetako aldats malkorrak igotzen ari dira txirrindulariak; zeru kontra malkorrago eta ikusgarriagoak dirudite mendiok.

Lourdes, salgai dago turistentzat errepideko iragarkietan, Tourra edo Pirinioen paretsu. Kobetako pinturak ere salgai daude, turistentzat amu.

Bi parapente lautadako zeruan, ikusi dugun helikopterotik jauzi eginda edo. “Doskaballos”a bizi da oraindik ere, kamiotzarrekin lehian, aro iraganekoaren lekuko

Ingeles pelikuletako lurraldea, markes zaldizkoak bere txakurrekin turuta soinuz bilduta agertzea soilik falta zaio, nolanahi ez da zaila irudipenez beste garai batera atzera-jauzia egitea.

Txukunak daude errepide ertzak. Urkia, lizarra, akazia eta makalak dira bertako zuhaitzak. Tarteka altzifre luzeak lurralde zabalari dotoretasun ukitua ezarriz, baina batez ere gorazkoa emanez lurralde zapalari.

Harri gorrixkako tren-zubi luzea begi garai zabal ugariekin.

Toulous aurretxoan egin dugu geldiunea, gorputzak eta autoa elikatzeko, nola ez, hiri horretan egin genuen  egun hartako oroitzapenak harrotuz. Bidean ginen 2ak eta laurdenetan.

Lur-sail ikaragarriak, landuak, ereiteko prest. Lurraldeok ikusiz galdera sortzen da: nola demontre utzi dio gizakiak nekazari izateari, naturatik hurbil bizitzeari, zergatik utzi du natura hirietan pilatzeko, zergatik ihes egin du industrigunetara. Agian beti egon da lurra bakar batzuen eskuetan eta aspertu egin dira inoren morroi, agian lurraren morroi, izaten, baina fabrikako langilea ere morroia da. Garai bateko morroiak gaur egun ere lurgabeak izanen dira, baina morrontza lanetan gaur egun ere.

Industrializatu egin da nekazaritza, bizitza osoa, natura bera ere, kutsatuz.

Carcassone: hiribildutxoa ere agertu zaigu, txiki, harresiz bildua, zaindarien dorretxo gaineko teilatu konikoekin: bizirik dugu oraindik gomutan Erdi Aroko altxor potxoloari bisita.

Gogoan genituen ere Narbona aurreko harrizko gerrari bitxiak, itsasoari so, gerretan bilduak izan direla beti herriak, gerra izan dela giza-ore guztien legamia gogaraziz. Euskal Herrian ere, lehen eta orain.

Mahastiak lautadaren azken muturreraino, lur-azal oro da mahasti.

KATAROEN LURRALDEA

Hemengoak ote teologia ikasketetan hainbat aldiz aipatutako hereje famatuak?. Gogoko dut hereje oro, arau hausle den oro.

Atlantikotik Mediterraneora, hesi berdea ertzetan, hesi berdea norabide ezberdinen arteko erdigunean, tunel berde batean goaz:  ibilbide ederra baina itogarria. Edertasuna eta apaindura, baldin-eta errepikatuegiak, aspergarri. Astun eta nekagarri bilakatu zaizkigu udaberriko berdetasun eta joritasuna. Arnasa hartu dugu Narbona aurrean itsasoa begiztatzean. Ondoren ez dugu itsasorik gehiago ikusi, baino igarri-igarrikoa dugu itsasoaren hurbiltasuna, usaindu egiten dugu mendien bestaldean.

Hiru bideko zabala da Lyonera autobidea, denak beharrekoak hain baita trinkoa kamioi kopurua. Ohitu egin gara azkenerako kamioiz bilduta joaten; umezurtz ginen Aix en Provence aldera hartu dugunean, ia biluzik sentitzen ginen, kamioi-min, kamioien nostalgia edo hutsunea bizi izan dugu une batez.

Dottore eta klarki daude iragarrita errepidean herrialde eta herri bakoitzeko bitxikeri eta altxorra: turista-herria Frantzia!. Iaioak frantsesak dutena saltzen!.

LANGELOC

Mahastia da Carcasonetik ia Marseillarainoa, orri jaioberri joriez loratzen ari den gerri zaintsu ilunezko mahatsondo ttipiko mahastia, Arles  ingurua berriz lautada zabal-zabala, lur zabalak, padura, lur-lau istingatsuko Parke Naturala, arroz sailekin; hegazti hankaluzeak zaizkigu  deigarri. Bada ere da erretenez drainatutako lur erabilia, baratze industrializatua, ortuak masibotasunean. Udaberria bere ederrenean dago, topiko oro baieztatuz. Etxeak bildu egiten dira, kale-sarea sortuz, herria gauzatuz. Abadia pila  dago iragarrita: bisita-eskaintzak monasterio ederrak direla adierazten du: ai fraide pobreak!, gehienak mahasti lurraldetan, ai fraide austeroak!. Narbonatik aurrera berriz hondartzak dira iragarki gai. Alpe Txikiak, Alpilles, ditugu bidelagun, galantak eta ederrak, kare-harri harkaitz tzarrak ilunabarreko eguzkitan zuriago.

Narbona,  katedral gotiko ederra ikuskizun.

Montpellier, katedral gotiko ederra ageri du ere.

Breziers, eliza albo batera, etxe-orratz piloa bestera, erdian etxeteria apala.

Nimes, etxetzar multzo argi izugarriak ditu alde batera, eliza ederra beste ertzean.

Aigües Mortes eta Aigües Vives, ur hila eta ur bizia: izanen dute bere istorioa urok.

Arles, zezen-plaza iragartzen du.

Errepideko edozein zereginerako, konponketa lardaskarako ere, bide bakarrera  mugatzen dute errepidea kilometroetan, langileen segurtasuna babesteko.

Bi etxatoi edo karabana soilik ikusi dugu egun guztian, Narbonan inguruan bata, lo egin dugun gasolindegiko aparkalekuan bestea. Non dira aurten jubilatu alemaniar eta holandarrak?.

Hiru motordun polizia ikusi ditugu Narbonan, Hendaiakoez gain gaurko bakarrak. Monpepellier-ko bidesari ordainlekuan eta ondoren errepidean gudaroste osoa aurkitu dugu tanketa eta kamioiez osatua, zorriak ziruditen tanketa eta kamioi militarrak kamioi zibilen artean, gerra eta ekonomia elkarturik.

6 eta erdiak: gaurko nahikoa dela uste izan dugu 12 orduko gidatze ondoren.

849 kilometro ia Italiako mugan jarri gaituztenak.

7 ordain-txartel jaso ditugu Frantziako autobideetan, ia beste horrenbeste aldiz geratu behar izan dugu sarrera-txartelak jasotzera. 12 aldiz geratu beharra 500 kilometro egiteko, hori al da globalizazio famatua?. Ez dira errepide sarea bateratzeko lain ere eta!. Taifa esparruetan banatutako lapurreta makinaria besterik ez da globalizazioa. Unean uneko interesak agintzen du.

Pinu artean gorde dira eguzkiaren azken izpi gorriak, goizean irteten ikusi dugun eguzkia orain gordetzen dakusagu bestaldean. Kamioiez bilduta egin dute gaua gure auto eta etxatoiak, kanpoko argi motelean egin dugu afalondokoa eta oherakoa.

Txingorra, trumoia eta tximistak izan ditugu afalondoko kide kamamila hartzerakoan, gaurko eguzki eta hogeitaka gradutik gorako hozberoaren ondoren nahitaezkoa.

Maiatzaren 3a. Asteazkena.  F:2, I:1 - 2.a

“Larrosak noizean behin”. Jon Iriberri:

* “Semaforoek agur berdeaz baieztatzen duten ibilbidea”: naturarena da bidaiako   agur berdea guretzat.

* “Orduak ispiluekin jolasean”: ispiluari begira ematen du gidariak bidaia osoa, bere aurpegirik ikusi gabe atzetik datorkionari so.

* “Nork du hitzek baino / soldata urriagorik”. Asko dira hitzetik bizi direnak, hitz usteletik ere.

Provence  lurraldeko atean lo egin dugu. Olanak ebaki dizkie hainbat kamioiri gaur gauez zerbait baliotsuren bila. Donostiar gidaria izan dugu auzo CATALAN kamioiarekin: jator portatu zaigu gure matxura zela eta. Gasolindegi eta atsedentokietako kamioi aparkalekuei pixa kiratsa darie, komunetan ordez  kamioien babesean zoruan bertan husten dute nonbait maskuria.

Hasera nahastua gaurkoa ere, agortu egin zaigu bateria. Arrankatu dit motorrak lehenengo ahaleginean, baina ez bigarrenean. Bertan suertatu zaizkigun poliziei deitu diegu, hauek garajera deitu dute, agertu zaigu teknikaria garabi eta guzti, jarri digu abian motorra, bateria ondo dagoela ere esan digu eta joan da. Bi ordu eta 10 mila pezeta izan dira gaurko ezbeharraren galerak.

Lagungarri izan zaizkigu gaur poliziak, ezin uka, baina poliziak izan gabe zergatik ez beste giza antolamendu bat errepide laguntzarako?. Polizien irudia leuntzen duen aurpegi biguna da hau.

PROVENCE

Mendi-muinoak eta tarteko lautada landuak. Mahastiak, asko, lautadan; mendi-muinoetan, pinua. Dena da baso herrialde hau, dena laua, dena mendi-muino lautadan, lur uhindua, nonbaiten irakurria dudan bezala. Mendi-muinoz mendi-muino doa errepidea, gora eta behera. Urrutira, zeruertz, haitz gorriko mendiak. Errepide alboko zuhaitz mota ezberdinak daude iragarrita: mimosa basoa, artadia, pinu mota ezberdinak... Atzo bezala gaur ere akazia-lora zuri usaintsuak betetzen du airea eta zuritzen errepide zorua. Izan da mendi-tontor bat: dena harkaitz, non dotore dager harria, mendi-muino arbolatsuetan gangar eta digante, izen eta guzti iragarrita errepidean, gidariren bat oharkabe joan ez dadin.

Teilateri gorria nabarmentzen da dotore zuhaitz artean. Mendi barrenetan kokatuta daude herriak urrutiko mendi inguruetan, mendiaren babes bila, ihesik ez legoke hortik estualdi batean baina ezta erasorik ere. Mendia zuten edo dute babes nonbait, baita bizitzarako etekin iturri ere: larrea, egurra, gordelekua... Itsas inguruetan kokatuta daude gainerako herriak. Lautadan ez da herririk.

Gaurko bigarren matxura, aldebrextxo hasi dugu bidaia: etxatoiari atzo jarri genion gurpiltxo berria erdi hondatu zaio zoruaren kontra tarrataka, erabat lotua uste genuen arren. Ez zaigu erraza izanen lehen kanpinean etxatoia kokatzea. Ze nolako bidaia hasera: bi egunetan hiru ezbehar. Okerrena nik neuk galdu dudala umorea, patxada eta konfiantza. Bi egun, hiru hutsegite, 3 akats, 12.500 pezetako diru jarioa eta hiru orduko galera. Nire bateria ere ahitu samarra dago.

Aix,  bere inguruan Abiadura Handiko Trenaren zubiak, ez garaia bai luzea, zeharkatzen du erraldoi alderik alde bailara zabala: erromatarrok urari bidea emateko eraiki zituzten zubiok, gaur egun, gehienetan, Estatuaren, Herriaren, kontura  politikari eta funtzionarioak, eta aberatsak, ahalik eta azkarren garraiatzeko.

Cannes, Niza, Monaco: etxeak birlandatu dituzte mendi magaletan zuhaitzen ordez.

 Cannes: distiratsu daude etxebizitzak, baina ez dira inola ere politak; mendi magaleko txalet hormak gorri edo arrosak dira, kolore bigunekoak, baina bada etzetzar arruntik ere, hegietan, handi, zatar, segur aski merkeago: jende arrunta handikerietan, harro itsasertz urdinean daudelako, herria famatuan daudelako, nahiz mendi-goietako etxebizitza arruntetan; agian hor beheko erbitzuguneko langileak dira. Bada, egia, etxetxo politik ere, hauek baina dirudunenak. Gureetan ere hainbatek ihes egiten du herrietatik, baina hiri handiko auzune erraldoi batean murgiltzeko. Cannes zaharra iragartzen dute errepidean: han dago dottore, tontorreko tontorrenean, gaztelua edo jauregia, maldan behera etxeteria, gris kolorgetua dena, baina dottoretxo, gutxienez ezberdin, garai iraganen pregoilari.

Monaco:  Zuri dago diru beltzaren hiria, badirudi pintore asko dela hirian, beltza sartzen dena zurituta ateratzen baita, lixiba-leku erraldoia, zikin sartu eta garbi ateratzeko aukera eskaintzen duena. Itsas gainetik, oso goi,  doa tarteka errepidea Monakon, mendi magalean zeharka, dotore.

Ume garraioko autobusa, aspaldietako zaharra eta zahar  itxurakoa, hau ere froga denak gainditutakoa seguruenik, istripurako prest. Agian bera da seguruena, lasaien eta geldien dabilelako.

4 bideko errepidea turistei ibilia erraztu asmoz; autoteria erabat trinkoa. Italia aurretik agertu zaizkigu italiarrak uste genituen kristalezko berotegiak, tunelak eta zubiak: hasi naiz tunel edo zubi luzeenak zenbat metro ote, 1400 metroko tunelaz eta 800 metroko zubiaz jabetu naiz, baina kokoteraino nengoen berehala zubi eta tunelez. Izugarrizko durundia sortzen da tunel barruetan, eta trikitrakeoa zubi gainetan. Bihurgunean, ezkerrera zein eskuinera, sigi-saga doaz sarri tunel zein zubiok.

Bidelapur modernoek sarri erasotzeaz gain eskukada bete diru kentzen digute bakoitzean. Herri eta auzuneak erabat babestuta daude autobideko hotsetatik, oraindik gureetan ikusten ez dena.

Menton, behe batean, itsaso-kontran ikusten da, eliza handi baten jabe, Frantziako azken herria.

Mila bat kilometro egin ditugu Frantzia zeharkatzen.

ITALIA.

Ventimiglia,  Grimaldi tunelaren aurrean, bi tunelen arteko zubi baten erdi-erdian, erreka-zulo baten gainean haste da Italia. Tunela, zubia, tunela, zubia, tunela... et ita porro, Milanora bidean Po ibaiko lautadara heldu garen arte. Santu-izenez bataiatu dituzte tunelak, santu ospetsuen izenak bukatu zaizkienean bestelako izenekin jarraitzen dute, hainbat izen politez gainera. Musolinik egindako autobidea, gerraz pentsatuz egina, gerra giroan garraiobide izateko, gerra tresna berau ere. Batera eta bestera biratuz doa errepidea, ez da artez-arteza, aurreratzeak oso arriskutsuak lirateke, beraz ibili geldoa da gaurkoa, tentsio handikoa, arreta handia eskatzen duena, buru-belarri errepidean egotekoa. Txikiak dira zerbitzuguneko iragarkiak, zuhaitz adar batek estaltzerainokoak. Ez dago atsedenlekurik, larriunetarako zabalgunetxoak besterik ez, sarriak bai

.

LIGURIA

 Soilak batzuk, mintz berdez besteak, karstikoak eta soilak, mendi-zulo sakoneko menditzarrak itsasoraino; mendi-zuloak herri bihurtuta, zubiak herrion gain-gainetik. Sastraka eta zuhaitz zoztorrak besterik ez dute mendiok. Paisaia bitxia da: herriak hegietan, herriak magaletan, eliza beti garai eta gailen herri orotan, etxeteria gorrixkak edo grisaxkak, mendi magaletan barreiatuta. Berotegiak mendi magalak estaliz, askotan etxe artean tartekatuta, gris argi kolorekoak, mailadi zuri erraldoiak bailitzan maldetan behera. Ez da itsaso askorik begi-bistan, tarte batean agertu zaigu ordea izugarri zabal, mendi gainetik zabalago. Mendi oro da baso Genoatik gora, udaberriko berdez. Nahiko pikoa da errepidea.

Eliza handiak dira Frantziakoak,   gorrixkak dira mendiko elizak; Italiakoak, berriz, herrien jitea dute, etxeen antzerakoak dira, kolorez eta itxuraz. Inguruak baldintzatzen du gizakiaren izaera eta kultura, bestelako interesek erasotzen ez badie.

Imperia, jauregia dirudi hilerriak, dena arku eta zutabe, ez da bertan-beherakoa; izanen da bertara betiko bizitzera joatearekin amets egingo duenik, baina 10 urtera hezurrak atera eta desegin egingo ordea!.

S. Bartolome, olibondoa ere agertu da mailakatuta harriz egindako zapaldetan, bere horretan utziak bezala, adartsu, Andaluziakoen  ezberdin.

Albenga, aurreko ikustaldiko herriak gogoratzen; gezurra badirudi ere ibiliak gara han urrutietako mendi-arteko herri guztietan, Albenga genuela abiapuntu; orduko kanpina ere ikusi dugu, talaia mendi magaleko goi batean.

Autobideak ez du ertzik, artzenik, babes gabe bezala aurkitzen da gidaria, hesi bien artean lotuta. Zoru ona du. Eskolaume koadrila zegoen atseden-gunean belartzan eserita bazkaltzen irakasleekin, ikasturte bukaerako txangoren batean nonbait.

Genoa, badia izan dugu zabal aurrez-aurre.

Genoatik gora menditzar berdeak, pagadiak, orri jaioberriz eder.

Zirraragarria, harrigarria ere, baso berde eder horietan zementuzko zubi erraldoi grisak, maldarik maldara edo erreka-zuloaren gainetik gorantz. Txundigarria da kontrastea, baita ikuspegia ere: balkoi-korritu gris erraldoia berdegune gurian zintzilikatuta. Ez dakit gizakiaren astakeriak madarikatu ala abilezia miretsi.

Elkar lotuta daude norabide ezberdineko tunelak, zulogune eta zabalgune handiekin, arnasbide eta ihesbide; istripua gertatuz baina agian lakio bat ere.

PIEMONT

Genoatik gora, tunel baten bestaldean ginen herrialde berrian.

Novi Ligure, hemen utzi ditugu mendiak, eta lautadan sartu. Artzena du sikiera autobideak hemen, lasaiago eta bizkorrago goaz. Bukatu dira tunelak, zubiak eta birak, zorionez.

Inausiak daude enbor sendo motzak, adartxo ugariz gandortuta punki baten orrazkera berdea bailira: lur landu berdeetan barreiatuta, ikuskizun bitxia eskaintzen dute.

LOMBARDIA

45 paraleloak zeharkatzen du errepidea, errepide gaineko zubixka antzerako batekin dago iragarrita, nondikoa zehatz erakutsiz. Ez dakigu ezer berezirik duen paralelo horrek, baina hor egotea bada bitxia.

Kamioiz mukuru dago errepidea, erruz doa eta dator kamioia, aurreratzen dugu kamioi ilara aukera dugunean, baina beste ilara bat dugu aurrean, eta beste bat gero, eta besta bat...

Lautada berdea, erakargarria izanik, monotonoa, aspergarria bihurtzen zaigu azkenerako.

EMILIA ROMAGNA

Bi dorre zuri-gorri, Athletic zaleen koloreekin luze zerurantz, ke-gandorrik gabe.

Piacenza, beste bi tximinia aurrekoen antzerakoak.

Eki Europako kamioi jiteko askoa doa errepidean, atzeko erdia atoia diren horietarikoa, baina italiarrak dira. Sassari-ko kamioia, siziliarra: Aostan gizontxoa etorri zitzaigun, bera ere Sassariko zela esanez pozik, gure orduko SS matrikula ikusita herrimin. NA matrikula hau baina, napolitarra da: Portugaleko itsasertzeko kanpinean ere etorri zitzaigun bertako langilea, gure NA matrikula ikusiaz bera ere napolitarra zela esanez.

Cremona, hirian bertan zeharkatu dugu ibai bat; hemendik behar du PO ibaiak ere, hau zabala da baina ez sakona.

Latza da errepide zorua, harritxirt handiko galipot oreaz egina.

Mendiak ditugu hur Brescian; mendiotan, herritxoak deigarri.

Brescia, nekazal etxe-koadro izugarria, bere harrizko ateburu borobilarekin, erabat hondatuta: itzela behar zuen izan bere garai onean. Berezia da  ere eliza-dorrea,  minarete antzekoa balkoiagatik gain-gaineko kanpaiteriagatik ez balitz. Ortodoxoa dirudien beste eliza bat, teilatu eta estalgune orok baitu pope jitea.

Etxe-orratzak izan behar duten bi eraikin estu luze-luzeak, argi gorria bristadaka gorenean batak, helikopteroarentzako zabaldia besteak; bere egituragatik ezin antzik eman tximinia karratu diganteak ote diren ere.

Erabat janda daude Brescia inguruan menditzarrak, kriston haginkada gorrixkak mendi berdeetan, 8 harrobi erraldoi gutxienez, 8 malda erabat janda; hemendik ateratzen da nonbait lautada osorako eraikuntza-harria.

Lautadan bada herririk; lautadan beharko, ez baita mendirik ikusi ahal zeruertzean ere. Apal apalak dira herriok, nekazal herriak, kolorgetuak, inola ere txukunak: nahikoa lan dute bizitzen, bizibidea ateratzen, segur aski, nekazariok. Basorik ez da, zuhaitzak bai. Mitxoletak errepideko erdigunean, idorra nolabait gozatuz.

28 graduko hozberoa. Egun sargoria gaurkoa.

VENEZIA

Verona aurretik hasten da probintzia. Lur gorrizka; muino biluziak berriz zurixkak, harrizkoak irudi. Agian ongarriz gorrizkatutakoak dira lur landuok, ikusi ere ikusi baitugu ongarria behar zuen pilo erraldoi gorrizka bat, nondik zabaltzen duten soroetara.

Mahasti asko, garaiak, mahatsa zut-zut biltzekoak.

Gaztelua goian eta harresiek bildua malda malkartsu pike mortua beherantz: babesgune paregabea.

Eliza-dorreak nabarmentzen dira herrietan, luze, zorrotz, garai, polit ere bai.

Vicenza, hara non bere inguruan arkudun hilerria berriro, ponpoxoa hau ere, etxe berri itxurosoa dirudi.

Venezia, erabat mantso joan behar izan dugu, hain ugaria zen bidera sartu nahi zuen autoteria. Hemen ikusi dugu bidaia guztian aurkitu ez dugun telekomunikazio-dorre orain arteko betiko horietakoa. Agian orain kablez doa informazioa auskalo non hartuta. Lehen ia herri bakoitzak zuen bere dorrea.

PO ORDOKIA.  Cremona, Brescia, Verona, Vicenza, Venezia hirietan zehar, lautada izugarria, zeru ertzetan bertan ere mendirik erakutsi gabe, lautadako zeru-marra bera itsasoa bailitzan. Alexandriako bidegurutzean hasi da zabaldia, plater axalaren ipurdia baina berdinagoa; zuhaitz ugari dago baina basorik ez; drainadura erretenetan, eta lursailen muga eginezko zuhaitzak, urrutitik lautadari arboladi itxura emanez, herriak gordez. Ebakita dago belarra, horituz eguzkitan, baina ez da plastikozko fardelik. Urrutiko mendietako hegi, magal eta barrenetan  daude kokatuta herriak, eliza, tarteka elizatzarra, lotsagabe nabarmentzen dela bakoitzean bere dorre luzearekin. Ordeka berde mugarik gabeko zabalean, berriz, nekazal herri edo zerbait antzerako osa dezaketen etxe solteak, nekazal etxeak, nahiko tristeak, tarteka elizatxoa, hau ere bakarti. Veronatik Veneziarantz dorre mehe luzeak goraten dira deigarri zuhaitz artean. Po ibaia zeharkatu dugu, zabala, nahiko garbia, nagi doa, inguruko lurren bizigarri eta pizgarri.

Ikaragarria da kamioien trafikoa, Milan aldera ez ezik Alemania aldera Brenero barrena Insbruck-etik zehar. Italia Iparralderako pasoko lurraldea da hau. Noaingo kamioi nafarra aurreratu dugu, tutu eta argiz elkar agurtuz. Trieste aldetik ere kamioia asko doa Eki Europa aldera. Matrikula eta giro berrira ohituz joan gaitezen hara non esloveniar bat ere.

Italiarrak kabroi berekoiak dira:  hiru bideko erdikoan datorrenak ez dizu utziko erdikora sartzen zuk eskatu arren eta berak 3. bidea erabat hutsik eduki arren.

Langileak dabiltzala iragarriz, lan eremuan bertan astintzen duten banderatxo gorri bat besterik ez da errepideko berrikuntza lanetako segurtasun neurria: ze nolako aldea Frantziako segurtasun neurriekin.

Aurretik, ezkerretik, atzetik eta azkenez eskuinetik jo gaitu gaur ere eguzkiak, baina ez dugu ilunabarrik ikusi ahal izan kamioi arteko toles-gunean.

6 eta erdietan gelditu gara gasolindegi batean 9 orduko gidatzea ondoren.

794 kilometro, 567 Italian, helburutik hurbilago.

Esloveniar kamioitxo baten auzo egin dugu lo gasolindegiko aparkalekuan, gure esloveniar gidaria erabat guri adi, aspertuxe nonbait, lagun bat hurreratu zaion arte. Ze herri ezberdinetako jendea elkartzen garen gasolindegietako aparkaleku zein tabernetan: eslovakiarrak , esloveniarrak, holandarrak, alemaniarrak, poloniarrak  behintzat konta ditut.

Prakabarren estu eta galtzoin estuekin, Musoliniren uniformea, faxista jitea dute italiar poliziek.

Martxoaren 4a. Osteguna. I:2a, Esv:1a - 3.a

Kamioiez  inguraturik egin dugu lo, motor hotsez bilduta gosaldu.

Gaur hasiko dugu Esloveniako abentura, etxatoiaren gurpiltxoa matxuratuta dugun kezkaz..

Solo Trieste dio pintada batek gasolindegiko horman. Bada nonbait errebindikapenen bat Triesteri buruz. Gogoratzen dut sasoi bateko eztabaida nor jabetuko Triestez. Italiarrak atera ziren garaile. Titok baino indar gehiago zuten italiarrek aliatuengan,  hauek nahiago zuten golkoa italiarren esku izan Titoren mende utzi baino, portu militarki estrategikoa nonbait..

Trieste, lur zirrinda bat besterik ez da golko inguruan, Esloveniak erabat inguratuta. Mapan begiratu batek begi-bistan jartzen du  Triestek Esloveniarena behar duela izan, Gibraltar Espainiarena edo Melillak Marokorena bezala. Harrapaketa-lurra, handien ezarpena, gerra interesengatik, norbere segurtasunagatik.

Urdaila eta gasolina potoa bete ondoren atera gara, 8 eta erdietan, eguzki ederra aurrean, egun ederraren promesa zeruan. Ia gaur bere onean datozen gauzak.

90 kilometro ditugu Triestera, Italia ertzera, Esloveniako mugara.

Eliza-dorre luzeak nabarmentzen dira paisaian edonora begiratuz ere, zuhaitzekin bat, lurraren zelaitasuna hautsiz, lauari goranzkoa emanez: ez da desertuak bezala zeu ere lautzen zaituen lautada. Orri guriko mahastiak, buru gabeko artatzak, burua eginiko garitzak. Landetxe barreiatuak, bizpahiru elkarren ondoan tarteka, baina herririk ez.  Makaldi izugarri zabalak, gazte-gazteak, tantai luzeak, ondo zainduak. Akazia da lursailen zedarri-zuhaitz sarriena. Fruta-arbolak, ugari. Berotegi bakarren bat besterik ez. Mitxoletaz gorri zenbait belardi.

Iruñeako auto-fabrikako auto berrien biltegia zirudien lehen begiradan, baina lantegi edo bulegoren baten eraikina zen izan, langileenak autoak.

Ordu-erditik gorako geldialdia izan dugu erreskada luzean istripu bat zela-eta. Ezinezkoa da errepidera ordu neurtuekin ateratzea. Bere legeak ditu errepideak. Ez da aspergarria ere egonaldia, erabat geldi egon ez garenez bizia eta mugikorra da alboko ilara, beti dugu norbait berria alboan, pertsonaia berriok nolabait begiz aztertzea bada zeregin interesgarria.

Triestera hurreratuz heldu zaizkigu Esloveniako mendiak. Mendate eta baso horien barrena  ibiliko gara: lurraldeak berak, ibiliak, eta ikusi beharrekoak sortzen digun jakin minak erakutsiko digu zenbat egunez. Kili-kili egiten digute baso-basook, misterio kutsua darie, hain dirudite trinkoak. Gorantz egin ondoren, mendi magala zeharkatuz goazela, ikuskizun bitxia dager: lautada, lautadan lotsati bezala herriak, gordeak, gaina soilik erakutsiz, teilatu gorriak zuhaitz berde artean. Berde-gorri nahasmen bitxia, ikuskizun berezia. Kalez osaturiko herriak dira, baina zuhaitz artean erabat gordeak.

Itsas bazterrean, lau tututan bukatzen den tximinia erraldoia, zuri-gorri Athleticen bandera bailitz:  Triste hiriak behar du bertan.

Tantaia, herri barruan,  bandera gorria puntan duela, agian Maiatza da: guk ikurrina edo presoen aldeko zapia bezala, bandera gorria jartzen dute ezkertiarrak direlako-edo alde honetan, “bandera rosa” abestuz jartzen ote dute.

Mendi-muino borobil eta baso artean sartu gara, lurrak berak erakusten du Eslovenian gaudela, zigiluek, poliziek, pasaporte eta nortasun agiriek besterik badiote ere. Baso erdian, maldan, garbi gune batean dago herritxo bat, nano-nanoa, borobila, basoak erabat inguraturik: Halakoa behar zuen izan Asterixen herriak.

Mendi-muino lauko katea aurrean, hor bertan dugu Eslovenia. Xelebrekeriak gerta ohi dira Italian: matrikula hartu digu kobratzaileak bidesaria Visaz ordaintzean.

Tunelez hartu gintuen Italiak Frantzia aldetik sartzean, tunelez agurtzen gaitu ere: tunel baten irteeran bertan hartu dugu ber-bertan dagoen mugarako errepidea.

Lubiana deitzen diote italieraz Esloveniako hiriburuari:  praktikoak italiarrok. Ljubljana deituko diogu guk, hiztegiari jarraituz,  korapilatsuegia bada ere.