Markos Zapiain

Dirudienez beste barik onartzen da badela aurrena bikotea eta gero bestea, hirugarrena, bikoteari kanpotik iristen zaiona.

Horrela gertatzen ote dira gauzak benetan?

René Girard filosofo kristau bikainak dioenez, bestea, hirugarrena, bikotearen osagai da berez, bikotea osatzen den unetik beretik.

Kontuan hartu behar baita nola dabilen giza desira. Ez dugu desiratzen, gezur erromantikoak uste bezala, gure kabuz eta bakarka. Aitzitik, gure nahia beti mimetikoa da, nobeletako egiak adierazi legez. Soilik desiratuko dugu beste batek desira duela sentitzen duguna, edo lezakeela. Ez dago erabat autonomoa litzatekeen desiratzailerik. Horixe erakusten dute On Kixotek, Madame Bovaryk, “Gorria eta Beltza”k, “Senar eternala”k, “Denbora galduaren bila”k eta Shakespeareren obra osoak.

Gure bikotekidea izango dena ez zaigu aurrena desiragarri eta ondoren desiratu; aldiz, aurrena aldez edo moldez desiratua dela egiaztatu eta ondoren bilakatuko zaigu desiragarri.

Bestalde, Girardek azpimarratu du inork ez duela berez desiragai izateko dohain misteriotsurik; orobat, edonor bihur liteke desiragai, mimesiaren bidez.

Girardenzat, maitasunak ez ditu maitalea eta maitea zuzenean lotzen. Desiraren egitura triangeluarra da beti: desiratzailea dugu, maitalea; gero hirugarrena, bestea, bitartekaria; eta azkenik maitea, desiratua.

Hirugarren hori, bitartekaria, maitaleak bolada jakin batean prestigio berezi batez hornitu duen idoloa litzateke, eta bere aldakiak: gurasoak, adiskide ospetsuren bat, irakasle bat, artistaren bat, pertsonaia eder bat, egiazkoa zein alegiazkoa. Beti da behin-behinekoa, igaro egiten da, besteren bati lekua utziz.

Hona Girarden esanetan nondik datorkion bitartekariari prestigioa: desiratzaileak irudikatzen du bitartekariaren desira autonomoa dela, desiratzailearena ez bezala. Desiratzaileak ikusten du bere desirak kontingenteak eta aldakorrak direla, eta bitartekariarenak alderantziz sendoak direla imajinatzen du, hirugarren horrek badakiela zer nahi duen (jakina, ez da egia).

Alde batetik, desira mimetikoari buruzko Girarden teoriak argitzen du zergatik maite dituen horrenbeste jendek nartzisoak: hauek beren burua biziki desira baitute, desiratu ageri dira beti eta beraz desiragarri. Eragiten duten desiraren lehenbiziko bitartekariak izaten dira. Beren baitan itxiak izate horrek, besteenganako ezaxola horrek, beregaintasun bikain batez apaintzen ditu kanpotik aztertzen dituenaren begietara.

Bestetik, teoria horrek jelosia desiraren garapen normal eta osasuntsuan txertatzen du. Jelosia ez da sortzen jatorrian harmoniatsua omen zen maitasun harreman batean kanpoko hirugarren maltzur batek supituki muturra sartzen duelako.

Izatez, esan bezala, desiren mimetismoak gehienetan jadanik maitatuak direnak maitatzera bultzatzen gaitu; ondorioz, abstrakzio txar baten ondorioz bereizten ditugu alde batetik maitasuna eta bestetik lehiakide mimetikoak, maitasun horren beraren idoloak eta bitartekariak. Abstrakzio txarra, ilusioa eta hipokresia. Horrenbestez, jelosiazko maitasuna ez litzateke maitasun anormal, donge edo perbertso bat.

Alferrik da, Freuden antzera, jelosia azaltzeko orduan jeloskorraren eta bere lehiakidearen arteko erakartze homosexual baten hipotesia erabiltzea. Girarden iritziz, erakarpen homosexual hori ez baita ezein datu natural funtsezko, baizik mekanismo mimetikoaren etapetako bat, lehiakide miretsiarenganako liluraren etapa.

Horrela, Girardenean homosexualtasunak esentzia bat izateari utziko dio, ez da diferentzia baten esentzia izango; aitzitik, jokabide logiko bilakatuko da, lehia mimetiko baten erotizatze.

Girarden ustez, desira homosexuala ez da berezia. Eta berezitasun femeninorik ere ez dago, desiratzeko moduari dagokionez behintzat.

Nagisa Oshimaren filman (1986), Peter, goi mailako diplomatiko ingeles bat, Parisen bizi da, emazte Margaretekin (Charlotte Rampling) eta semearekin.

Azken aldian ordutegi arraroa darabil Margaretek. Senarrak gezurretan harrapatu du.

Amoranteen logelan sartu eta txinpantze batekin kausituko du ohean emaztea.

Peterrek Max etxera ekartzea onartuko du, etxabere gisa, zibilizatuaren itxurak eginez. Baina Maxek ezin du bere amodioa gorde. Ezta Margaretek ere. Bisitak eta gizartea aztoratuko dituzte.

(Max elebiduna den arren -soilik pasiboa-, eta Margareten etxeko hizkuntza ingelesa, frantsesez egingo dio txinpantzeari, Victoria Abril neskameari bezala, beti ere begirunez eta goxo. Baina hegoaldekoari hegoalderaz behar zaio mintzatu. Eta anitz ingelesentzat da txinpantzea neskame espainola bezain hegoaldeko.)

Peterrek, gero eta jelostuago, emaztea galderez josiko du: nola maitemindu zineten?

(Zooan izan zen, bat-bateko bihotz zaztada, luzaro gelditu ginen elkarri begira. Orduz geroztik egunero itzultzen nintzen, Max berriz bakartu egin zen, ez zuen nahi nirekin baizik, Max malderra... Merke erosi nuen.)

Larrua jotzen duzue? Eta?

(Erantzuteko gogo handirik ez Margaretek.)

Prostituta bati ordainduko dio diplomatikoak txinpantzearekin larrua jo dezan, bere emazteak nola egingo ote duen eta zer sentituko jakiteko asmoz, baina prostituta ez izaki Maxen estilokoa. Emakume bakarreko txinpantzea duzu Max, leiala eta fidela.

Biziki maite du Margaret.

Pentsa liteke beharbada senarraren burukontrol ingeles gibela konpentsatzeko aukeratu duela Margaretek txinpantzea. Ordea, Margaretek berak zehaztuko duenez, “Maxek ere ni aukeratu ninduen.”

Maxen maitasunak gozoro asebeteko du Margaret, King Kongen ezina azkenik ekinez mamituz itxuraz.

Halako batean Margaretek ama zaintzera joan beharko du eta Max hunkigarriki goibel geldituko da maitea gabe: ez jan, apenas mugitu, harik eta Margaretek telefonoz beren abesti kuttuna kantatuko dion arte, txinpantzea osatuz.

Ezin bereizirik bizi. Senarrak Margareti Maxek etxetik derrigorrez alde egin beharko duela agintzen diolarik, emazteak “orduan ni ere joango naiz” ihardetsiko dio.

Zenbait egunez Peter urduri lehiatuko da Maxen aurka, Margaret bereganatzekotan amodioa inoiz baino ederkiago egiten ahaleginduz eta abar.

Baina gero, emaztea eta maitalea azkenik txortan ikusi ondoren (Margareten baimenaz, belauniko, ateko sarrailetik begira) Peter desorekatu eta zimino bilakatze biolento batek harrapatuko du, ingelesaren patxada topikoa zeharo gainezkatuko duena.

Edonola ere, pasadizo xelebre batzuen ostean badirudienean azkenik Margaretek Max bere sendian, senarra barne, ongi integratu duela, filma Margareten imajinazio batez amaituko da: Max hil egingo du.

Zentzu honetan, eta ziminoarekiko harremanari dagokionez, Margaretek Arantxa Iturberen antz handiagoa du Elsa Scheelenena baino. Margareten zein Iturberen mugimendua honelakoa baita: lehenbizi hurbilketa liluratua, giza arazoentzako zimino konponbidearen ametsa. Baina ondoren bereiztea, ukoa, hilketa.

Philip K. Cano nuen ipinia, baina egokiago Harkaitz K. Dick, oihartzun eskatologikoak saihestuta.

Joan den hilabetean ikusi genuen euskal idazle batzuek ziminoari lotzeko gizakiaren era berezi bat nabaritu dutela: Txillardegik ziminoarekin nahastea, zimino bilakatzea; Iturbek ziminoagandik bereiztea; Garcia Vianak ziminoa erabiltzea.

Harkaitz Canoren Neguko Zirkua ipuin liburuko “Elephant Terrible” ziminoarenganako amodioak mugituko du, pasioak. “King Kong”en zimino arrari egin zitzaion ezinezko emakumea maitatzea; ordainez, Canorenean ezinak giza amodioa itoko du, zirku bateko bezatzaile Linoren amodio zaila. Euskaldunok bezala, ziminofiloak ere erreprimiturik baitaude. Ondorioz, gehien sufritzen dutenak ziminofilo euskaldunak izango dira noski.

Canoren ipuinean Gorky, zirkuko langile bat, tiroz hilik agertu da. Linoren errebolberra erabili dute. Gainera, Gorky azken aldian Linoren emaztearekin zebilen.

Linok aurrena aitortuko du tiroa istripuz atera zela, pistola garbitzen ari zenean; baina gero Bruno txinpantze arrari leporatuko dio hilketa. Errebolberreko hatz markek arrazoia eman diote, txinpantzearenak dira...

Baina ez Brunorenak!

Elsarenak baizik.

Bere gezurren bidez, Linok Elsa babestu bide du. Linok ez baitu Bruno maite, makinaz idazten duen munduko zimino bakarra izan arren, baizik Elsa, zirkuko izarra, labana-jaurtitzaile pertxenta.

Linori galdeketak egiten dizkion komisarioak ez du lortu Lino zigortzea, nahiz uste duen Linok Elsari errebolberra erabiltzen irakatsi eta Gorkyri tiro eginarazi ziola, terminologia klasikoaz esateko kontzienteak inkontzientea baliatu zuela.

Aske utzi zutela irakurri zuen egunkari berean, komisarioak beste albiste bat ere irakurri zuen: eskizofreniko bi ezkondu ziren. Bataren lagun imajinarioa Paulova dantzaria zen eta bestearena banpiro bat. Azkenik eskizoek Paulova eta banpiroa ezkonaraztea lortu zuten, eta beraiek ezkontzeko libre geratu.

Zizek leninista modernoaren ustez, eskizofreniarik gabeko bikote hetero askoren oinarrian protomamu hau genuke: emakumeak konplikaziorik gabeko zimino ar indartsu agortezin bat du amets, “Max, mon amour”, ez ahul neurotiko ezindua baizik piztia potente bat; eta gizonak berriz esaneko cyborg bat, panpina perfektuki programatua, robot otzana, ez diona ezustean eta era kapritxosoan errietarik egingo, “Androideek ardi elektrikoekin egiten ote dute amets?” eta “Blade Runner”ekoen antzekoa.

Zimino arra emakumezko androide batekin txortan: horra larrua jotzen ari den edozein bikote arruntaren itzal espektral eta euskarri fantasmatikoa. Ziminoa eta cyborga: desleialtasunaren inongo beharrik ez lukeen bikote posmoderno biribila.

Dena den, emakumeak zimino arra badu amets, eta gizonak berriz ziberremakumea, galde liteke halaber zer arraio ote duen amets ziberremakumeak, edo, Philiph K. Dick-en liburu ospetsuaren izenburua errepikatzeko, “Androideek ardi elektrikoekin egiten ote dute amets?”

Eleberri horretan Luba Luft androide emakumezkoa ageri da. Laser tiro batez hil dezaten baino lehen museo batean dago, Edward Munchen “Nerabezaroa” margolanari begira. Neska bat erakusten du ohe ertzean eserita, biluzik, eskuak magalean gurutzaturik, harrituta eta izututa.

Orduan Luba Luftek esango du humanoen baitan badela zerbait misteriotsua eta hunkigarria, horri begiratzen diola beti, humano izan nahi lukeela, gorroto dituela androideak. Emakumezko humanoen nahiak eta gogoetak imajinatzen dituela behin eta berriro, haiek imitatzeko, haiek bezalakoxea izan nahi baitu.

Cyborg eme garrantzitsu batek behintzat emakumezko humanoa du amets. Andre humanoa funtsezkoa da haren oinarri fantasmatikoan.

Ordea, cyborg emea nekez helduko da jakitera andre humanoa amets duela eta erakargarri zaiola besteak beste andre humanoak bere aldetik zimino arra amets duelako, etengabeko amets horrek egituratzen baitu bere nortasuna eta misteriotsu eta hunkigarri bilakatzen, Zizeken burutapena egia bada bederen.

Zentzu honetan, eta amaitzeko, onartu behar Txillardegik berriro ere asmatu duela honako hau idatzita: “Gizartea zoo mota bat da. Edozein bikote pittin bat aztertu eta berehala nabarituko duzu piztia kaiolatua eta tximuaren mamua”.

Zoofiliaren unibertsoan bada datu deigarri bat: txinpantzea eta gu oso gara hurbilak, ia berdina dugu genoma, baliteke behiala sexu harremanak elkarrekin eduki izana...

Hala ere, zoofiliarako oroz lehen zaldia eta zakurra maite ditugu.

Epelago, baina ahuntza, sugea eta arraina ere bai.

Ziminorik ez ordea, edo apenas.

Hori ikusi dut bederen Interneten.

(Zoofilia ziminoarekin, sarean aipatu egiten da, baina doinu nolabait esan zientifiko batez; ez dira haatik zoofiloak berotzeko moduko bideoak jartzen.

Bestalde, Ann Althouse-k "datu zientifiko" gisa saldu nahi den ideia arraro bat eztabaidatzen du: gizona ez bezala, andrea berotu egiten ei da ziminoak larrutan ikusita.)

(Bide batez, bista-bistakoa da zoofilia weborrietako emakume asko behartu egin dituztela aberearekin txortan. Eta neskatxak dira maiz. Uste dut ez dagoela tabu estetikorik ez politiko-ideologikorik, baizik soilik afektiboak. Eta irudi horiei begiratzeak taburen bat ukitu dit antza: goibelaldi hau...)

Harira. Zergatik agertuko ote dira askoz ere sarriago (eta beraz, pentsa liteke, erabili ere bai) zakurra eta zaldia txinpantzea baino, nahiz hurbilago dugun?

Leire Narbaiza adituak “Eibartarrak” foroan idatzi duenez, preseski, "hain iguala izanda, ez dabe zoofilixia danik konsiderauko."

(Ildo berean, Arnaldo Otegik telebistan kontatu zuen lesbiar batek aitortu ziola gizon batekin oheratzea bestialismo hutsa zitzaiola.)

Imanol Trebiño liburuzainak hurbiltasun genetikoa eta fisikoa bereizi ditu: “neri gertutasun kontua emoten desta. Zer dago "gure kulturan" gertuen? Ez genetikoki, fisikoki. Etxabereen artean ez da tximinoa sartzen, eta tximino bat lortzeko... zirko batean ez bada... zootan begittuta... Madrilen edo gertuen?”

Aldiz, anonimotasuna gorde nahi duen emakume batek Narbaizaren bidetik berdintasuna funtsezkotzat jo du ziminofiloen uzkurtasuna ulertzeko orduan, baina bestelako ondorioak atera ditu.

(Nabaritzekoa da, ezusteko handia izan ez arren, hiru emakumeek –Leire Narbaizak, lesbiarrak eta anonimoak- gizonaren eta ziminoaren arteko antza azpimarratu izana eta Trebiño gizonak berriz urrutitasuna, bizilekuari dagokiona baizik ez bada ere.)

Andre anonimoak idatzi dit garbi sentitzen duela zergatik baztertzen den ziminoa: ahuntza, sugea, zakurra, zaldia eta arraina gu ez bezalakoak dira zeharo, eta urrutitasun horrek gizagabetu egiten ditu, erdi dardaragailu bihurtu.

Txinpantzeak gurekin duen antzak berak bilakatuko luke munstrotsu, intzestu eta izugarri harekiko txortaldia.

Trebiñorentzat hortaz normala da hurbilen duguna, eskura, erabiltzea; emakume anonimoari berriz itxurari, jokabideari eta genomari dagokienez hurbilen duguna erabiltzea munstrotsu zaio. Hipotesi bateragarriak dira, arazo desberdinek elkar osa dezaketen heinean. Nolanahi ere, ideiok zehaztu nahi izanez gero ikerketa eraman beharko genuke aldi berean zoofilia irrikaz hedatua eta zimino ugari luketen lurraldeetara, ez dago beste irtenbiderik. Eskainiko dute beharbada bekaren bat Turismo Sailean edo Hezkuntza Sailean edota Maitasun Sailean.

Dena den, dauzkagun datuak aztertuta, egia da zoofiloentzat ziminoak ematen duela, animalia ororen artean, lotsagarriena.

Emakume anonimoak iradokitakoaz gain, izan liteke bestelako arrazoirik? Zoofilo guztien artean berez izango dira herabeenak agian ziminofiloak? Zergatik?

(Gizonak Nietzscheri lotsa eragiten dio, gizona edozein zimino baino ziminoago omen baita. Lotsa ospetsu hori ulertzekotan, pentsalariaren ziminofilia erreprimitua suposatu beharko genuke apika?)

Auskalo. Dena den, deigarri gertatzen da hainbat bestialismo weborritan “horse suck”, “dog fuck”, “snake sex” edo “Cicciolina inculata dal cavallo” lasai asko aipatzen diren bitartean, ziminofilia argazki eta bideo urriak “bestiality sex” edota “exotic porn” zehaztasunik gabeko izenburu engainagarrien pean agertzea.

Errepikatzen digute arazoei buruz hitz egiteak arazoak konpontzeko orduan gehiago laguntzen duela isiltzeak baino, komunikazioa eta kontsentsua laudatzen dizkigute: Habermasen zaleen eta psikologo askoren eraso orokorraren aldeetako bat da. Ordea, alemanek dioten bezala, mintzatzea zilarra da, baina isiltzea urre.

Bikotearekin bizitzeko orduan bestearen mugak ezagutzea, eta norberarenak, ez da erabaki, itun edo solas baten ondorio izaten, baizik eskarmentuaren.

Etengabe komunikatu beharrak arazo artifizialak asmatu eta puztea dakar, sarritan ez baitago komunikatzeko gauza handirik.

Komunikazioak baino gehiago laguntzen du bikotekidearen sekretuenganako begiruneak.

Gure artisten artean bikotekideen arteko komunikazioa eta inkomunikazioa ausardia eta zehaztasun handienaz aztertu duena Ramon Saizarbitoria idazlea da, bereziki “Hamaika pauso”, “Bihotz bi” eta “Gorde nazazu lurpean” liburuetan.

Garrantzi handia ematen dio egiaren adierazpenari. Zenbaitetan protagonistak sentituko du bikotekideari egia garaiz esan ez izanak usteldu duela harremana.

Beste batzuetan berriz egia desorduan edo lekuz kanpo esateak dakar hondamendia.

“Bi bihotz, hilobi bat”en, “La comunicación en la pareja: claves del éxito” irakurri ondoren, bikote protagonistak erabaki du papertxo batean idaztea bestearengan ezatsegin zaiona baina artean aitortzen ausartu ez dena.

Gizonak, ondorioen beldur, orokorkeriak eta lelo kurtsiak baino idazten ez dituen bitartean, andreak gogor joko du iltzea: “nazka ematen didate zure hortzek, zikinak diruditelako”, edota “me da asco cuando me tocas las tetas y me besas en el cuello”.

Era berean, “Bihotz bi”n, bikotea bolada eder bat igarotzen ari dela, besteari egia esateko zinak Florari aitorraraziko dio biok bakarrik egin zuten bidaia ofizialki zoragarri batean, Italian, autobusean zihoazela, zutik, gizonak Florari Malatestako gazteluaz azalpen historiko jantzi bezain luzeak ematen zizkion bitartean, italiar bat Florarengana atzetik hurbildu eta zakila ipurdian itsatsi ziola, eta Florak gustura bertan goxo utzi.

Protagonistak aurrerantzean ezingo du burutik uxatu berak emazteari datu interesgarri horiek ezagutarazi bitartean italiar maltzurrak ziur aski bere baitarako “To Malatesta!” errepikatuko zuela barrez.

Saizarbitoriak dioenez, “idealizatu ohi da egia, eta batzuetan ez da errepide ertzean lehertutako arratoi bat baino.”

Lehengo txandan Bilbo inguruan lan egiten duen detektibe pribatu batek kontatu zidan orain dela hamar urte batez ere bikotekidea zertan ote zebilen kontrolatzeko ordaintzen ziotela. Oroitzen zen behin batean harakin bati harategian bertan erakutsi behar izan zizkiola emaztearen infideltasunaren frogak, argazkiak. Egundoko ikara pasa zuen, harakinak garrasika labana eta zerra hartu eta dena txikitzeari ekin ziolarik, eta saltxitxak eta san jakoboak hormaren aurka jaurtitzeari.

Orain dela bost bat urtez geroztik ordea infideltasuna ez omen da inolaz ere kezka nagusia. Orain detektibe pribatuei batik bat langileen bajak egiazkoak ote diren kontrolatzeko eskatzen diete. Bai baitira lunbagoa bezalako eritasunak, gaixoaren hitza dutenak berme bakar. Horregatik zabaldu da horrenbeste “lumbago, la enfermedad del vago” esamoldea.

Gure gizartea nekatzen ari dela adierazten ote du aldaketa horrek?

Ez dut uste.

Egia da desleialtasunari dagozkionak oro har komedia kutsuko kontu bizi-biziak izaten direla (halaber barregarriak, protagonistentzat izan ezik), eta maitaleei kemen handia eskatzen dietela.

Baina lunbagoa asmatu eta eri itxurak eginez enpresaren detektibeari arrastoa galarazteko ere bizi indar handia behar da…

Edozein gisaz sintesia da inongo ahulezia zein atsedenik onartzen ez duena, sintesia, hots, amoranteaz luzaro gozatu ahal izateko asmatzea lunbagoa eta eustea iruzurrari.

1-Espainiako Gobernuak, oposizioak, Eusko Jaurlaritzak eta ezker abertzaleak ezikusia egiten diete politikan erabil ez ditzaketen biktimei. Espainiako Gobernuak eta gaur egungo oposizioak, Gobernuan zelarik, zuzen-zuzenean eragin dituzte hainbat biktima. BVEren biktimek, GALen biktimek, torturaren biktimek Estatu espainola dute erantzule.

Basatiki torturatu dituzte arestian Endika Zinkunegi eta besteak. Imazek indarkeria kondenatzeko aukera ederra galdu du.

Espainiako Estatuaren azpiegitura politiko gordea tortura da. Estaltzen ahalegintzen dira eta ez dute zigortzen, espainiar gehienek onartzen baitute.

Hala ere, Estatuaren biktima hauek badute kontra-botere baten babesa, ezker abertzalearena. Honek ere bere biktimak oroitarazten ditu eta besteak ez horrenbeste.

Larriena hirugarren taldearena da. Itxuraz Mikel Aramendik baino ez ditu paria zokoratu horiek gogoratzen: Alonsotegikoak, Ametzola plazakoak, errorez hiliko ijitoak, komisariatik igaro eta bizia hautsi dieten izengabeak…

2-Ibarretxe barka eske etengabea bilakarazten ari da politika. Eta bere Jaurlaritza eroso, katoliko baitira bertako ezkerraldeko komunistak ere. Besteak beste, barkazioa eskatu berri dio tentuz aukeraturiko biktima talde bati. Zapaterori berriz Gernikakoagatik euskaldunoi barkamena eskatzeko exijitu dio. Bestalde, beti eskatu izan dio Batasunari ETA kondenatzeko.

Politikagintzaren bihotzean hizkera erlijioso hori eta barkamena eskatzeko halako grina kokatu dituenez, zilegi dirudi Ibarretxeri berari iradokitzeak, atrebentziarekin, zein litzatekeen barkamen eskaera bat bere kasuan handitasun moral jator petoa leukakeena, amorragarri zaion zerbait gaindituko lukeen heinean:

“2004ko martxoaren hamaikan modu larrian tronpatu nintzen. Madrilgo atentatua ETAri leporatu nion, oso mintzamolde zakarra erabiliz. Giro histeriko bat sortzen lagundu nuen. Zenbait orduren buruan, giro horrek bultzatuta, Iruñean, Polizia Nazional batek okin umil bat, Angel Berrueta, hil egin zuen. Tamalez, onartu behar dut badudala, hilketa hori dela eta, nolabaiteko erantzukizuna, nahi gabe eta zeharka izan arren. Barka eskatzen diet senideei eta bereziki alargunari.”

3-Baliteke Euskaldunakoa bezalakoen bidez biktima batzuen mina zintzoki arindu nahi izatea, baina aldi berean gure kontzientzia ausikia goxatu beharrak, bide batez gure zintzotasuna espektakulu bilakatuz, ez ote du errotik uhertzen asmo eder horren gauzatzea?

ETAk hilikoen senideei barkamena eskatzea, politikoki egin beharrekoa izango da ziurrenik, baina Ibarretxerentzat errazkeria hutsa ematen du. Ibarretxe bera bi bider ageri baita halatan txintxo, eta hauteskunde bezperan: batetik, “nik ez nituen hil, nik ez dizuet minik egin” adierazten du; baina gainera “eta orain barkazioa eskatzen dizuet, isilik egon naizelako.”

Ikaragarria da biktimaren patua: aurrena, maitea hiltzen dizute edo zeu zauritzen. Eta hurrena hor datozkizu politikariak eta enparauak barka eske: errudun sentitzen omen dira, isilik egon direlako.

Hori ez da batere delikatua ordea. Diskrezioa isila izaten da. Eta biktima guztiak desberdinak, halaber mina toreatzeko bakoitzaren era. Jaurlaritzatik eta jendartetik espero dutena edo jaso nahi luketena legetxe.

Horrela, biktima askori on egingo dion arren Euskaldunako aitorpen publikoak, zoritxarrez ongi dakit ETAren beste zenbait biktimak honelako zerbait sentitzen duela: “gainditzen hasia nintzen hildura, burutzen dolua, eta orain, zure arazo psikologiko bat dela eta, isilik egoteagatiko zure erru sentimendua dela eta (zeure sentimendua, ez nirea), zaurian ozpina bota eta oinazea berpiztu didazu. Noiz eta hauteskunde bezperan eta jendaurreko telebista ikuskizun batez.

Utzi bakean. Errudun sentitzen bazara, emadazu dirua, ahalik eta gehien. Baina ez nazazu erabili. Doazela pikutara onkeriazko zeremonia lizun horiek oro.”

Arantxa Iturbek “Txarli” txinpantze tabakozalearen gaineko artikulu bat idatzi zuen "Berria"n, 2005eko apirilaren 24an. Hemen duzu

Bertan aitortu zigun osasun erakundeek eragin beldurra eta poltsikoko zuloa gorabehera, ezin izan duela tabakoa utzi. Edozer probatuko zuen ziur aski Iturbek: partxeak, hipnosia, pilulak...

Halako batean, telebistan, Rosset-ek “le miroir animal” deritzona: Txarli txinpantzea zigarreta esku-ezpainetan estilo handiz erabiliz.

Iturbe luzaro gelditu zaio begira, harriturik. Badirudi azkenik nikotina partxeek eta autosugestioak lortu ez zutena eskura duela, Iturbek bere buruari erretzeko orduan Txarlirekin sumatu dion antzaren kezkagarriak drogamendetasunetik askatuko duela.

Iturbek ilunki uste baitu zigarretak pertsonago egiten gaituela, ziminoagandik bereizi, animalia gainditu, gizatasunera igo.

Baina horra Txarlik telebista ispilu bihurtu. Eta Iturberen lehenbiziko erreakzioa: baldin erretzeak ziminoarekin berdintzen banau, utzi egingo dut.

Adikzioa ikaragarria da ordea. Iturberen defentsa mekanismo guztiak alerta gorrian jarriko ditu, abante arrazoimena eta irudimena. Atxikia atxiki beharrak, alegiarra ikerlari, detektibe eta filosofo bilakaraziko du.

Iturberen galdara dardaratiaren arrazoibideen ondorioetako bat izango da Txarlik ezin duela erre ez bada gizakiaren bitartez. Erabateko aberetasunarekin parekatuko balu erretzeak, Iturbek utziko omen luke. Baina gizakiak nolabait esku hartu behar duenez, Iturbek erretzen jarraituko du.

Txillardegirengan eta bere hainbat pertsonaiarengan animaliatasunaren nostalgia nabari den bitartean, giza konplikaziotik atseden hartuta aberearen patxada sinplera itzultzeko jorana, Arantxa Iturbek urduri aldenduko du txinpantzearekin identifikatzeko aukera, amesgaiztotzat joko du.

Halatan, “Txarli”ren ostean Orain “Congo” eman digu.

“Congo” txinpantze pintorearen hiru margolan enkantean jarri dituzte. Aldi berean Iturbek berak eta hainbat adituk giza jendearen tximutze orokor bat diagnostikatu dute.

Eta berriro ere Iturberi gizatasuna galtzeko aukera gogorregi egingo zaio nonbait, eta artikulua burutuko du eskatuz, jendea eta ziminoa nahastuko liratekeen etorkizunean, bezatzaileak berari banana luzatzean, eskuan haginka egiteko aski buru argitasun.

Euskaldunen artean forua baino zaharragoa da agintea ar-ezaugarri nabarmenak dituen gizonari ematea. Ez dirudi indoeuroparren eragin hutsa, txinpantze taldeek berdin dihardute.

EAEn boto gehien jasotzen duen alderdira mugatzearren, tradizioak agintzen du jeltzaleen buruzagiak matrailezur eta kokots sendoduna izateaz gain begien bistan erakus dezan: Agirre, Irujo, Ajuriagerra, Sodupe, Arzalluz…

Baina haustura bat gertatu da berriki: gaur egungo noraez eta zalantzak Imazen matrailaren inkognitari zor zaizkio beharbada, bixarraz tapatzen baitu.

Historiaren astunak, halatan, jeltzaleen zinezko buruzagia bilatzekotan, EBBkideen matrailezurrak aztertzera bultzatzen gaitu, eta eztabaidaezina da emaitza: Urkulluren kokotsak Imazenak baino artezago lotzen gaitu Arzalluzen eta Ajuriagerraren sokarekin. Gaur egun Urkullu da benetako agintaria.

Bestalde, jeltzaleen inguruko Izaronews.com webgunean, txitean-pitean, Ibarretxeren eta Imazen arteko xextrak direla eta, Imazek Ibarretxe egotziko balu -sozialistek atsegin ez dituzten ekimenekin tematzeagatik-, Josune Ariztondo jo izan dute Ibarretxe bota osteko lehendakaritzat. Berehala Jose Luis Bilbaori emango lioke lekukoa.

Matrailezur jeltzaleen Historian zail da Ariztondorena kokatzea. Baina ematen du alderdiaren ohiturak aldaketa sakon bat beharko lukeela ondarrutarraren kokots finari agintaritza onartu ahal izateko.

Ezustean eta larriki memetu naute Leire Narbaizak eta Jon Martinek. Hurrenez hurren, beren Kalamuatik Txargainera eta Sorbatza. Zorrak sor -en bidez endilgatu didate MEME delako hori eta dagokidana idatzi baino lehen beste bost blogariri pasako diet:

Markel Anasagasti "Anasintxa"ri, Mundekar baten bitakora

Ugutz Falzesi Harribolasetik zuzenean

Leire Narbaizari Kalamuatik Txargainera, erraz asko gogoratu edo asmatuko baititu beste bost.

Patxi Gaztelumendiri

Jon Regueirori Looking for my own religion

Bakoitzak bere bizitzako bost pasadizo kontatu behar lizkiguke, guretzat ezezagunak.

Adibide zirraragarria, Asel Luzarragaren Nasmastarraren apunteak -eko Memelotzat har nazazuen