Edukira salto egin | Salto egin nabigazioara

Tresna pertsonalak

Eibarko peoria, San Blasa baino hobia
Hemen zaude: Hasiera / Blogak / Garagoittiko Orakulua

Garagoittiko Orakulua

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 12

Oier Gorosabel 2021/03/19 13:40
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot.

Azkenik, "Juan de Easo" kazetarixak (Juan Etxazarreta Mendizabal, XX. mende hasierako kazetari ezkertiarra) Tio Tomaseri 1959an bialdutako kartia, amama Valentinan eskelia ikusi ostian. Gizon ausarta gero, itsu-itsuan halako gauza bat bialtzeko. Ezagun da ordurako zaharra izango zala, eta ez zetsela asko ardura frankisten errepresaliak!

 

Ez dakat argi zein zan Juan de Easo hau. Jakiña, bere benetako izena ez dot dudan jarriko (Juan Etxazarreta, bere eskutik siñatuta dago eta), baiña bere izaera eta ibilbide politikua inbestigau nahixan egin dittudazen billaketetan, datu nahasgarrixak topau dittudaz. 1912an, seudonimo horrekin firmautako panfleto bat zabaldu zan, Donostiako anarkistak zabaltzen ibilli zirana. 1913an, Mundo Grafico aldizkarixan "páginas infantiles" sekziñuan, pedagogiari buruz idazten dau Juan de Easok. 1919 eta 1920an, Donostiako izperringietan (La Voz de Guipuzcoa, San Sebastián Revista Veraniega) artikulu batzuk agertu ziran seudonimo horrekin firmauta. Baiña Antonio Rivera irakaslian artikulu super interesgarri honetan, "Juan de Easo" seudonimua beste pertsona bati egozten jako: Juan Usabiagari, II Errepublikan jardundako politikari "errepublikar lerrouxista". Azkenik, 1935ian, "Don Q, hijo del Zorro"liburuan egille modura agertzen da (1925an Douglas Fairbanksek antzeztutako pelikulan oiñarrittutako liburua). Ez dakitt, baiña, hórrek Juan de Easo guztiak pertsona bat ete dirazen.

 

Hau guzti hau esanda, hamen dozue kartia. Orijinala oso politta da baiña ulertzeko paleografian aditua izan biharra dago, ixa-ixa, eta horregaittik lehelengo pajinia ipiñikot bakarrik, artikulua irudiz larregi ez kargatzeko; itxuraz aittari-eta be Easoren letra dezimononikua ulertzen kostatzen jaken, eta testua makiñaz "itzuli" zeben; hortxe dakazue transkripziñua.

 

Hori da dana momentuz. Artikulu serie honetan argitaratutako material guztia, esandako moduan, Wikimedia Commonsen argitaratuta dago; eta "Aquilino Amuátegui" izeneko kategorian dana bilduta topauko dozue. On egin!

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 11

Oier Gorosabel 2021/03/19 13:23
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot.

Oiñ Tio Tomasek tallarreko soziuendako 1958an egindako memorixia; bertan Akilinoren herixotzia kontatzen da, tallarran billakaerian gorabeheren artian. orijinalak commonsen kargauta dagoz.

 

Tallarreko iragarki zahar bat Wikimedia Commonsen.

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 10

Oier Gorosabel 2021/03/19 12:48
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot.

Oiñ dokumentu batzuk doiaz; orijinalak commonsen kargauta dagoz.

Lehelengo, 1928an Amuategi gogoratzeko Casa del Puebluan egindako "velada necrológica" horren panfletua. Hau lehendik ezaguna da, Salvador Marzana Amuategiren fondoko kopixak ikusi izan dittudaz hortik zihar bueltaka. Kuriosidade modura, esango dogu astegun buruzuri baten egin zala: martzuan 13an... martitzena! Superstiziñozaliei adarra jotzeko edo?? Batek daki.

 


Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 9

Oier Gorosabel 2021/03/19 00:50
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot.

Beste argazki bat, nahikua ezaguna, Indalecio Ojangurenen estudiokua (baiña ez berak etaratakua! Akilinon atzian dagona Indalezio bera da eta). Deigarrixa egitten jata kalia (zelako harrizko zoru politta!), etxian arkua, musikarixen zapatak. Ez dakitt ze banda edo talde izango dan, Txikillana eta Kajoitxu kenduta ez dot beste iñor ezagutzen. 1915 ingurukua izango da hau be.

Eta Ojangurenen beste hau, oso ezaguna be (commonsen badago, kalidade hobian). Guk baiña, azpiko oharrez beteta dakagu; eta "gizon inportantien" atzeko jentiari buruzko datuak be interesgarrixak dirazelakuan, hamen ipiñikot.

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 8

Oier Gorosabel 2021/03/19 00:35
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot.

Hurrengo argazkixa benetan kuriosua da. Aittittan edadiangaittik (ezkerretik lehelengua), 1900 ingurukua izan bihar da. Eugène Pirou estudio famatuan etarakua da, Parisen (Boulevard Saint Germain 5). Eta esango neuke jarritta dagona Pedro Chastang dala, jatorri frantseseko sozialista eibartar historikua. Beste bixak ez dakitt zeintzuk dirazen. Aittitta Akilinon "biaje iniziatikua" izango ete zan?

EGUNERAKETA: Antxon Narbaizan liburua errebisauta, misterixua argittuta. Argazkixa, duda barik, 1900ko Erakusketa Unibertsalera egindako bisittan egin zan. Eibarko bihargiñen ordezkaritzan juan ziran Amuategi, Chastang, J. Rufino Sande eta Pedro Gisasola (eskumakuak izango diraz; baiña ez dakitt zein dan zein!). Eta ez ziran oso pozik geratu hartutako tratuakin, La Lucha de Clasesera bialdutako kartan (1900-VIII-18) irakorri leikianez!

Hurrengo argazkixa oso ezaguna da. Hau be Ojangurenena. Etxian hiru kopixa dakaguz, rekorte desbardiñekin; hirurak ipiñi dittudaz. Ez dakitt nun etaratakua dan. 1915 ingurukua izango da.

Hurrengua be Ojangurenena, 1915 ingurukua izango da. Aittitta kenduta, ez dot beste iñor ezagutzen; kontzejuan kanpokaldian dagozela emoten dau, Ego Gainera begira. Musiko formaziño deigarrixa, egurrezko haize-instrumentuak eta gittarrak.

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 7

Oier Gorosabel 2021/03/19 00:03
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hamen azaldutako moduan, artikulu honetako material grafikua CC-BY-SA lizentzixiakin argitaratzen dot hamen.


Aurreko txataletan argitaratutako argazkixen aldian, hamendik aurrera datozenen egoeria konplexuagua da. Izan be, autore jakiña dake (Indalecio Ojanguren); eta hau hil zanetik ez dira 70 urte pasau (Espainian, irudi bat domeinu publikora pasatzeko epia da hori). Horregaittik, teknikoki, bere argazkixen erabilpena ondiokan ez da libria. Baiña:

  • Interneten "lizentzia libriakin" argitaratuta dagozen hainbeste argazki bildumatan (Juanito San Martin, Jesus Elosegi Irazusta...), beste autoriak egindako argazkixak be badagoz. Hau da: euren fondo fotografikua dijitalizau eta "askatu" zanian, blokian egin zan. Eurenak ziran argazkixak, eta eurenak ez ziranak be.

  • Gaur egun irudi eskubidiekin oso zorrotz gabiz; baiña Ojanguren eta bestien sasoian, gauzak ez ziran holan. Gaiñera, euren ibilbidia eta izaeria pixkat ezagututa, baitta "Kajoitxu"ren familixakuen jarreria be, nik badakitt euren aldetik ez dagola ezelako trabarik (kontrara, beti dibulgatzian alde dagozela erakutsi izan dabe).

  • Gehixago esango dot: lekuren baten, argazki bildumaren bati lizentzia pribatibua oso modu "alegrian" ezarri izan jako, autoriak ez dirazen erakundien aldetik (!!). Hori ez da ez etikoki, ez legalki onargarrixa.

  • Argazkixak ordaindu eta erosi zittuanak be (gure familixiak) euren gaiñeko eskubideren bat izango dau!

Honek guztiok kontuan hartuta, ez gara gu tikismikis edo purista jarriko lizentzia kontuekin. Beraz, esandakua: irudixon jabe modura, eta Arrateko Ama santisimuak emoten destan podere eta eskumenak baliatuz, hamen jarraixan doiazen irudi guztiak CC-BY-SA lizentziapian zabaltzen dittudaz. Eta hala adierazten dot espreski, aktiboki, pasiboki eta zirkunflexuki, argi eta garbi geratu daiñ.

 

Hortxe doiaz ba, argazkixak.

 

Lehelengo bixak, ezagutzen dogun aittitta Akilinon argazkirik zaharrenak dira. Bere edadiangaittik (1876xan jaixotakua zan) 1892kua edo izango dala uste dot, lehenagokua behintzat ez. Argazki saio berekuak dirudixe; lehelengua talde argazkiren bat seguraski (familiakua? lagunena?), gero ebagitta dago. Auskalo beste zatixak etxeren baten ete dagozen. Igual senidien etxietan? Jose Jacinto Amurutegik (sic) eta Zenona Atxak 9 seme-alaba izan zittuezen: Andres Antonio, 1864an jaixotakua; Jose Eustaquio (1867), Maria (1869), Raimunda (1871), Anselma (1873), Aquilino (1876), Luisa (1879), Candida eta Angel (azken bixen jaioturtia ez dakitt).

 

Argazki bixak batera etara baziran, Luis Gomezen estudixuan izan zan, Bilbon, Barrenkale Barrena 12. Kuriosidade modura, egurrezko barandilla moroko hori garai horretako beste argazki batzutan be ikusi leike. Wikimedia Commonsera igoko doten erretratua "garbi" doia, ohar barik, baiña hamen nere fitxia ipintzen dot, erretratuan atzeko aldia ikusi daizuen.

 

 

Hurrengo argazkixa politta da, Kajoitxuna. Bertan Eskola Armerixako bigarren promoziñoko ikasliak agertzen dira, frontoiko eskoletan (artian eraikin barrixa egin barik), Julian Etxeberria gazte baten onduan. Fitxako testua kopixaukot: "Egilea: Indalecio OjangurenLekua: Eibar, frontoi zaharreko eskolaren atarixaData: 1914Oharrak: atzian idatzitta: “Ojanguren, Eibar. 1914. 2ª promoción de la Escuela de Armería. Foto sacada a la entrada de las Escuelas del frontón viejo, donde se impartieron los dos primeros cursos.1ª fila: 5º por la izquierda, Tomás Amuategi, 7º Benito Galarraga, 9º Antonio Telleria, 10º Don Pío Zulaica Unamuno?, 11º Don Julián Etxeberria”

(segi hurrengo artikuluan)

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 6

Oier Gorosabel 2021/03/18 21:30
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.
Eta, commonsen argitaratutako serie hau amaitzeko, amama Valentinan argazki batzuk (Aquilino Amuategiren alarguna). 1875ian jaixo zan, Abuaga basarrixan (Agiñaga). Orbeanian biharra egitten zeban; eta etxian kontatzen danez, aittitta Akilino fabrikatik despedidu zebenian, bera be atzetik urten zan. Lehelengo argazkixa 1940 ingurukua da, eta beste bixak 1955kuak.

wc-12-valentina-1940

wc-19

wc-20

Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 5

Oier Gorosabel 2021/03/18 21:25
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.
Hurrengo hiru argazkixetan, familiako eta tallarreko lankide/lagunak agertzen diraz. Euretako baten, amama Valentina zahar-zaharra agertzen da, barrezka, bere seme bakarrari begira. Horregaittik gustatzen jata serie hau. Bertan, pertsona bardiñak agertzen dira postura desbardiñetan. Lehelenguan, ezkerretik eskumara: Belloso, Tomas Amuategi, Dolores Amuategi, Valentina Gisasola, Aurora Amuategi, Ildefonso Arrieta.
wc-16
wc-17
wc-18
Erantzunik ez

Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 4

Oier Gorosabel 2021/03/18 20:45
The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

Hurrengo argazkixan, tia Aurora dakagu. Nik neuk ez neban ezagutu, eta ez dakitt gauza haundirik berari buruz, baiña etxian entzun doten apurrangaittik, esango neuke familixan oso estimatua izan zala. Ez zan ezkondu. Bere argazkixei begira, esan neike politikoki aktibua izan zala (maiatzan 1-eko manifetara-eta juaten zan), eta emakume oso guapia begittantzen jatala. Igual oker nago, baiña bere arpegixak pakia eta lasaittasuna transmititzen desta.

wc-15-aurora
Oin datozenetan, barriro agertzen da aittitta Akilino. Musikarixen argazkixak diraz; euretako batzuk banda munizipalekuak, eta beste batzuk talde informalaguak. Euren artian ixa ez dot iñor ezagutzen, Akilino bera, Ildefonso Irusta zuzendarixa eta Indalecio Ojanguren kenduta. Baiña seguro nago bateronbatek zehaztasun gehixago emon ahal izango dittuala.
wc-01-banda-1894
wc-02-banda-1899
wc-03-banda-1904
Hurrengo honetan, gazte talde bat agertzen da, 1916 urtian. Esango neuke Eskola Armerixako bigarren promoziñokuak dirazela, baiña ez nago seguru. Atzian idatzitta daka: "Eibar 20 de diciembre de 1916. Tio Tomas (erdiko filan, ezkerretik lehelengua). Besteen artean, Sotero Zamacola ta Antonio Telleria ta Benito Galarraga".
wc-08-mutilak-eskolan
Hurrengo honetan, amama Ines agertzen da (beheko filan ezkerretik bigarrena; ze neska politta!). Ez dittu 3-4 urte izango; beraz, 1905 ingurukua izan bihar da. Ez dakitt Eibarko ze eskola izan leikian. Monjena ez, behintzat!
Amama Ines, ume-umetan ezagutu neban nik; bere oroitzapen gozua dakat. Gerora kontauta jakin dot, bere lagunekin juntatzen zanian, danak noka ibiltzen zirala txatxaran, eta ordurako deigarrixa ei zala hori, batetik andren hittanua atzera zoialako, eta bestetik, 1950. hamarkadako Eibarren, kaleko andren artian erderia nagusittu zalako. Argazki hau ikusitta, politta da neska hórretan pentsatzia, patixuan olgetan, danak bigurrikerixetan, euren artian noka egiñez ibilliko zirala.
wc-04-eskolako-neskak
    Erantzunik ez

    Amuategi-Gisasola artxiboko materialen liberazioa (CC-BY-SA) - 3

    Oier Gorosabel 2021/03/18 20:05
    The following graphic material, whose owner I am, is published here in order it can be freely used under the terms of a CC-BY-SA license, by anyone who wishes to do it.

    Behiñ aittitta Akilino hil eta gero, jakiña, familixakuak segidu zeben, tallarrakin-eta. Horregaittik, interesgarrixa begittandu jata euren argazkixak be ipintzia.

    Hau 1930ko hamarkadakua dala kalkulatzen dot. Bertan, lurrian jarritta dagozen lau nagusixak ezagutzen dittudaz: Aurora Amuategi, Valentina Gisasola, Ines Amuategi eta Manuel Gorosabel.

    wc-11-1930
    Hurrenguan data zehatza badakigu: Kalamuako Tomas Meabe errefujixuan inauguraziño egunian (1934ko uztaillan 29, domekia). Ezkerretik eskumara, goixan: Tomas Amuategi, Salvador Marzana Amuategi, Manuel Gorosabel. Erdixan: Nati, Valentina Gisasola, Aurora Amuategi, Nieves Marzana Amuategi. Beheian: Alberto, Sole Marzana Amuategi, Ernesto Gorosabel Amuategi.
    wc-13-errefujiuan
    Hurrengo argazkixa, gure gurasuen ezkontza bikotxekua. Koladura bat euki dot: autore ezezaguna zalakuan igo dot commonsera, baiña gero konturatu naiz PLAZAOLArena dala (uuups!). Oiñ ez dakitt zelan konpondu. Bueno, kartzelara eruaten banabe, etorri zaittie bisittan. Ezkerretik eskumara: Armando Gorosabel Amuategi, Adela Larrañaga, Valentina Gisasola, Serapia Arana, Mari Jose Zubia, Ernesto Gorosabel Amuategi.
    wc-21-1956
    Hurrengo argazkixari buruzko zalantzak dakadaz; erdiko emakume nagusixa amama Valentina izan leikialakuan nago, baiña ez nago seguro; baiña total, amama Ines eta aittitta Manuel be agertzen diranez, ipiñi eingot.
    wc-14-autobusa
    Momentuz nahikua, artikulua argazkiz larregi ez kargatzeko.
      Erantzunik ez

      Aurkezpena

      Oier Gorosabel Larrañaga, Lekeittioko Eibartar bat

       preacher.gif

      Eibarrespaziuan zihar esan zesten pizkat mesianikua nintzala idaztian, eta bloga sortzerako orduan horregaittik ipiñi netsan izenburu hau. Lehen nere gauza guztiak (argitaratzeko morokuak, behintzat) hamen idazten banittuan be, espeleologixiari buruzko gauza guztiak ADES-en webgunian emoten dittudaz, eta osasun asuntoko artikulu guztiak hona mobidu dittudaz, gaika klasifikauta.

      Txorrotxioak
      Etiketak
      ETB1 EibarOrg Info7 Zer erantzi abertzale abittaga abortuak adela larrañaga aitor_eguren aittitta raduga aldatze amarauna amuategi andoain antzerkia araba arantzazu aranzadi ardantza argentina_2005 armando gorosabel armeria eskola arrajola arrakala arrantza literarixuak arrate arrosa artxanda aulestia axpe_martzana azkue ipuin bilduma azpimarra banu_qasi baxenafarroa baztan belaunologia berasueta berbologia berriatua bidai_aluzinantia bilbao bittorixa buruntza chill_mafia comunitat_valenciana covid19 culineitor deba desempolving diaspora diego-rivera egillor eibar eibarko_lagunak ekialdeko nafarrera eraikinologia erdialdekoa erresuma_batua erronkari espeleologia etxebarria eup euskadi_irratia euskal_erria_aldizkaria euskalkia faktoria felix_arrieta felix_ruiz_de_arkaute galicia ganbara gasteiz gatobazka gce gernika girua gisasola gorosabel hormasprayko igotz_ziarreta ikerkuntza ilegales indalecio ojanguren info7 irabiaketa irratia irun iruñea izarraitz iñigo_aranbarri jacinto_olabe jamo_savoi jendartologia juan de easo juan san martin julen_gabiria julian etxeberria kalamua kanposantuak katarain kirola komikiak koska kuku kurik-3 kurosawel labordeta lagunologia lalolalia lamaiko_operia lasarte leintz_gatzaga lekeitio lekeitioko_lagunak lituenigo lopez maeztu magia manex_agirre maputxe markina-xemein markues matrallako mendaro mendebalekoa mezo_bigarrena mineralak morau musikeruak muskildi mutriku nafar_lapurtera nafarrera noain oiartzun oioioi-lur ondarroa opaybo orakulua otsagabia ozeta paisajiak parakaidistiarenak paris patxi_gallego pedro chastang pedro gisasola polo_garat rufino sande sagartegieta san antoni sartei sasiola sega segura slovakia tafalla2016 talaiatik telebista toribio_etxebarria umeologia urberuaga urkiola xabier_lete xoxote zaharrea zaharreologia zaragoza zer erantzi zerain zornotza zuberera zuberoa
      hgikj
      2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022