Printzea, Nikolas Makiavelo-rena
.
Ez neukan asmorik hau ere leitzeko baina behin baino gehiagotan gertatu zait ezustea onerako izatea, ez nago hain lotua nire aurreikuspenei, eta euskal bertsioa Elexpuruk egina zela ikustean gogoa bizitu zait. Juan Martinen “Bergara aldeko hiztegia” ezagutzen nuen eta hango jakinduriaz hornituta lan honetan behar polita egin zezakeela pentsatu nuen, grazia aparteko itzulpena egin zezakeela. Ba ez, kontua ez da batuaz egitea, hori normaltzat jotzen dut, baina Elexpuruk honetan, nire gustorako, oso erregistro estandar-estandar erabili duela, bai, erosoa irakurtzeko, baina alegria gutxikoa. Alde horretatik, tira, beste itzulpen bat, edonorena izan zitekeena.
Egin da lehenago liburu honen beste euskaratze bat eta baliteke nik ere irakurria izana hor galdutako denboraren batean. Liburu bat, atzerriko liburu bat, euskarazko itzulpen bi izatea ez dut uste hain arrunta denik. Liburu horrek neuronaren bat ikutzen die euskal letragizonei harrera hori izateko. Bai klasiko bat da, baina zer dauka klasiko honek beste batzuek baino atentzio gehiago merezi izateko? Sarreran, Iñaki Vazquez Larreak egindako horretan, ondo azaltzen dala uste dut eta nik nire berbekin kontatuko dut. Horri horiek 1513an idatzi ziren, bostehunean, ez seirehunean, ez zazpirehunean, pentsa noiz, eta Erdi Aroa beti erlijioarekin lotu dogula hara non honetan fedea, kristau etika... ez dira agertzen. Ez, kontua, inporta dena, poterea eskuratzea da, bideek ez diote ardura, ez bada ondorioa eskuratzeko tresna moduan. Asmua agintea lortzea eta hari eustea da, nola? Makiavelo plan gaizto eta korapilatsuekin lotzen da gaur egun, horixe da makiavelikoa izatea, eta ez, liburua irakurrita ikusten da hori ez dela egilearen mezua. Sinplea da gizona, ez katramilatsua. Baliteke inor hil, hondatu, izorratu behar, baina gure Nikolas zaharrak askotan gomendatzen du onena jendea zintzo, artetsu zaintzea dela, horrelaxe egon litezkeelako pozik printzearekin.
Makiavelo bere bizitzan lanbidez “printzeen” aholkulari izan zen, eta liburuari bere burua saltzeko, bere jakinduria nabarmentzeko traza hartzen diot, “kontrata nazazue” dio azken batean. Eta kontatzen duena gaur egun film eta liburu askotan jasotzen dena da: goikoak behekoak izorratzen dituztela, gaiztoak irabazi dezaketela, agintariei menpekoak bost ardura diela, tranpak egin egiten direla... Gaur egungo teleberrien eta fikzioen eguneroko mezua, baina bostehun urte lehenago idatzita. Ehundaka eta ehundaka urtetan kaleko gizajoek erlijioaren izenean “fedegabeak” akabatu dituzte “errekonkistetan” eta kruzadetan (eta euren lurrak eta diruak ohostu), terrorismoaren kontrako gerren kontura pobreak bidali dituzte heriotzara (eta poteretsuak petrolio putxuak eskuratzera), komunismo maltzurraren gerra horietan dirudunek beren propietateak zaindu dituzte frontean besteak hiltzen ziren artean.
Hori guztiori agintariei aholkatuta zuriaren gainean beltzez jarri zuen Makiavelok orain bostehun urte. Baina bera ez zen, inondik inora, beste asko eta asko baino zitalagoa, dongeagoa. Izatekotan garbiagoa zen, berak idatzi zuelako beste askok ixildu eta egiten zutena, egiten dutena.
