adinarenak
ADINA SAMA?
Zahartzaroa
* Galdu ez dudan denbora, hori da nire adina
* Zahartzaroa txikitako panpinak ateratzen diren adina da.
* Itzuleran bizitzea da gehienenentzat zahartzaroa.
* Badira zahar goizegi zahartuak edo zahartuegiak.
* Gaitz progresiboa omen zahartzaroa. Nahiko barregarria gertatzen da gazte itxurak egiten dituen adinekoa. Gazteek gaztetu egiten zaituzte, baina merezi duen zeregin zehatz batek beraiekin elkartzen zaituenean soilik.
* Eguneroko ispilura bisita sarriak itsutzen du zaharra aguretutako tabako paperaren jitean zaharkitua ez ikusteko bere aurpegia, baina adinduaren azala pergaminoa da.
* Naturaren karanbola baten ondorioz bizi gara zaharrok, propina bezala, baita gizakiez gain, existentzia duen edozein bizidun eta edo bizi gabeko ere.
* Bizitzari traizioa da heriotza. Batez ere traizio egun hori gero eta bertarago, dakusagunean. Edonola, hobe bizi, ez izatea baino.
* Korapilo bakarra geratzen zaion sokadunak gara zaharrok.
* Zaharrok gorpuzkin den hondakinean ahitzen den denbora gara, iraganean kateatuta gelditu diren oroitzapenak askatu nahian dabilen saiakera saiatu bat.
* Zertarako luzeagoa bizitza?, munduaren oreka eteteko?.
* Argazki zaharretan, denok gara gazte, heldu begiradaz begiratzen diogulako gara agian gazteago.
Ajeak
* Ajez zamatuta dut bizkarra, beraz banaiz, oraindik diraut.
* Zahartzaroa gaixotasun bat bezalakoa da. Baina berarekin bizi izaten ohitzera behartuta gaude. Adinak txora gaitzan nahi ez badugu.
* Behin adin batera ezkero, bizitzeak ematen du nagia: zoriona, tristezia eta antzerako kategoria mentalak ez dute lekurik zahartzaro hondatuan.
* Adin pilatuak, ahalmenak lausotzen doazen heinean, murriztu egiten du gustuen espektroa .
* Botikek ezer gutxi indartzen dute gorputz zahar-zaharkitua, gaixotasunak ezinaren morroi bereganatu zaituenean batez ere. Ez dago zahartzaroa hezeko duen euri berririk.
* Zahartzaroak ere ez du ezabatzen desengainuak hartzeko mugarik, datorrena jasateko eramankortasunak ere ez duen bezala adinik.
* Gerra zibil ondorengo gosetian hazi ziren egungo zahar gehienak. Agian horregatik betetzen dituzte platerak ez ezik, urdailak ere jantoki oparoan. Goseak umetan zizelatutako aurpegiarekin jarraitzen dute agian.
* Adintasunera goizegi heltzea da askoren tragedia
Ahanzturak
* Burura ekarri ezinik, gizakiok batzuetan zerbait gogoratzeko puntu-puntuan egon ohi gara. Adinean aurrera, gogoratzeko gaitasunik eza endemiko bihurtzen da.
* Patrikek duten joera irenslearen antzerako zulo beltz asko dugu zaharrok, halako indar desagerrarazlea zerienak: takian potian galtzen ditugu gauzak edo non utzi ditugun ahaztu, eginbeharrekoak uxatzen zaizkigu memoriatik, izenak hegan egiten dute, inguru hurbileko topografia bera eremu zuri lau bihurtzen da, … zulo beltz batek irentsi balitu bezala.
*Oroitzapenak ez galtzea da zahartzaroko esperantza nagusia.
* Etsigarriak dira ahanzturak, baina ezin diogu barkatu egunerokoari, normaltasunari heldu behar zaio ahalegin duinean.
Norarik ez
* Mugarririk gabeko esparru luze zabala du zahartzaroaren atariko esparruak, desertu baten lehor-gunea, eta asko dira galduta ibili ohi direnak, norabide eta ibilbide bila.
Loa
* Zahar askok lo gutxi behar dute. Egunak esna-ordu gehiago damaie. Gazteagotan bizipozak ikasteko jolasteko, familiarako ordu gehiago eskatzen zietenean, atsedena eskatzen zuen gorputzak, orain, aldiz, bizitzeko grina da falta zaiena, lorik gabeko orduak sobera. Edo deskantsurako ordurik ez zuten, orain bizipoza falta zaie.
Bakardadea
* Agian are bakarrikago sentitzen da bakardadera ohituta dagoena, luzeago eta astunagoa zaiolako bakardadea. Bere buruaren jabeago, askeago, independenteago eta premia gutxiagoren morroi sentitzen dena da behin adin batetik gora bakarrago egon nahi duena.
Bizipoz
* Heriotza zain daukan sentipenez idazten du zahar askok, presaka bezala, denborak asmoak betetzeko behar adina tarte emango ote dion beldurrez bezala. Hala bizi daiteke erretiroa, baina ez etsipenez, bizitzako azken bidaialdi oparoa lez baizik.
* “Bizipozez” behar luke adineko bidaiarien ezaugarria, eginiko bidaia luzeagatik.
* Lilura eta ametsa, errealitate jasangaitzari izkinatxo egiteko era. Zaharrok ihes egin ezin diogun heriotza hurbila dugu errealitatea. Onartu, bizitakoz poztu eta duguna, baldintza eta muga guztiekin, gozatzea hori da liluraren geruzaz egun bakoitza biltzea.
* Gazteari zaila zaio gauza bati arreta ematea, bizitza bor-bor duelako, mila amets gerora begira, zahartzaroan aldiz, ez da erraza aurrera begirako interesgune iraunkor eragilerik izatea.
* Sarriak dira behin adin batera ezkero, edozein huskeriagatik ernegatzen zareneko petralaldiak, zeinetan, ezinaren eta ahuleriaren eraginez, hiltzea besterik ez duzun eskatzen.
Denbora
* Argazki zaharretan, denok gara gazte, heldu begiradaz begiratzen diogulako gara agian gazteago.
* Behin adin batera ezkero ezin lasterrago labainka datoz bizitza-uhinak azkena zein izango den ez dakizula.
* Agian bizitzaz eta inguruaz gozatzeko denbora gutxi geratzen zaiolako da hain begiluze eta jakin-min zaharra. Edo bakardadearen asperduragatik. Bizitzak zer ekarriko egon ohi da gaztea, mundua jan gogoz, bizitza noiz lapurtuko dioten kezkaz zaharra, munduak noiz jango.
* Azkar eta poliki, bietara, doaz zaharraren urteak. Atzera begiradak oraindik motzagoa egiten du aurrera soa.
* Heltzen da une bat zahartzaroan non niaren kontzientzia jasanezina bihurtzen den, eta kontinuum bihurtzen bada, infernu bilakatzen. Aldi berean, baina, “izan nauk” kontzientzia zorion bilakatzen da. Huts eternala izan nintzakeen, baina izan naiz.
* Atzera begirada batean kabitzen da bizitza osoa, luze zein zabalena, zahartzaroan.
* Zahartzaroko joera da denboraren errekan kontzienteki murgiltzea. Ondorioz datoz autobiografiak.
* Aspaldi eta antzina, perspektiba arazoa da; zaharrak gorago du talaia, urrutirago ikusten duelako da agian “aspaldi” bere hitza.
* Adin batera ezkero nahiago da bukaeraz ez pentsatu eta orainaz baliatu, bizi duzunaren xarma gozatzea, baina bukaerak baldintzatzen zaitu.
* Urteak pasa ondoren, ezuste askok jo eta gero, jabetzen gara jada adinez aldatuta gaudela, eta inertziaz ari garela, beraz ez da zaila pausoa galtzea edo aldatzea..
Jakituria
* Adinak ekarri ohi du eskarmentua, baina ez beti.
* Zaharrengandik ba omen zer ikasi. Norbaitek ikasi nahi balu. Baztertu eta gutxietsitako altxorra gara zaharrok.
*Esperientziak esperientzia, zahartzaroak ez ditu egiten argiago zahar gehienak.
* Zahartzaroak, nahiz memoria moteldu, hainbat ñabardura ikusteko ahalmena du. Baina beranduegi da pausoak bestela gidatzen hasteko.
* Adinaren eskarmentuak laguntzen du gauzak konpontzen
Maitasuna
* Adinekoei ez zaie onartzen gazteek ohi duten txera ezaugarri publikorik, maitasunerako ere jubilatuta baileudeke.
Memoria
* Historia bilduma edo tratatu bat da zahar bakoitza. Baina inor gutxik entzun nahi die, lelo aspergarriak bailira. Zenbat istorio galdu diren, kontatu ez direlako baino, inork jaso ez dituelako.
* Oroimena da zaharrari geratzen zaion altxor nagusi ia bakarra, bizitza erabat bustitzen, oraina osatzen, diona. Oroimenak huts egitean hilik zara, hilotz aurretik.
* Oroitzapenak ez galtzea da zahartzaroko esperantza nagusia. Baina eurak ere zeure baitan gorde behar dituzu, txotxondutakoaren betiko leloak usten baitiete gazteagoek.
* Porlana bihurtzen dela dirudi zahartzaroan memoria. Lurra zenean ereindako haziak dira oraindik azaleratzen diren azkenak, pitzadura artetik bezala.
* Izenak baino, irudiak dira zaharren memoria, hitzak ezabatzean irudiok ezin baditugu azaleratu ere.
* Itxaropenak apaingarriak lakoak direla irakurri dut. Bizitzako osagai ezinbestekoak direla ezin uka. Adin bakoitzean ezberdinak Oroitzapenak ez galtzea da zahartzaroko esperantza nagusia.
* Zahar askok egiten du egunero egunkariko gurutzegrama, garunak lijertu asmoz, agian behin ere bete ez dituen hutsuneak darama gurutzegramok betetzera.
* Zahartzaroan haurtzaroa ez ezik gaztaroa ere esnatzen zaigu oroimenean, kax-kax deika, zigortu ere egiten gaituzte sarri atzera jauzi horiek
* Zahar gehienoi oroitzapenez harago ez zaigu ezer asko gehiago geratzen, oroitzapenak azaleratu besterik ez dira egiten zaharren etxeetako ekimen guztiekin ere, zaharrei buruzko literatura eta gerontologoek besterik badiote ere,
* Zein ote memoria jada galdu dela erakusten duen ahaztutako azken hitza?.
* Trikimailu oroz baliatu beharko da zaharra ezkutatzen edo ezabatzen doazkion hitz, iritzi eta oroitzapenei itzulerako atea irekitzeko.
* Oroitzapenak galtzen heinean ezerezten gara zahartzaroan, hutsa gara oroimena galtzean, taupadak dituen hezur eta gihar multzoa besterik ez, besteen oroitzapenetan egoteak izatea ematen dion ezereza.
* Oroimena galtzen goazelako ote gara errepikakorrak zaharrok, itsasoko olatuak bezala?.
* Ezer ez da erreal ziurra adimen argiarenarentzat ere, bakoitzaren sentsazio partikularra besterik ez da errealitatea deitzen dioguna. Zahartzaroan irrealagoa da oraindik erreala dirudiena, ahulezia eta indargetze orokor baten atal bat besterik ez direlako sentsazio ahaztuen gomutak.
* Zahartzean gizakia atzera begira jartzen denez, umetako eta gaztetako kontuak ekarriz gogora, agian horregatik idazten dute zaharrek lehengo gauzei buruz, bestelako arrazoiez itxuratzen badituzte ere beraien lanak. Joanari buruz ari diren gazteagoak ere, ez ote zahartzaroaren atarira hurbiltzen ari?.
Premura
* Bada bizitzan adin bat, noiz, hegazkinean azafata batek lez, uhala jartzeko agintzen dizuten, lurra hartzeko prestatzen ari zarela eta, adinaren ordua aurreratuko balizute bezala, presa moduko baten eraginpean.
* Zintzilik ditugun asmoak bukatzeko presa ezartzen du sarri heriotzaren hurbiltasunak. Agian patxada eman beharko luke herioren hurbilak, gauzak dauden bezala uzteko lasaitasuna. Baina ez da horrela.
* Adin handian non eta nola bizi sentipenak pisu handia du, baina behin adin batera ezkero, non eta nola bizi bano banoala eta noiz hil da kontua.
* Aldatu ditzakegu, aurrera zein atzera, erlojuaren orratzak, baina denbora temati geldiezina da, eguzkiak goizero ez du hutsik egiten. Adinaren bilakaerak ere ez. Halaz ere, agian horregatik, zaharrok hor gabiltza bidaietan edo bestelako ekintzetan erlojuaren orratzak atzeratu nahian bezala, edo noiz geratuko zain esperoa leundu nahian.
* Bizitza miragarri bat pipiltzen zaigu denoi, hari tipitan, poetak dion bezala, zahartzaroan ere. Une bakoitzean bizitza hori intentsitatez infinitura arte bizi beharko genuke, zoriona ez baita ordulariaren orratzekin neurtzen.
* Heriotzatik bertan dakusa zaharrak bere bizitza; jaiotza, aldiz, oso urrun. Baina ez gintuzke heriotzaren hurbiltasun kontzientziak beldurtu behar, “etxe aurretik dakusadan guztia sekula gehiago ezin ikustearen penaren penak” penatu, biziki hurrean dugun hori gozarazi baizik.
Sentipenak
* Pausoka pausoka, hiltzen ari dela sentipena du adinekoak. Zahartzen ari dela, alajaina. Bere burua berbera despeditzen ari dela sentitzen du, biziki. Gauzak bukatzen joateko gero eta presa gutxiagorekin, bizitzeko grina, bizipoza egunez egun galtzen.
* Bizitzaren, mirakulu nagusiaren amaiera, bidaia luzeenaren amaiera, da heriotza. Bizi izanaren miraria benedika behar genuke; baina adin bat ezkero, “a Indesejada das gentes” hurretik bizi du zaharrak, jadanik bidaia nagusiaren etena.
* Ez heriotzak ez ezerezak erakartzen ez duen adin handiko bera ere, horien esperoan bizi da zaharra, kontzienteki ez denean ere.
* Bidaia bukaera usnatzean, naturaltasunez, baina tarteka sarrian, heltzen zaigu azken arnasarena nola izanen zaigun burutapena.
Sexua
* Aurkitzen dugun leku eta moduan dago sexuaren gakoa, zahartzaroan zein gaztaroan, bakoitzak bere ezaugarriekin, baina bizitzako aro bietan darrai sexuak.
* “El hombre pierde el diente pero no la simiente” dio gaztelerazko errefrau batek, arazoa ordea zakila nola tentetu izan ohi da arazoa zahartzaroan, eta orgasmoa lortzea lan eskerga bilakatzen zaio zaharrari.
* Amona-aitonen sexua, ia ez da aipatzen, batez ere amonena. Baia arazoa hor dago, zaharren begiradak erreparatzea besterik ez dago, edo beraien lagunarteko solasetako erdi bromazko ateraldiak.
Talaia
* Zer askoren zati eta osagai zara adin handian, horrek ematen dio zentzua bizitzari.
* Zaharra izatean ez dago koska, zahar ezereza izatean baizik.
* Behin adin kopuru batera ezkero, perbertsioak leloi bihurtzen du gizakia adinak.
* Tristuren estaldura da sarri barrea, sentipen mingotsak ezkutatzen dituen mozorroa. Begiak lirateke barne pozaren erakusle, zahartzaroan ere.
* Ez da erraza bizitzea, are zailagoa bizitzea ederra dela ustea, bizitzaren ertzera heldutakoan. Azkeneraino eusteak merezi duen galdetzen duzu.
