Dantzing

Informatikarekin duen harreman zailaren berri eman du Mikel Irizar-ek Sustatun Arrazoi guztia du eta erantzun hau utzi dut bertan:

Informatikaren munduak erabiltzaileoi jartzen dizkigun traba eta konplikazioek ez dute parekorik. Erabateko menpekotasuna dugu harekin eta erabiltzaile soilak kolpeak bata bestearen atzean jasotzen ditu.

Bulegoetan beti informatikariak izaten ditugu inguruan eta eskerrak haiei atera dira aurrera lanak. Behin baino gehiagotan galdetu diot nere buruari etxean ordenagailua darabilen hainbeste lagun nola demonio konpontzen den. Orain ari naiz frogatzen. Gaizki, oso gaizki. Nire kasuan sokorrista etxean dut eta medikua anaia, baina menpekotasun horrek sutan jartzen nau.

Nik kotxea gidatzen ikasi nuenerako ordenagailuarekin dezente ohitua nengoen. 18 urtekin gidabaimena atera eta kotxea hartu nuen. "Zenbat zaldi dizkik hire kotxeak?", "zaldirik batere, bolantea eta lau errobeda", besterik ez nekien nik kotxeetaz. Repuestoko errobeda non zegon ere ez nekin lehen pintxazoa izan arte. Instrukzioak atera, txintxo txintxo jarraitu eta listo. 300.000 km inguru egingo nituen ordutik eta ez galdetu niri bujiak non dauden.

Ordenagailuko teklatuarekin kotxearekin baino km gehiago egingo nituen, eta hamaika kontu ikasi ditut, baina ez dago konparatzerik. Kotxea nik gidatzen dut eta nahi dudan tokira narama. Ordenagailuarekin bestelakoa da harreman. Berak agintzen du, eta ahal dudana eta uzten didana egiten dut. Eta despistatu orduko barrabiletan ostikoa ematen dit. Azkena orain 3 hilabete. Disko gogorrak krak egin eta hamar bat urtetan pilatutako lanak Txan magoa bailitzan desagerrarazi zituenean.

Ea norbait animatzen den eta IMKE (Informatikaren Menpekotasunak Kaltetutakoen Elkartea) sortzen duen. Ni bazkidetzeko prest.

Elurra gustatzen zait. Gaur Gasteizen klasea nuen eta ilusio itzela nuen elurretan leporaino sartzera joateko. Baina ez dute ba suspenditu? Kakati madarikatuok! Gero bost ordu konduziduko dabe pirinioetako azken mendipuntaraino elur bila juteko.

Asierrek jarri du Eibarren elurrak utzitako arrastoen argazkiren bat eta nik beste bat jarriko dut, Untzaga Plaza eta Urko elurtuta.

Goizean Azpeitian izan naiz eta Loiolako basilikari ere argazki bat egin diot elurrez inguratuta.

Tradizioa eta berrikuntzaren inguruko iritzi trukea sortu da dantzan posta zerrendan. Abiapuntua Berrian kantari flamenko bati egindako elkarrizketa izan da, kazetariak euskal dantzak orain 100 urte bezala dantzatzen eta interpretatzen direla esaten baitu bere galderan

Josu Garatek erantzun du esanez kazetariak tradizioa=transmisioa nahastu dituela

Patxi Labordak folklorearen konzepzioan ikusten du arazoa. Folklorea argazki bat bezala ikusten duela jende askok, aldaezina. Beldurraren garai igaro dela eta experimentazioaren eta koneksioaren garia heldu dio Patxik. Agian ikasiko dugu nola tintatu bertze gauzak komeni zaigun moduan.

Josun ustez ordea Tinte berrieri lekua uzteko tinte zaharrak berreskuratu beharko genituzke lehenengo. Argazkirik egiten ez dakienak, fotoxoparekin jai dauka

Nik ere niri iritzia eman dut. Hauxe:

Nik irudipena daukat zikloka, boladaka gabiltzala euskal dantzaren munduan. Tradizioaren ondarea norberan gustura erabili, eraldatu, nahastu eta forma garaikideetara egokitzeko joera zabaltzen da bolada batzuetan. Halako batean konturatzen gara egiten ari garen horrek dagoeneko ez duela inolako loturarik eta antzik apur bat lehenagorarte indarrean izan diren tradiziozko moduekin, eta beraz, baliagarri egiten zituen ezaugarriak galduta, piperrik balio ez duela ohartzen gara. Beraz, etendako katea berregiten saiatzen gara, trakets, presaka eta sokorrista trajea jantzita. Ondorioz tradizioarekiko errespetu mistikoa nagusitzen da, baina belaunaldiz-belaunaldi tradizioaren ikuspegi hori ahultzen eta desitxuratzen joaten da. Halako batean, belaunaldi berriek ez dute erakargargarritasunik aurkitzen tradiziotzat aurkezten diren forma desitxuratu eta estatikoetan, eta bide berriak jorratu beharra sentitzen dute. Eta zikloa berriz hasten da.

XX. mendeko ibilbideak horrelako irudia eskaintzen dit niri. Gerra zibilaren ondotik erreferentzia gehienak galduta, unean uneko asmakizun eta koreografia folklorikoak sortu ziren han eta hemen. 60ko hamarkadan Urbeltzek tradizioaren haria berreskuratzearen aldeko joera ireki zuen, eta ehunka dantzari eta talde murgildu ziren bide horretatik 70 eta 80eko hamarkadetan. Erro handirik gabeko koreografiak egiten jarraitu zuten talde batzuk, baina, oro har, euskal dantzaren multzo nagusia dantza tradizionalen sustraiak aurkitu eta haiek ahalik eta zintzotasun handienarekin errepikatzera bideratu zen.

90eko hamarkadarako ahaztuta zegoen zer nolako txepelak ziren 50-60ko hamarkadetako koreografia berriak. Tradizioa ulertzeko modu hertsi eta okerrak eremu horretan bide berririk urratzerik ez dagoela pentsarazi die belaunaldi gazteei. Ondorioz, berriz ere tradizioaren azaleko ezagutzarekin koreografia berriak eta nahasketaren bila hasi dira hainbat. Nire ustez tradizioaren beraren ezagutza kaskarraz gain, tradizioa ulertzeko modu itxi eta okerraren ondorioa da guzti hori. Tradizioa ez baita aldaezina, mugiezina. Tradizioa bizia da, etengabe aldatzen ari den prozesu kulturala. Tradizioa zerbait itxi, estatiko eta aldaezin bezala aurkezten badugu, hori ez da tradizioa, hori fosila da. Eta fosilak egiten dio kalte tradizioari, ezerk egiten badio.

Tradizioa eta berrikuntzaren arteko tentsio hori ez da dantzaren mundukoa bakarrik. Alor guztietan gertatzen da. Azken bi Argia aldizkarietan adibidez euskara eta sukaldaritzari buruzko bi elkarrizketatan iritzi interesgarriak irakurri ahal izan ditugu gai horretaz. Bata Ibon Sarasola euskaltzainarena eta bestea Hilario Arbelaitz sukaldariarena. Euskara eta sukaldea jartzen duen tokietan dantza jarri eta arazo beraz ari direla ikusiko duzue.

Ibon Sarasola, Argia, 2005-01-16 Euskara ona da betiko ildoari jarraitzen diona. Guk ezin dugu hitz egin gure gurasoek, eta are gutxiago, gure aiton-amonek bezala, baina ildo berean segitu beharko genuke, ez ildoz aldatu. Aldatu aldatu behar dena, baina hizkuntzaren barrutik, nolabait. Euskara ona hori da, betidanikoa gaurko premietara egokitua. Euskara txarra da ildo horretatik atera eta horren ordez, ez osatzeko, horren ordez baizik, erdarazko esapideak, (hitzak... hor konpon) esaldiak egiteko sistemak-eta erabiltzen dituena.

Hilario Arbelaitz, Argia, 2005-01-09 Sukaldea modernizatzea oso garrantzitsua izan da, baina modernizazio horretan badago arrisku bat. Lehengo oinarriari gaur egun ez zaio garrantzirik ematen. Horretan kulpa handia dute zenbait kazetari eta zenbait komunikabidek, bide bakarra dagoela jartzen dutelako, sukalde bat bakarrik dagoela. Eta hori ez da horrela. Sukaldea oso zabala da, eta sukaldeak posible du ona izan tradizionala izanik, oraingoa izanik, gerokoa... (...) Baina gaur egun gazte askok ikusten badute aspaldiko platera bat egiten ari zarela ez diote inportantziarik ematen, eta hori pena da. Martxa honetan ez dute lehengo sukaldea ikasiko, eta lehengo sukaldea ikasten ez badute lehengo oinarria faltako da. Eta lehengo sukaldeko oinarri hori behar da gaur egungo sukaldeko gauza berri asko egiteko. Hori gabe oraingo gazteak lehengoa zer den ez dakitela geldituko dira.

Ataunen izan nintzen larunbatean, Beasaingo Aurtzaka dantza taldearen Goierriko dantzen ikuskizunarekin gozatzen. Talde xume batekin, baina dantza tradizionalen ezagutza sakonarekin, antzokiaren aukerak eta ikuskizunaren erritmoa sentsibilitate handiz erabilita egin daitekeen saio on baten eredua iruditu zitzaidan Aurtzakaren emanaldia.

Dantzariek gogotsu dihardute, baina prestaketa aldetik herren samar daude. Bakarlari batzuk salbu, dantzari gehienek ez dute oso maila altua eta exekuzioa oro har ez da distiratsua. Hala ere, zuzendariak muga horiek ongi ezagututa errendimendu izugarria eskuratu du.

Goierriko dantzen ikuskizunaren atzean dokumentazio lan garrantzitsua dago. Goierrialdeko dantza tradizioa eta folklorea ondo mamitu ondoren prestatu du Mikel Sarriegik ikuskizun hau. Segurako prozesioko San Migel, Beasaingo banderaria, Loinazko ezpata-dantza, Santaneroen esku-dantza, Iztuetak bildutako doinu zaharrak, eta emanaldi honetarako propio birsortutako beste hainbat dantza eta tradizio aurkezten dira emanaldian. Baina ez da bilketa etnografiko aspergarri bat. Inondik ere. Pieza bakoitzari tonu eta erritmo egokiena aurkitu dio Mikel Sarriegik eta Aitor Furundarenak osatutako bikote koreografiko-musikalak. Mugimendu geldo eta errepikakorrak dituzten erritoak solemnitatez jantzita ageri dira, eta irri-dantza arruntak izan zitezkeenak dantza ero, bizi eta dibertigarriak gertatu zaizkit. hari sotil eta fin batek lotzen du dena; dantzak, taldeak, erritoak eta giroak etenik eta artifiziorik gabe doaz agertzen eszenatokian.

Ikerketa etnografikoetan eta historikoetan bildutako datuetatik abiatuta hainbat dantza birsortu ditu Sarriegik, eta horietan nabarmena da erakusten duen tradizio koreografikoaren ezagutza. Horren erakusgarri ederrena nire ustez Otsolar dantza taldeko neskatilek dantzatutako “sarian zunzun” sorgin-dantza da. Resurrección Maria de Azkuek Seguran jasotako hitz-jokoa abiapuntuan hartuta, erratzak eskuan dantzatuko dira sorginak, ezpata-dantzen tradizioko mugimenduekin dantza alaia osatuz. Hain lehor daukagun nesken errepertoriorako ekarpen gogoangarria egin du Sarriegi eta Furundarena bikoteak eta mereziko luke hedapena ematea. Emanaldi bukaeran Mikel Sarriegik jakinarazi zidan garai batean Lazkaon erratzekin egindako ezpata-dantzen mugimenduen datuak ere badituela.

Sarriegi eta Furundarena bikotea aipatu dut birritan, izan ere musikaren arduraduna da Aitor Furundarena eta lan ederra egin du. Arrunt samarrak gerta zitezkeen dantzei bizipoza eman die berak jarritako musikak. Denetarik edan du Furundak, tradizioko doinuetatik hasi eta Tapia eta Leturia edo Albokaren azken diskoraino. Ziur aski bere pieza propioak ere izango ziren asko, baina ezjakinak ezin bereizi. Batzuetan Furunda ganberroa nagusitzen zen –estridente samarra ere nire gusturako uneren batean— eta bestetan sentsibilitate handiko musikaria –txistuari laguntzen eta haren hutsuneak betez, edo musukitarra ondo babestuta eskainiz—. Musikari talde zabalak inguratzen zuen, baina soinu-jolearen aldean eskamentu falta nabari zitzaien gehienei. Gainontzean jantzi eta argiekin lan txukuna egin zela iruditu zitzaidan.

Aurten goiz datoz inauteriak, otsailaren 8an da inauterietako asteartea, eta otsailaren 5ean inauterietako larunbata. Ondorioz ospakizunen pilaketa gerta daiteke hainbat tokitan, Santa Ageda, Kaldereroak eta Inauteriak denak aste buru berean pilatu daitezke eta.

Baliteke toki batzuetan gauza batzuk aurreratzea hori saihesteko. Eguberrietatik atera eta gain-gainean ditugu inauteriak eta horrek prestaketa lanetarako tarte txikia uzten du.

Aurrekoan lagun batek esan zidan ezinezkoa dela hain goiz izatea inauteriak, inoiz ez dela hain goiz izan. Baina oker zegoen. Izan ere oraindik goizago ere toka daiteke. Adibidez, hiru urte barru, 2008an, dena batera tokatuko da. Hau da, inauteri larunbata otsailaren 2an izango da, kandelaria egunean! Dena batera beraz: Hartza zulotik atera, kaldereroak iritsi, Santa agedako koplak kantatu, inausi, mozorrotu, santa eske, oilasko biltze eta hamarreko biltze guztiak batera jaso, bazkaldu, afaldu eta edan, eta konturatu orduko garizuma da.

Inauterien kalkuloa nola egiten den azaltzeko artikulu bat prestatu genuen orain urte batzuk data hauek iritsi ahala bisita dezente izaten ditu.

Portugaleteko Nazioarteko Folklore Jaialdiak 30. ekitaldia izan du aurten. Hiru hamarkadatan lan eskerga egin du jaialdiak folklorearen alorrean. Ehunka eskualdetako dantzak eta tradizioak ikusteko aukera eskaini digu eta irekitako bidea joan-etorriko norabideetan erabiliz, nazioarteko hamaika bazterretan erakutsi dituzte euskal dantza tradizionalak.

Baina Ibaizabalen ezkerraldeko taldeak egindako ekarpenen artean kudeaketari dagokiona nabarmendu nahiko nuke. Folklorearen eta dantza tradizionalaren alorrean ez-ohikoa den kudeaketa egitura sendoa eraikitzeko gaitasuna erakutsi dute Elai-Alaikoek. Kudeaketa profesionala eta amateurra indarra artikulatuz, proiektuak bideragarri egiteko eskamentua dutela erakutsi dute. Ikusleen arreta, eta enpresen eta erakundeen aurrean sinesgarritasun eskuratu dute eta euskal dantzak duen egiturarik sendoenetakoa osatu dute. Mesfidantza, konpetentzia eta inbidiak alde batera utzita, bada garaia dantza taldeontzat Portugaletekoa ikasteko eredua eta elkarlanerako esparru bikaina dela onartzekoa.

2004an itzulerak aipatzeko modukoak dira. Urtzi Aranburu dantzari donostiarrak Bilbon dantzatu du Nederlands Dans Theater konpainiarekin. Bazen garaia. Holandako konpainian ibilbide bikaina burutzen ari da Urtzi eta munduan barrena hamaika antzokitan arrakasta eskuratu ondoren berriz ere etxean dantzan ikusteko aukera izan dugu. Urtzik bisita azkarra egin digu, baina beste dantzari handi bat gure artean geratzera etorri da. Gerra zibiletik ihesi Ingalaterrara bidali zuten umetan, dantzari urte onenak Royal Ballet-ean eman zituen, Margot Fontaine berarekin dantza egitera iritsi zen, eta 40 urtez Portugalen jardun du dantzariak hezitzen. Erretiroa hartuta Zarautzen dugu berriz Pirmin Treku. Horiek itzulerak. Itzuliak ere aipatzekoak dira, Kukai eta Aukeran taldeenak. AEBtan barrena ibili dira Kukaikoak eta Filipinetan, Manilan, berriz Aukeran-ekoak, euskal dantza tradizionaletatik abiatuta egin daitezkeen ikuskizunak atzerrian erakutsiz.

Badira motzean besterik ez bada aipatzerik merezi duten nobedadeak ere. Adibidez, Juan Antonio Urbeltz Unesco-ren Dantzaren Nazioarteko Kontseiluko kide izendatu dutela eta ikertzailea Grezian izan dela bere ekarpenak aurkezten. Beste bat, Filgi Claverie izango dela Miarritzeko Maitaldiko zuzendaria aurrerantzean, Thierry Malandainek nahiko lan baitu gero eta sendoagoa den Ballet Biarritz-en ibilbidea gidatzen. Eta plana noski. Eusko Jaurlaritzak Kulturaren Euskal Plana plazaratu du. Dantzaren alorrari dagokizkion egitasmoak ere badira hor, baina abiatu berri denez, datorren urtean ikusi beharko ditugu horren emaitzak.

1970-1971 urte bitartean Caro Baroja anaiek, Pio eta Juliok grabatu zuten Navarra: Las cuatro estaciones pelikula. Orain DVD formatuan berrargitaratu du Nafarroako Gobernuak. Urtaroen erritmora Nafarroako bizimodu tradizionalen hainbat irudi bildu zituzten Caro Baroja anaiek. Inauteriak, erromeriak, artisau-lanak, dantzak, jaiak eta prozesioak agertzen dira bata bestearen atzean. Dantzen artean aipatzekoak dira Lantzeko inauteria, Otsagabiako dantzak, Lesakakoak, Lizarrakoak, e.a.

DVDa oso interesgarria da dantza horiek orain 30 urte nola egiten ziren ikusteko aukera ematen baitu. Benetan ederra Lantzen adineko gizon talde batek dantzatzen duen zortzikoa. Otsagabiko dantzen irudiek ere interes handia dute niretzat. Jakina da dantza gehienak aldatzen joaten direla urteen poderioz, nahiz eta maiz dantzariek inolako aldaketarik egin dutenik ukatu. Baina errealitatea (eta polita gainera) da dantzak bizirik daudela eta nahita ala nahigabe dantzak beti ari direla aldatzen, bizirik baitaude. Batzuetan aldaketa horiek agerikoak izaten dira eta adibide politak eskaintzen dituzte.

Otsagabiako dantzena da aldaketen testigantza utzi digun horietako bat. Rosa Villafranca eta Angel M. Aldaia-ren Danzas de Ochagavia. 300 años de historia liburu ederrean irakur daiteke horren berri. 1974an Francisco Arrarás folklore ikertzaile iruindarrak hainbat aldaketa egin zituen Otsagabiako dantzetan. Jantzietan eta modorro dantzan egindako aldaketak izan ziren nabarmenenak. Praka beltzak eta zapatilla beltzak jarri zizkien Arrarasek. Modorron dantzariek makilak lurrean kolpatzen dituen mugimendua bira bakarra eginez dantzatzen zuten ordurarte Otsagabian. Arrarasek bikoiztu egin zuen mugimendua, makilak lurrean kolpatuz bi bira eginaraziz, bat alde bakoitzera. Jantzien aldaketak hiru urte iraun zituen eta 1977an lehengora itzuli ziren. Modorron egindako aldaketak gaurdaino iraun du.

Guk adibidez Argia dantzari taldearen bidez ikasi ditugu Otsagabiako dantzak, eta Urbeltz eta konpainia 1966an izan ziren Otsagabian bertako dantzak ikasten, hau da Arrarasek aldaketak egin aurretik. Beraz, guk buelta bakarrarekin ikasi dugu modorro eta halaxe dantzatzen dugu gaur ere. Beti izaten da pello-ren bat "hori ez da horrela, gaizki egiten duzue" esanez hasten dena, eta egia da gaur egungo Otsagabiko dantzariek ez dutela horrela egiten, bi bueltarekin baizik. Baina niri iruditzen zait aberatsa eta interesagarria dela modu hori gordetzea, bi bueltarekin egiten duten dantza taldeak nahi beste baitaude Otsagabia bertakoez gain, eta buelta bakarrarekin egiten jarraitzea, dantza eder horien historiaren zati bat gordetzea bezalakoa baita. DVD hau 1970-71 bitartean grabatu zenez Musikaldako ermita ondoan Otsagiko dantzariak modorroa buelta bakarrarekin egiten ikusteko aukera eskaintzen digu.

Aurtengo gabonetan gure etxeak atera dituen postalak.

Hau Izarrena

Beste hau Andonirena

Eta azkenik biak batera

Euskal dantzaren pattal aldiaz eta alor honen iratzartzeaz idatzi du berriki Jose Inazio Ansorenak ARGIAren orriotan. Hoberako aldaketak gertatzen ari direla antzeman du Ansorenak. Zenbait dantzari eta emanaldiren kalitatea, eta egoera aztertzeko ekimenak ditu irudipen horren oinarri.

Azaroko azken asteburuan Oiartzunen, Herri Musikaren Txokoaren babesean, herri musika eta dantza hezkuntza sarean izan dugu aztergai. Bertaratutakoen artean ez nuen antzeman aldarte itxaropentsurik. Gaia alorraren artikulaziorako estrategikoa zen, baina horretan interes handiena beharko luketenak falta ziren han: dantza taldeetako ordezkariak. Interesik ez? Dena ondo? Arazorik ez? Bejondeizuela! Niri oso interesgarriak gertatu zitzaizkidan jardunaldiak, nahiz eta ondoriotzat aldez aurretik ondotxo genekiena berretsi: euskal dantza tradizionalak ez duela aurreikusitako tokirik euskal hezkuntza sare arautuan. Hortik aurrera, zenbaitetan har dezake txokotxo bat tokian tokiko eta unean uneko irakasle eta arduradunen sentsibilitate, interes eta ahalmenaren arabera.

Gauzak, oro har, horrela badira ere, beti izaten dira salbuespenak. Hamabost urte dira musika eskola batzuetan dantza tradizionaleko eskolak ematen hasi zirela. Elgoibar eta Errenteriakoak izan dira horretan aitzindarietakoak, eta atzetik etorri dira beste dozena erdi bat gutxienez. Futboleko entrenatzaile izateko ere titulua eskatzen den honetan ataka bitxian daude dantza tradizionaleko irakaslea kontratatu nahi duten musika eskolak. Ez baitago euskal dantza tradizionaleko irakasle titulurik.

Orain 8-9 urte Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak dantzaren egoera aztertu eta jorratu beharreko bideak erabakitzeko dantzaren alorra hizketan jarri zuen. Ordukoan ez zuen Kulturaren Euskal Planaren moduko izen ponpoxorik izan, baina dantzari dagokionez oraingo honetan baino askoz ere partehartze zabalagoa eta irekiagoa izan zen. Dantza tradizionalekook gure arazoen berri eman genuen, eta lehentasunen artean dantza maisu titulazio bat sortu beharra azpimarratu zen. Dantza tradizionalaren alorreko dozena bat ordezkari bildu ginen mahai baten inguruan ûez da errepikatu horrelako aniztasuna duen quorumik berrizû eta asteburua eman genuen titulazio hark izan beharreko edukiak eta egiteko moduak adosten. Emaitza Lakuako kutxaren batean egongo da lo, ordutik.

Dantzaren munduaren ustezko iratzartze une hau soka-dantza bultzatzeko baliatzea proposatu du Ansorenak. Ez dut argi euskal dantza iratzartzen ari ote den, baina, dudarik gabe, bat egiten dut soka-dantza bultzatzeko egiten duen deiarekin. Badira gutxienez hamar urte Juan Antonio Urbeltzek soka-dantzak berpiztu eta sustatzearen aldeko kanpaina egin zuela. Hamaika hitzaldi eman zituen soka-dantzaren inguruan han eta hemen, eta Goierriko soka-dantzen gaineko irakurketa interesgarriak egin zituen. Dei horri erantzunez 1994an berreskuratu genuen Eibarren 25 urte lokarturik zeramatzan San Joan eguneko soka-dantza. Alkatea buru dela eta zinegotziak eta dantzariak sokan egin ohi dugu soka-dantza Eibarren. Su-etenaren aurreko eta ondoko urteetan, politikariak erabat muturtuta ikusi ditugun urteetan ere, San Joan egunez kolore guztietakoak, PP eta HBkoak barne, eskutik emanda ikusi ditugu plazaratzen. Inongo mahaitan lortu gabekoak bideratu dira dantzaren bidez.

Euskal dantzak ez dakit, baina soka-dantzak behintzat loraldia bizi du. Prentsaren jarraipena eginez bakarrik 2003an 41 herritan egindako soka-dantzen inguruko datuak bildu ditut. Askoz gehiago izango dira, dudarik gabe. Eta oraindik iratzarri behar ditugunak. Iratzarri, iratzarri dantza lokartu hori!

Aitortzen dut, argazki zaharren liburuek galdu egiten naute. Orduak eman ditzaket XX. mende hasierako argazki eder horiei begira. Egunotan Durangoko azokan aurkitutako argazki liburu batekin liluratuta nabil. Felipe Manterola. Baserri giroko gizarte argazkilaria liburua, Josu Bilbao Fullaondo-k apailatu du argazki bilduma.

Felipe Manterola 1885-1977 bitartean bizi izan zen Zeanuriko argazkilaria da. XX. mendeko euskal nekazarien erretratuekin 1000 argazki baino gehiago dituen ondarea utzi zuen.

Julen Gabiriaren Han goitik itsasoa ikusten da liburu ederrean ere agertzen da Felipe Manterola: Feliperen kamerak bai ikusi zituen, ama eta semea, eta erabaki zuen eszena gogorra zela hura, agur eta agur, eta erretratatu egin behar zuela. Egia esan, gurago zituen baserrietako eszenak. Baserrietan ez zen hainbeste kikiltzen.

Felipe ez, baina ni bai kikiltzen naizela baserrietako eszena horiekin. Tontotuta nabil BBKak argitaratu duen liburu honekin. Azala ikutu, argazkiak banan-bana gozatu, barruko pertsonaiekin liluratuta egoten naiz begira.

Nahita aipatu dut BBKak argitaratu duela liburua, izan ere nabarmena da aurrekontu arazo handirik gabeko editoreak argitaratu duela liburua. Azal gogorrak, papera ederra, inpresioa bikaina,... Bankuko akziodunei eta bezero bikainei oparitu ohi zaizkien liburu eder horietakoa da. Kontu korronte ederrik ez dugunak normalean ez gara enteratu ere egiten horrelako perletaz. Durangoko azokari esker ezagutu dut nik. Azokan 30 Euro balio zituen, baina, merezi zituen, dudarik gabe.