Jon Arretxe: “Umore delirantea erabili dut”
Jon Arretxek (Basauri, 1963) irakurlea harritu eta dibertitu egin nahi duela dio bere detektibe-nobela umoretsuekin. Horietakoa bigarrena du Kleopatra, komikietako mundu gordin, ilun, zoro eta absurdoa dakarrena, Basauri night club baten inguruan girotutako misterioan.
Bi urteren ondoren, nobela beltz umoretsura itzuli zara, "Manila konexioa" liburuarekin hasi zenuen ildora. Gustura genero honetan?
Oso gustura. Jolas baten modukoa da niretzat horrelakoak idaztea, dibertitu egiten naiz, eta irakurlea dibertitzea ere nahi nuke, dibertitzea eta harritzea, ustekabean harrapatzea gertakizunekin. "Manila konexioa"k zelako harrera zeukan ikusi nahi nuen bigarren nobela beltzari ekin aurretik, eta emaitza onak animatu egin nau antzeko istorio bat eratzen, lehengo pertsonaia nagusiak aprobetxatuz.
Zer da funtsezkoena bertan: misterioaren alderdia, ala barre eragitea?
Batez ere misterioarena, baina egoera umoretsuak bilatuz, gertaera zoroak, harrigarriak, parodia eginez eta absurdoa landuz.
Eta nola definituko zenuke hemen darabilzun umore-mota?
Liburuak argitaratu aurretik kritikatzen dizkidan adiskide aditu baten arabera, umore "delirantea" erabili dut. Nahiko adjetibo egokia izan daitekeela uste dut.
Liburuko protagonistak, noski, Simon Artabe eta bere laguntzaile Etxebe dira. Nolako ikerlariak dira hauek?
Antiheroiak dira, pertsonaia karikatureskoak, ohiko detektibe adimentsu, indartsu eta galanten guztiz kontrakoa. Etxeberi, dena dela, halako sinpatia puntu bat dariola uste dut.
Nobela honetan bada beste pertsonaia nabarmen bat: Putz edo Perales...
Agian berau da pertsonaiarik deliranteena. Bere aita ere hilko luke odol hotzez herentzia eskuratzearren, tren azpira botata, jakina. Izan ere, Peralesek halako obsesioa dauka trenekin. Trenbide zaratatsutik bi metrora bizi da, etxe-zulo baten; igel-tokazalea da, apustuzalea, ama night-club baten (Kleopatran) dauka lanean bien mantenua lortzeko...
Gasteiztik atera zara oraingoan, ondo ezagutzen duzun beste inguru batera joateko...
Zorretan sentitzen nintzen neure herriarekin, liburu batzuk asko estimatzen dudan Gasteiz aldean kokatu ondoren. Hori dela eta, Kleopatra-ko istorio nagusia Basauri-Galdakao-Arrigorriaga aldera eraman dut.
Erregistro desberdinak, freskotasun bila
Aipagarria da pertsonaien itxura deskribatzeaz gainera, bakoitzaren hizkera ere berezia dela.
Nik uste euskal literatura berrian dugun arazo handienetakoa erregistro desberdinen erabilera eskasa dela. Ahalegin berezia egin dut alde horretatik Kleopatra-n, Manila Konexioa-n egin nuen bezala, ze pertsonaia guztiek euskara batu estandarrean hitz eginez gero liburuek freskotasuna eta sinesgarritasuna galtzen dituzte.
Liburuan komikizkoak dira orri batzuk, baina obra osoan nabari da halako komiki-estetika bat, ezta?
Komiki-estetika oso nabaria dela uste dut, eta irakurleak hasiera-hasieratik zer topatuko duen jakiteari funtsezkoa deritzot kasu honetan. Horregatik ipini ditugu Cristina Fernandezek egindako komikiak hasieran (eta amaieran), irakurleak "kontxo!" esan, txipa aldatu eta beste logika batez har dezan etorriko zaiona.
Estetika horrek egiten ditu zilegi liburuko gordinkeria eta krudelkeria zenbait?
Bai, duda barik, ze ohikoagoa da mundu gordin, ilun, zoro eta absurdoa komikietan nobeletan baino, eta irakurleak irudien laguntzaz askoz hobeto asimilatzen ditu halako istorioak. Nik esango nuke komiki nobelatu gisa ulertu behar dela Kleopatra.
Eta hurrena, beste nobela beltz bat, bidaia-liburu bat ala zer...?
Beste nobela beltzen bat idatziko dut noizbait, irakurleek harrera ona egiten badiote Kleopatra-ri. Nire asmoa da gero eta tarte handiagoa ematea ilustrazioei, komiki nobelatutik "nobela komikitu"ra heldu arte ia. Dena dela, hurrengo liburua bestelakoa izango da, ziurrenik, zerbait serioagoa, emozioak edo hunkidurak bilatzen dituena; agian bidaia-liburua, agian ez. Aspaldi honetan txandakatu egiten ditut era bietako lanak eta oso gustura nabil horrela.