Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Lagun batek esan dit lagun batek esan diola / Erramun Landa: «Arte munduaren saltsa ez da sormenerako lagungarriena»

Erramun Landa: «Arte munduaren saltsa ez da sormenerako lagungarriena»

gabiria 2005/11/21 08:23

Eako etxeko atea zein Bilboko estudiokoa adeitasun berberarekin zabaltzen du Erramun Landak, gure gaurko pinturan derrigorrezko erreferentzia den artista honek. Gorte kalean dauka estudioa: kanpoan, errealitate gogorra, prostitutak; barruan, estudioan, Landaren pintura ere krudela da. Baina margolariak umore bikaina dauka, eta hitz-jario inteligentea. Bere pintura ukapen hutsa da: beltzez pintatutako paperetik abiatzen da formak sortzeko, eta, pintatu ahala, ukatu ahala, bere burua eraikitzen du.

Ez naiz aditua pinturan, baina zure pintura ederra bezain gogorra iruditzen zait.

Irudiak gogorrak izatea interesgarria iruditzen zait: bigunegiak irteten zaizkidanean mesfidantzaz begiratzen diet. Kanpotik ikusita oso gogorrak dira, baina niretzat beharrezkoak dira, gogortasunak esnatu egiten baitu egiaren zati bat. Denbora neraman hau egiten, baina, egun batean, pintura honen gaineko kontzientzia hartu nuen, konturatzean kalean ez zegoela nire pinturan zegoena. Ez da beste errealitate baten errepikapena: errealitate bakarra bertan ematen da.

Errealitate iluna, hala ere.

Baina nik botika bat hartu dut nire pinturarekin ez sufritzeko. Une batean, amildegi sentsitibo batean sartu nintzen, eta geroztik hor nago. Amildegi hori babesik gabeko errealitate bat da.

Zer da amildegi sentsitiboan sartzea?

Gauza zoragarria da, apustu handia eta, era berean, bakardade handia. Dena esnatzen da inguruan. Amildegi sentsitiboan sartzean, ez da bizitzako arlo bakarra ukitzen, baizik eta guztiak. Ni beti bizi izan naiz amildegi horretan, baina orain kontzienteagoa naiz.

Amildegiaren aurrean zer egin behar da: pauso bat aurrera ala pauso bat atzera?

Amildegi aurrera heldu bazara eta amildegia ikusten baduzu, asko lortu duzu. Amildegia ezagutzea eta aukera hori dagoela jakitea izugarria da. Eta nik uste dut, zalantzarik gabe, pausoa beti aurrera eman behar dela kasu horretan.

Zuloan jausteko arriskuarekin?

Amildegian jausteak izan ditzake arriskuak, arrisku psikologikoa adibidez. Eta arrisku hori izugarria da. Baina gauero egoten gara leku horretan, ametsetan esate baterako. Desoreka psikologiko horretan, esan nahi dut. Arrisku guztiekin jausi behar da amildegian: atzera egitea erosotasun intelektual eta sentsitiboan geratzea da.

Ze exijentzia maila eskatzen dizu pinturak?

Pinturak dena exijitzen du, ez dizu uzten partzialtasunean egoten. Sormen arloan, eta sormena diodanean sormen puruari buruz ari naiz, ez gaur eguneko sormen kuantitatiboan, bada, sormen arloan exijentzia absolutua da, eta exijentziak berak exijitu egiten dizu, tiratu egiten zaitu.

Literatura irakurtzean ere, zure exijentzia hori asetzeko erabiltzen omen dituzu liburuak.

Azken sei hilabeteetan idatzita aurkitu ditut azken 25 urteotan izan ditudan bizipenak. Nik oso urrun sentitzen nituen arloetan, gainera: teologian edo poesia mistikoan, adibidez.

Baina ez duzu zure burua irakurletzat.

Ez naiz irakurlea: testuak estudiatu egiten ditut. Hamabi urte egon naiz Louis Aragonen Habitaciones liburuari lotuta, eta oso bizipen interesgarriak ekarri dizkit. Ez dakit zenbat aldiz irakurri dudan, baina ez dut behin ere liburu berbera irakurri. Lehenago, Rayuela liburuarekin, identifikazioa sentitu nuen pertsonaiekin: 1983 edo 1984 inguruan izan zen, egunez lo egin eta gauez marrazten nuen garaian.

Hori egiten zenuen?

Bai. Animikoki oso lurralde gorabeheratsuetara eramaten zaitu horrek, baina espiritu gorabeheratsu hori neure egin dut. Gorabeheratsua dela diot, baina horrek ez du esan nahi azaleko bizitza dudanik: buru-belarri sartu naiz arlo honetan, guztiz inplikatu naiz fisikoki, sentsitiboki, pertsonalki... bizitza antolatu dut honen inguruan. Eta arlo honen barruan gorabeherak daude, baina soilik honen barruan. Niretzat sekulako ahalegina da obra modu honetan sortzea, baina lortzen dudanean, beti da lehenago lortu ez dudan zerbait.

Beti bilakaeran, beraz: ilustratzaile aritu zinen, Aizu! aldizkariaren sortzaileetako bat izan zinen, ETBn ere lanean...

ETBn, tamalez! Ipini letra handiz "tamalez", kar-kar... Eta gero, baita ere, arazoak izan ditut kultur munduarekin, ulertu ezinak... Ez dakit noraino kultur mundua kaltegarria edo onuragarria den pinturarentzat, ez dakit. Arte mundua bera, saltsa hori, ez da sormenerako lagungarriena.

Eta, hala ere, saltsa hori gabe zaila da arte munduan aritzea...

Zaila, zaila... errealitatea horrelakoa da. Gertatzen dena da errealitatearen aurrean jarrera edo sentipen batzuk ditudala. Ez dut esaten hori alda dezakedanik edo hori egingo dudanik, ez dut energia gehiegi gastatuko horretan. Esan dizut zertan gastatuko ditudan energiak: lanean. Aurkitu dudan bidea hori da: zaurian ahalik eta barruen sartu. Eta zauririk ez badago, saiatu egiten.

Zure buruari min egin arte?

Nire buruak alde batetik sufritu egiten du, baina bestetik bere nortasuna aurkitzen du. Aspaldi da nire planteamenduak min egiten diola nire buruari, baina, bestetik, planteamendu honek nire burua ulertzeko balio dit. Berandu deskubritu nuen desberdina nintzela, lagun bati amesgaiztoak kontatzen hasi nintzenean. Harrituta geratu zen, eta orduan hasi nintzen nire burua urruntasun apur batekin ikusten. Urte luzez nire buruarekin lar inplikatuta egon naiz, baina une batean argazkitik mugitu naiz, eta urruntasun horrek lagundu egin dit.

Urrundu egingo zinen, baina, pintura hau egitean zeure burua etengabe irudikatzen ari zara, ezta?

Baina nire burua irudikatzen baino, nire burua eraikitzen ari naizela esango nuke. Kuriosoa egiten zait esaten didazunean ametsak errepresentatzen ditudala. Ez, inondik ere ez: pintatzen dudanean, orduantxe sortzen da pintatutakoa. Errealitate hori orduan esnatzen da. Hemen badago beste "estrategia" bat modu ez-kontzientean etorri dena urteen poderioz: ikusi pinturen tamainak. Gero eta txikiagoak dira. Materiala ere paper hutsa da orain. Koloreetan ere, erretorika negatiboan, honaino heldu naiz. Ez dut ekipaje handirik nahi, ez dut zamarik nahi.

Hori da Denbora ez da distantzia erakusketari buruzko laburmetraian diozuna: airea behar duzula.

Eta nork ez? Kar-kar... Airea erreferentziak dira, gauza berberei buruzko ikuspegi ezberdinak. Ideien airea eta erreferenteen airea etenik gabe aurkitu behar dugu: ez bilatu, baizik eta aurkitu. Poema erreferentzialak behar ditugu, mundu honetan lehenago ibili direnen poemak. Airea behar dut, baina aspaldi hildakoen liburuetan baino ez dut aurkitzen. Liburu horietan airea gordeta dago, San Juan de la Cruzen poemetan esate baterako.

Laburmetraian zure margoen errealismo psikologikoa ere aipatzen da.

Horrekin esan nahi nuen hauxe dela gure egoera psikologikoaren ikuspegi erreala, mozorrorik gabekoa. Denbora luzez, pentsatu izan dut irribarreak ez zeukala zentzurik, teatralizazio handia zela. Kanpora begira sortutako zerbait zela iruditzen zitzaidan, eta benetakoagoak zirela ukitu dramatikoagoa duten obrak. Oraingo obra hortik ulertu behar da.

Bakardadea ere sumatzen da lanotan...

Hau bakardadearen gaineko analisi handi bat da. Egunerokotasunak urrundu egiten gaitu barne-bizitza txikiena izateko aukeratik. Bere garaian hortik babesteko beharra izan nuen, eta urrundu, eta bakartiago geratu. Orain ez dut sufritzen bakardadean. Benetako erreferentea aurkitzean, bakardadea izango da zure kidea: sortze prozesu osoan, bakardadea zure ondoan dago jezarrita, eta bakardadeak bakarrik lagunduko zaitu. Nire obran ametsak, barne-bidaiak, malenkonia, oroimena... agertzen dira, eta horrekin bizi ahal izateko besteengandik urrundu beharra daukat.

Amesgaiztoak bai, baina ametsik baduzu zure obran?

Orain barre egiten dut nire ametsak gogoratzean: ze amets arraroak! Garai batean beti izaten nituen berberak: kanposantu erraldoiak, hilkutxak sutan... Ean elizaren inguruan bizi ginen, elizan akolitoa nintzen eta ehorzketetara eramaten ninduten... Horiek denak sinboloak dira, eta badakizu sinboloetan ez duela errealitatearen logikak funtzionatzen, irudien araudiak baizik. Eta irudiak polisemikoak dira, zentzu asko dituzte, ez dute esanahi lineal edo literalik.

Haurtzaroa aipatu duzu, eta, obra hau ikusita, garai hori zuretzat garrantzitsua dela dirudi.

Haurtzaroak eta nire amuma Marikospak pisu handia dute, bai. Baina nire adinera helduta, dudan traiektoriarekin, hori transgreditu nahian nabil. Nire Obabatik, Eatik, imajinario horretatik ihes egin nahian nabil. Lanean, amildegian, zaurian atzamarra sartzen laguntzen ez didan guztia zama da niretzat. Orduan, orain arte errealismo magikoak balio izan badit, momentu batetik aurrera ez dit balio. Eta errealismo magiko horretako pertsonaiek ere horixe esaten didate: nire amumak sakatu egiten nau bide propioa egitera.

Zerk eraman zintuen pintatzera?

Oso zaila da... igoal galdera zuzena da "zerk eraman zaitu beste gauzak abandonatzera, pinturaren alde?". Pinturak aukera ematen dit... egia esango dizut: kaskarkeriatik ihes egiteko.

Errealitatea eta zure burua gainditzeko modua izan daiteke?

Beste arrazoi handietako bat izan daiteke besteengandik maitatua eta preziatua izateko. Hasiera batean bai.

Lehen trazu arinagoak egiten zenituen, baina landu dituzun gaiak gogorrak izan dira beti. Esate baterako, Atxagarekin batera egindako Frontera permeable erakusketako irudiak aintzat hartzen baditugu.

Erakusketa hartan, gauzarik gordinenez modurik goxoenean hitz egin daitekeela ikusten zen. Kontraesan horretan dagoen marruskadura oso interesgarria da. Hala ere, nire estiloa ez da gauza bilatua. Nik ez den hori bilatzen dut; beraz, oso zaila da jakitea zer ari naizen bilatzen, kar-kar-kar...

Eliminazioz bilatzen duzu, beraz? Ez den horretara heldu arte?

Ez dut teknika bat aukeratzen teknika hori hor dagoelako, baizik eta beste teknikak bazterrean utzi ditudalako. Eta teknika bat baztertzen ez badut, horren arrazoia da prozedura horrekin ez nagoela aseta, eta berarekin jarraitu behar dudala.

Dena deuseztatzea da nahi duzuna...

Bai, deuseztatu da hitza. Ezinbestekoa da errealitate guztiak, dialektika posible guztiak akabatzea, errealitate eta dialektika berriak sortzen dira eta. Sormenerako bidea hori da, ez dago besterik.

Eta zure gaurko pinturan hori argi ikusten da: beltzetik abiatzen zara margoa sortzeko.

Bai, baina ez da komeni ideia horiei buruz modu pragmatiko edo dogmatikoan hitz egitea, ze, zorionez, prozedura urrundu egiten da arrazionalismotik. Gaur egungo mentalitateak ez-arrazionala dena ere koadrikulatu egiten du, baina uste dugunean artea edo poesia lotuta dugula, artea beste nonbaiten sortzen da. Hori da duen abantaila. Ez dut nahi baliabide kulturalik eta teknizismorik: nire ortuan letxuga bat landatu eta berez sortzeko moduko lur onik zegoen ikusteko apustua egin nuen, abonurik erabili gabe. Oso apustu serioa izan zen eta onik atera nintzen. Artea zer den ikasi behar izan dut, gero artea zer den ahazteko eta teknika primitiboetara jotzeko. Teknika guztiak ikasi, gero honelako marrak egiteko! Kar-kar...

Ematen du pintura hau biluztea dela. Zuk janztea dela esango didazu baina...

Niretzat sortzea da. Ez banitu pintura hauek egingo, ez nintzateke ni izango.

Baina zure izaera eta zure pintura ez datoz bat: beltzez pintatzen duzu baina zu ez zara beltza.

Gauza bat da kanpotik zelan ikusten zaidan. Nik ez daukat adostasun handirik nire gorputzarekin, eta nire burua ezagutzen ari naiz. Akaso hau guztia gazteagoa nintzenean egin nezakeen, baina asko kostatu zait honaino heltzea. Beharbada hori da pintura ulertzeko klabeetako bat: nahiko analfabetoak garela gure barne-mundua ezagutzeko unean.

Pertsonaia zatikatuak egiten dituzu, marra luzeekin, erdi lainotan...

Besorik gabeko figurak edo buru solteak irteten zaizkit, baina ez da bilatutako zerbait. Nire ezezko erretorikan, koloreak baztertu eta beltzarekin geratu nintzen. Forma aldetik, sakonera zerbait teatrala iruditu zitzaidan, irribarrearen kontuaren antzera. Orain, nire formak bertikalak dira soilik. Konposaketa oso sinplea da: hondoa eta figura. Formatua, berriz, beti horizontala. Elementu gutxiegi dira, baina honaino heltzeko balio izan didate.

Papera beltzez pintatu ostean, begira geratzen zara. Zer ikusten duzu kontenplazio horretan?

Hori da nire prozedura: dena beltzez pintatu eta begira geratzea. Eta nire buruak, edo argi izpi batek, edo kasualitate batek... elementu figuratiboak sortzen ditu. Lehenengo aurpegiak ikusten dira, baina ez diet kasurik egiten. Gero espero gabeko formaren bat agertzen da, oso gutxitan figura oso bat. Elementu bat agertzen zait eta, horrekin lanean hasita, beste elementu batera heltzen naiz. Ez dut aurretik ikusten eszena osoa.

Kasualitatea aipatu duzu. Ze leku dauka zure lanean?

Argi izpiarena izan daiteke kasualitatea, baina hemen, lanean, ez dago ezer kasuala: irudi bat sortzen da, egun horietan beste asko egin ditudalako. Beraz, zentzu horretan ez da kasuala. Kanpotik apur bat isolatuta egon beharra daukat, eta horrela, errealitatearen pertzepzioa aldatu egiten da guztiz: bakarrik geratu beltzez pintatutako irudi baten aurrean, musika jakin batekin... denboraren pertzepzioa aldatu egiten da. Hainbeste aldatzen da, denbora izateari ere uzten baitio, beste gauza bat izateko: denbora hori ezin da logikaren baremoarekin neurtu, baizik eta, beharbada, bizipen eta oroimenen baremoarekin.

--------------------------------------------------------------------------------

Telebista

«Intelektualki dugun gaitasuna liluragarria da, baina ez dugu erabiltzen. Hor daude izugarrizko tresna teknologikoak, ordenagailu itzelak... baina ez diegu inolako erabilpen sortzailerik ematen. Bost urtez egon nintzen telebistan goi mailako teknologiarekin irudiak egiten, baina produkzio horrek ez zuen batere merezi. Telebista aukera ikaragarria da kulturalki, eta, horregatik, egiten duen mina handiagoa da, kontuan hartuta zer komunika dezakeen eta zer komunikatzen duen».

Erretrakzio estetika

«Pintatzean, progresio baten barruan egon naiz, baina, bat-batean, zerbaitek min egin eta atzera egin dut, hortxe geratuta. Une horretan, soberan neukan guztia bota dut, eta lau gauzarekin geratu naiz. Hori da erretrakzio estetika: norabide progresiboa daraman prozedura bat, bat-batean gelditu eta apur bat atzera egiten duena. Karakolen adarren antzera, ukitzen dituzunean».

Molde kulturalak

«Kultur arloan gauzak aurrera ateratzeko dauden aukerak muga moduan ikusten ditut, aukera moduan baino: erakusketa bat egitea edo liburu bat argitaratzea oso konplexua da, eta horrek mugatu egiten du gure produkzioa. Niri kultur arloko ikuspegien arteko dialogoa interesatzen zait, eta uste dut badela sasoia finkatutako molde kulturaletatik aparte beste bide batzuk sortzeko».

Nortasun agiria

Erramun Landa Bizkaiko kostaldeko Ea herrian jaio zen, 1958an. 80ko hamarkadan liburuak ilustratzen egin zuen lan, Aizu! aldizkariaren sortzaileetako bat izan zen eta ETBn ere aritu zen, diseinu grafikoan. Gaur egun, irakaslea da EHUko Arte Ederretako Fakultatean. Egin dituen erakusketa ugarien artean azkena Denbora ez da distantzia izenekoa izan da, Edorta Jimenezekin batera prestatua. Azaroaren 15etik aurrera Bilboko Henao kaleko Lumbreras Galerian ikusi ahal izango da bere erakusketa berria.

etiketak: Berbak
Julen
Julen dio:
2005/11/24 00:49

Eskerrik asko, Peru.

Sano interesantea da Erramunen pintetako modua, eta zer esanik ez bere pentsetako modua. Pozten naz iruditu bajatzu sakondu dogula bere estiloan eta bere izateko eran.

peru
peru dio:
2005/11/23 13:06

oso entrebista ederra eta mamitsue zorixonak bixoi

Iruzkina gehitu

Erantzuna formulario hau betez utzi dezakezu. Formatua testu arruntarena da. Web eta e-posta helbideak automatikoki klikagarri agertuko dira.

Galdera: Zenbat dira hogei ken bi? (idatzi zenbakiz)
Erantzuna:
Aurkezpena

Julen Gabiria

Ostiralez jaio nintzen, neguan eta arratsaldean, Estokolmo Sindromea lehenengoz agertu zen urtean. Geroztik, neguko ostiral arratsaldeen beharra izaten dut, batez ere udaberriko astelehen goizetan.