Sekula Betiko Lurraldearen bila

Gaur eguerdian aurkeztuko dugu "Peter Pan" liburuaren itzulpena, Literatura Unibertsala bildumaren barruan. Horrekin batera, Toni Morrisonen Maitea ("Beloved") ere aurkeztuko da, Anton Garikanok itzulita.

Itzuli dudan lehenengo liburua da, eta zein izango eta horrelako klasiko bat. Orain irakurleek esan beharko dute sinesgarritasunez dagoen itzulita, liburua eurena baita. Zuona. Hala izan da liburu hori ia 100 urtez, irakurleena. Horregatik heldu da guganaino hain fresko, klasiko bat delako eta, hain zuzen ere, horixe delako liburu klasikoen ezaugarria: denborak denbora, garaiak garai, gizarteak gizarte... leku eta garai guztietako jendearengana heltzen dakitela, ez direla sekula zahartzen. Badute zerbait, denbora, errealitate soziala eta gustuak gainditzen dituena.

Eta "Peter Pan" ere mota horretako liburua da. Baina, zorionez edo zoritxarrez, zama bat dauka, eta zama hori da jendearen aurreiritzia. Jendeak uste du goitik behera ezagutzen duela istorioa, eta irudi estereotipatu batzuk ditugu barneratuta, Disneyren azukre-fabrika dela eta. Baina gero, liburua erakusten duzu, jendeak ikusten du liburuak 300 orri dituela, eta harrituta geratzen da. Oraindik gehiago harrituko zarete liburua irakurtzen baduzue, barruan dagoen mundu harrigarri horretan sartuz gero. Ni ere harritu nintzen moduan liburua itzultzean. Baina luzatzen ari naiz: beharbada aurrerago ere egin beharko dut berba gai zoragarri honi buruz.

Kontua da atzo Finding Neverland pelikula ikusi nuela, eta gustura egon nintzen gainera. Sentsazio arraro batekin, hala ere: bi begirada nituen pelikula harentzat. Alde batetik, egia ari nintzen bilatzen, eta bestetik ikusle arrunta nintzen.

Ikusle arruntari gustatu egin zitzaion filma, amaiera kenduta, ze amaiera ez zitzaion gustatu ez ikusle arruntari ez itzultzaile egiazaleari. Musika ederra, emozioz negar egiteko aukera... baina, batez ere, ezaugarri bi: oso ondo kontatutako istorioa, oso ondo harilkatua, erritmoan eta neurrietan egokia, pasatu gabe edo labur geratu gabe. Eta, bestetik, ondo tartekatzen ditu errealitatea eta fantasia, muga lauso samarrak sortuz ikusten ari garen traman. Eta "muga lauso samarrak" diodanean, hori ona da, ze "Peter Pan" liburuaren mugak, errealitatearen eta fikzioaren artekoak, guztiz lausoak dira, eta ez da erraza muga horiek lortzea, ez literaturan ez zineman. Hala ere, duda barik, muga lausoen kontua mila bider hobeto dago lortuta liburuan, baina eskertzekoa da Marc Foster zuzendariak alde horretatik egin duen ahalegina. Oro har esateko, beraz, ikusle arruntari oso ondo egindako pelikula iruditu zitzaion, txukuna baino txukunagoa, gustura ikustekoa.

Baina beste begian, maltzur, kabroi, itzultzailea zegoen, pelikulan egia aurkitu nahi zuen tiranosauroa. Guztiari ateratzen zion punta, guztiari ari zitzaion bosgarren hanka bilatzen... izan ere, pelikula honetan errealitatearekiko fideltasuna ez da gehien errespetatu dena, prexixamente. Jakingo duzuenez, pelikula ez da "Peter Pan" obran oinarritzen, baizik eta James Mathew Barrie idazlearen bizitzan eta, zehatzago esateko, "Peter Pan" idatzi zuen garaian. Garai hartan ezagutu zuen Llewelyn Davies familia, eta, eurekin inspiratuta, gaur hizpide dugun klasiko hau idatzi zuen. Horri buruzkoa da filma.

Eta, esan bezala, egiaren bila doanak jakin beharko du pelikulan kontatzen denak antz handia duela errealitatearekin, baina ez dela errealitatea, inondik inora. Hemen ere, azukre kantitate handi samarrak erabili dira. Disneyk azukrea jarri zion fikziozko obrari, eta Fosterrek errealitatean oinarritutako istorioari. Kontua da filma lerratzen dela zuzendariak nahi izan duen bideetatik, bazekielako ikuslea harrapatzeko bidea hori izango zela. A! Baina Marc Foster zuzendariak ez zekiena zen Bilbon, martxoaren 17an, arrastiko 17:15ean, itzultzaile egia-bilatzaile bat egongo zela Mikeldi zinemetan, bere pelikula ikusten. Esate baterako, itzultzaile gaizkilea konturatu zen Foster asko zentratzen zela Peter Llewelyn Davies umearengan, gehiegi. Llewelyn Davies umeak bost ziren, eta pelikulan Peter agertzen da protagonista nagusi gisa, baina errealitatean ez zen horrela izan. Truko bat da, ikuslearen atentzioa hasieratik harrapatzeko. Tranpa bat. Egia da Barriek Peter Llewelyn Daviesen izena erabili zuela Peter Pan pertsonaia sortzeko, baina izena baino ez zuen erabili, ze, Barrieren gusturako, "Michael zen Peter Pan", berak geroago esango zuenez.

Bestetik, pelikulak guztiz ukatzen ditu inork baztertu ez dituen zenbait hipotesi, esate baterako, Barrieren ustezko pedofilia. Hipotesi bat baino ez da, eta ni ez naiz inor hori baieztatzeko, baina ukatzeko ere ez. Eta pelikulan, berriz, Barrieren irudi onbera ematen da, une batean lagun batek esaten dionean "zurrumurru batzuk" daudela, eta Barriek erantzuten dionean ea "jendeak zelan pentsa dezakeen horrelakorik", aztoratuta. Ukatu egiten da aditu askok sendotzat ematen duten hipotesia. Baina hori ez da asko inporta zaidan kontua, hala ere.

Azkenik, egia-bilatzaileak ezin du ziurtatu zenbait gauza errealitatean oinarritutakoak diren, baina, hala ez badira ere, ondo jasota daude. Sinesgarriak dira eta itzultzailea ere gustura geratu zen. Pelikularen amaiera aldera, berriz, badago eszena polit bat, azukre puntutxo batekin hasten dena eta, azkenean, Azucarera del Ebro enpresaren esponsorizazioa jaso duela ematen duena: Llewelyn Davies andrea gaixorik dago eta "Peter Pan" obraren saio bat antolatu diote etxean. Dena goxo eta polit doa, harik eta... ala! azukre-feria! ñoñokeriaren piroteknia!! tira, ez dizuet gehiago esango. Amaiera ere eskasa da.

Itzultzaile egia-bilatzailearen aholkuari kasu egiten badiozue, ez sinistu pelikula honek kontatzen duen guztia. Ikusle arruntak, berriz, lasai-lasai esango dizue: ondo egindako pelikula bat ikusi nahi baduzue, joan trankil, pelikula ona aurkituko duzue eta. Tranposoa, baina ona. Karteldegian hobeak dauden arren.